آثار اعلام ختم دادرسی چیست؟

آثار اعلام ختم دادرسی

ختم دادرسی مقطعی از دادرسی است که هیچ اقدام قضایی دیگری نیاز نیست و دادگاه بتواند اقدام به صدور رای قاطع نماید. پس از اعلام ختم دادرسی از سوی قاضی رسیدگی کننده به دعوا، بنابر تجویز قانونگذار تکالیفی برای او‌ مقرر شده است که در زمره آثار اعلام ختم دادرسی می باشد. در این مقاله سعی میگردد در رابطه با این آثار به تفصیل پرداخته شود.

مطلب مرتبط: تفاوت میان ختم دادرسی و ختم مذاکرات مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی

صدور رای قاطع

در ماده ۲۵۹ قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه در صورت امکان در همان جلسه انشاء رای نموده ‌و به طرفین دعوا نیز اعلام می نماید، در غیر اینصورت موظف است که حداکثر ظرف مدت یک هفته رای مقتضی را صادر نماید. در این ارتباط ماده ۲۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است: «پس از اعلام ختم دادرسی در صورت امکان دادگاه در همان جلسه انشای رای نموده و به اصحاب دعوا اعلام می نماید در غیر این صورت حداکثر ظرف یک هفته انشاء و اعلام رای می‌کند.»

نکته مهم آنکه اگر دعوا قابل تجزیه باشد و‌ تنها قسمتی از آن آماده صدور رای باشد، بنابه درخواست خواهان دعوا، دادگاه می بایست نسبت به همان قسمت انشای رای نماید و نسبت به قسمت های دیگر رسیدگی را ادامه دهد. به هر ترتیب صدور رای قاطع دادگاه در جلسه ای که اعلام ختم دادرسی شده است و‌ هم چنین در حضور اصحاب دعوا مستلزم این است که اعلام ختم دادرسی در جلسه رسیدگی اعلام و اصحاب دعوا نیز حضور داشته باشند. اگر صدور رای قاطع در همان جلسه امکان نداشته باشد تشکیل جلسه به منظور صدور رای ضروری نمی باشد.

نکته دیگر آنکه در قانون جدید آیین دادرسی مدنی اصطلاح جلسه در معنای لغوی آن بکار برده شده است. در نتیجه هم می بایست قاضی در دادگاه حضور داشته باشد هم اشخاص دیگری نیز باید دعوت شده باشند بطور مثال اگر دادگاه پس از اعلام نظر کارشناس و انقضای مهلت ۷ روزه اعتراض به آن، اگر پرونده را آماده صدور رای بداند نسبت به انشای رای اقدام می نماید بدون آنکه چنین زمانی جلسه شمرده شده و اصحاب دعوا حاضر باشند.

در قانون سابق آیین دادرسی مدنی مقرر گردیده بوده است که بعد از اعلام ختم دادرسی اگر دادگاه نتواند در همان جلسه انشای رای نماید باید روز و ساعتی را برای اعلام رای معین نموده و به طرفین ابلاغ نماید. جهت احترام به همین نص بود که دادگاهها همیشه از اصحاب دعوا می خواستند که در صورتجلسه دادگاه، اسقاط حق حضور نمایند. فی الواقع صدور رای در جلسه دادرسی که اعلام ختم دادرسی شده معمولا غیرممکن و‌ تعیین جلسه و دعوت از اصحاب دعوا جهت صدور رای نیز موجب تاخیر فراوان میشد. در قانون جدید آیین دادرسی مدنی تکلیف اعلام حضوری رای به طرفین دعوا اگر در جلسه ای که اعلام ختم دادرسی شده و رای صادر می شود حاضر نباشند، پیش بینی نشده است در نتیجه نوشتن جمله مذکور در صورت جلسه دادگاه، در حال حاضر ضروری نمی باشد.

بیشتر بخوانید: طرح ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا از سوی خوانده

عدم امکان ارائه دلیل جدید پس از اعلام ختم دادرسی

همانگونه که ذکر گردید بعد از اعلام ختم دادرسی اگر دادگاه بخواهد در همان جلسه انشای رای می نماید در غیر اینصورت میتواند انشای رای را یک هفته به تاخیر اندازد. نکته قابل توجه آن است که طرح ادعای جدید در این مرحله امکان پذیر نمی باشد. این مساله در ماده ۲۹۵ و صدر ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است. ماده ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی: «ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر مسموع نخواهد بود …»

در حقیقت چون طرح ادعای جدید حتی در مرحله تجدیدنظر ممنوع است و دادرسی بدوی نیز خاتمه یافته به طریق اولی، بعد از اعلام ختم دادرسی در مرحله بدوی نیز قابل قبول نخواهد بود. مواردی نیز که در ماده فوق پیش بینی شده و ادعای جدید شمرده نمی شوند با توجه با همان نص، تنها در مرحله تجدیدنظر شنیده می شود و بنابراین بعد از اعلام ختم دادرسی در مرحله بدوی ممنوع است. تجویز طرح ادعای جدید مستلزم رسیدگی به آن و در نتیجه از سرگیری دادرسی است که نیاز به تصریح قانونی دارد فی الواقع اعلام ختم دادرسی گویای این است که دادگاه به ادله طرفین توجه نموده است بنابراین بعد از اعلام ختم دادرسی قبول دلیل جدید و صدور دستور انجام ترتیبات تحقیقی ممنوع است.

نکته دیگر آنکه هدف از دادرسی فصل عادلانه و سریع خصومت است و تجویز ادعای جدید بعد از اعلام ختم دادرسی نه تنها با مفهوم ختم دادرسی تعارض دارد بلکه دادرسی را بدون محدودیت قرار داده و از رسیدن به نقطه ختم و انشای رای باز میدارد. در نتیجه ارائه دلیل جدید بعد از اعلام ختم دادرسی، می بایست ممنوع شمرده شود.