روش های قانونی اثبات نسب به چه صورت می باشد؟

اثبات نسب چیست؟

از نظر لغوی نسب به معنای خویشاوندی و نژاد است اما از منظر حقوقی، نسب عبارت است از احراز رابطه خویشاوندی میان دو نفر که از نسل یکدیگر باشند. مانند رابطه پدر فرزندی یا رابطه خواهر برادری.

ناگفته نماند که گاهی نسب ناشی از رابطه مشروع و قانونی است که به آن "نسب مشروع" گفته میشود اما گاهی ناشی از تلقیح مصنوعی و یا ناشی از رابطه شبهه ناک است.

دادگاه صالح در رسیدگی به دعوای اثبات نسب

رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد که پس از آن رای صادره قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظراستان می باشد. در این دادگاه به بررسی اثبات نسب پرداخته می شود. لازم به ذکر است که بررسی اثبات نسب از جانب مادری بسیار ساده تر و راحت تر می باشد چرا که دوران بارداری و دوران زایمان براحتی قابل رد و انکار نمی باشد و مطابق با قانون ظرف ١٥ روز بعد از بدنیا آمدن نوزاد می بایست برای اخذ شناسنامه وی اقدام گردد.

در مورد اثبات نسب پدری این مساله قدری با دشواری روبرو میگردد چرا که آزادی مردان در ازدواج موقت باعث گردیده مشکلات عدیده ای در این زمینه بوجود بیاید. هر چند که با انجام یکسری از آزمایشات میتوان این مشکلات را حل نمود که البته هزینه های انجام آنان بسیار گزاف می باشد.

بر همین اساس ماده ١٢٧٣ قانون مدنی مقرر نموده است: "اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده‌ تصدیق کند مگر در مورد صغیری که اقرار بر فرزندی او شده به شرط آن که منازعی در پیش نباشد."

مطلب مرتبط: نفی ولد (نسب) و اماره فراش به چه معناست؟

بطور کلی در ارتباط با اثبات نسب دو فرض متصور می باشد:

فرض اول) اثبات نسب در زمان زوجیت

بموجب اماره قانونی یعنی اوضاع و احوالی که بموجب قانون دلیل بر امری شناخته شود، در زمان زوجیت، طفل متولد شده متعلق به شوهر می باشد مشروط بر اینکه از زمان ازدواج تا تاریخ تولد طفل، کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد بنابراین در این شرایط نسب پدر و مادری هر دو صحیح خواهد بود.

فرض دوم) اثبات نسب بعد از انحلال نکاح

مطابق با قانون هر طفلی که بعد از جدایی پدر و مادر بدنیا بیاید ملحق به شوهر می باشد البته مشروط بر اینکه مادر هنوز ازدواج نکرده باشد. (از زمان جدایی تا تولد طفل بیش از ١٠ ماه نگذشته باشد) اما در صورتی که مادر بعد از جدایی، مجدد ازدواج کرده باشد و بعد ازدواج مجدد او طفل بدنیا آمده باشد، در اینصورت اگر از تاریخ جدایی اول ده ماه نگذشته و نکاح دوم به شش ماه رسیده باشد، در این شرایط مطابق با موازین قانونی طفل متعلق به شوهر دوم می باشد مگر اینکه دلیلی ثابت شود که خلاف این را ثابت نماید. اگر شرایط به گونه ای باشد که الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد، با تشخیص پزشکی قانونی این مساله روشن می شود.

ماده ١١٦٠ قانون مدنی عنوان نموده است: "در صورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجددا شوهر کند و طفلی که از او متولد گردد طفل به شوهری ملحق ‌میشود که مطابق مواد قبل الحاق او به آن شوهر ممکن است در صورتی که مطابق مواد قبل الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد طفل ملحق به شوهر دوم است مگر آنکه امارات قطعیه بر خلاف آن دلالت کند."

راههای اثبات نسب مادر

در مورد اینکه از چه راههایی و با تکیه بر چه دلایلی میتوان نسب مادر ثابت نمود، میتوان دلایل ذیل را عنوان کرد: * شناسنامه: شناسنامه یکی از متداول ترین و روشن ترین دلایلی است که میتوان با تکیه بر آن نسب مادر را اثبات نمود.

* اقرار: اثبات نسب با اقرار نیز میسر می باشد و در ماده ١٢٧٣ قانون مدنی به صراحت اعلام گردیده است:

"اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده‌ تصدیق کند مگر در مورد صغیری که اقرار بر فرزندی او شده به شرط آن که منازعی در پیش نباشد."

* شهادت: شهادت نیز میتواند از راههای اثبات نسب مادر باشد و تشخیص صحت یا عدم صحت آن با قاضی دادگاه می باشد.

راههای اثبات نسب پدری

اثبات نسب پدری در مقایسه با اثبات نسب مادری با قدری دشواری روبرو می گردد چرا که مدعی نسب باید ثابت نماید که او حاصل رابطه بین مادرش و شوهر او می باشد و هیچ سند یا مدرکی وجود ندارد. تنها راه چاره حمایت قانونگذار در این مساله است و آن اماره فراش است. بنابراین فرزندی که در زمان زوجیت متولد میشود متعلق به پدر است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. ماده ١١٦١ قانون مدنی بیان داشته است: "در مورد مواد قبل هرگاه شوهر صریحا یا ضمنا اقرار به ابوت خود نموده باشد دعوی نفی ولد از او مسموع نخواهد بود."

مستندات قانونی در رابطه با اثبات نسب

صورتجلسه نشست قضائی استان گلستان/ شهر علی آباد مورخ ۱۳۸۹/۰۶/۰۱ در دعوای اثبات نسب توسط یکی از فرزندان به طرفیت والدین آیا نیاز به طرفیت سایر فرزندان است؟

نظر هیئت عالی ادعای نسب در صورت حیات والدین صرفاً باید به طرفیت آنان طرح و اقامه شود و از مقررات قانونی در باب نسب مستفاد می‌شود که با اقرار والدین و قبول فرزند نسب محقق خواهد شد. بعد از فوت والدین، ورثه حین الفوت ذی‌نفع در موضوع بوده و قائم‌مقام قانونی تلقی می‌شوند، مگر آن‌که خلاف آن ثابت گردد. در نتیجه نظر اکثریت تأیید می‌شود.

نظر اکثریت با توجه به این‌که در دعوای اثبات نسب به طرفیت والدین هدف ثبوت نسب نسبت به والدین است لذا با وجود والدین و طرفیت آنان لزومی به طرفیت فرزندان نیست.