شباهت ها و تفاوت های فسخ نکاح با طلاق

شباهت ها و تفاوت های فسخ نکاح با طلاق

انحلال ازدواج بمعنای از میان رفتن رابطه زناشویی می باشد که میتواند علت های مختلفی داشته باشد. مطابق با ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی عقد ازدواج بموجب طلاق، فسخ یا بذل مدت در عقد موقت منحل می گردد. هر چند که مقنن در ماده مورد اشاره در ارتباط با فوت هر یک از زوجین سخنی به میان نیاورده است اما بی شک فوت هر یک از زوجین نیز از علل انحلال ازدواج می باشد. نکته دیگر آنکه انقضاء مدت در عقد موقت نیز یکی دیگر از علل انحلال ازدواج می باشد.

مساله مهم دیگر آن است که فسخ در ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی شامل انفساخ یعنی بر هم خوردن و انحلال ازدواج به یک علت قانونی بدون اراده زوج یا زوجه نیز می شود. بنابراین لعان (لِعان یا مُلاعِنه مراسمی در فقه و حقوق اسلامی است که در آن زن و شوهر با رعایت تشریفات خاصی یکدیگر را لعنت می کنند. به این نحو که شوهر با سوگندهای ویژه ای به زن خود نسبت زنا دهد و همسرش با سوگندهای مشابهی اتهام شوهرش را رد کند.) یا مرتد شدن زوج که موجب انفساخ ازدواج است مشمول ماده ۱۱۲۰ خواهد بود. در این مقاله سعی می گردد در ارتباط با شباهت ها و تفاوت های میان فسخ و نکاح بعنوان علل انحلال نکاح به تفصیل پرداخته شود.

مطلب مرتبط: طلاق به درخواست زوج و تقسیط مهریه

وجوه اشتراک فسخ و نکاح

۱) فسخ ازدواج و هم چنین طلاق، هر دو یک عمل حقوقی یک جانبه (ایقاع) می باشند که موجب انحلال ازدواج هستند.

۲) فسخ نکاح و طلاق نسبت به گذشته تاثیر ندارند و به رابطه زناشویی از تاریخ وقوع طلاق یا فسخ خاتمه می دهند و از این حیث نکاح باطل با نکاح قابل فسخ تفاوت دارد چراکه نکاح باطل اصولاً منشا اثر نیست و فقط در صورتی که یکی از زوجین یا هر دو جاهل به بطلان باشند آثاری از لحاظ مهریه و اولاد بر آن مترتب است اما نکاح قابل فسخ، ازدواجی درست است و دارای آثار از زمان انعقاد است اما اگر فسخ شود از زمان فسخ رابطه ازدواج منحل می شود.

۳) از نظر عده فسخ نکاح نیز همانند طلاق است در هر دو مورد عده زن، سه طهر است مگر اینکه زن با اقتضای سن عادت زنانگی نبیند که در اینصورت عده او سه ماه تمام می باشد. (ماده 1151 قانون مدنی)

۴) بموجب قانون جدید حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، ثبت فسخ نکاح مانند ثبت طلاق الزامی می باشد (ماده 20 قانون حمایت خانواده) و مجازات عدم ثبت فسخ و عدم ثبت طلاق مطابق با ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت می باشد. ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 بیان داشته است:

"چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است."

مطلب مرتبط: درخواست طلاق از سوی زوجه چگونه است؟

وجوه افتراق فسخ و نکاح

۱) فسخ نکاح دارای تشریفات طلاق اعم از صدور گواهی عدم امکان سازش، اجرای صیغه طلاق در حضور دو شاهد عادل و … نیست و به هر لفظ یا فعلی واقع می شود. در این ارتباط ماده 1132 قانون مدنی عنوان داشته است:

"در فسخ نکاح رعایت ترتیباتی که برای طلاق مقرر است شرط نیست."

۲) طلاق در قانون کشور ما اصولا توسط زوج یا به نمایندگی از او انجام می شود اما فسخ نکاح حسب مورد از جانب زوج یا زوجه است. (مستفاد از ماده 1133 قانون مدنی)

۳) طلاق زمانی صحیح خواهد بود که زوجه در شرایط خاصی باشد مانند آنکه می بایست وی در زمان وقوع طلاق در طهر غیر مواقعه (طهر غیر مواقعه طهری است که در ایام آن آمیزشی صورت نگرفته باشد.) باشد اما فسخ دارای چنین شرایطی نیست.

۴) در طلاق رجعی (طلاق به درخواست زوج) در ایام عده، حق رجوع برای مرد وجود دارد اما در فسخ نکاح هیچگونه حق رجوعی وجود ندارد و انحلال ازدواج کامل است.

۵) اگر قبل از نزدیکی طلاق واقع شود، زن مستحق نصف مهر خواهد بود ‌و‌ اگر قبل از طلاق مهریه تعیین نشده باشد زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد (مطابق با ماده 1125 قانون مدنی) که در این صورت با‌ وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.

۶) اگر طلاق سه دفعه متوالی صورت گیرد بین زن و مرد حرمت ابدی ایجاد می شود اما در فسخ نکاح چنین نیست.