موارد از بین رفتن حق حبس کدام است؟

موارد از بین رفتن حق حبس

حق حبس در قرارداد، به این معناست که هر یک از طرفین بر اساس این حق، می تواند اجرای تعهد خود را منوط به اجرای تعهد طرف مقابل نماید. بطور مثال کسی که خانه ای را بفروش می رساند، میتواند تحویل خانه را منوط به پرداخت تمامی ثمن معامله نماید. نکته مهم در ارتباط با اعمال حق فسخ این است که صاحب این حق می تواند از آن استفاده نماید، بدون آنکه عقد را فسخ نموده و یا از بین ببرد. اما گاهی اوقات ممکن است که اتفاقاتی رخ دهد و باعث گردد که حق حبس از بین برود. در این مقاله سعی می گردد در ارتباط با مواردی اعم از انجام تعهد، توافق طرفین در نداشتن حق حبس و ... که باعث از بین رفتن حق حبس می شود، به تفصیل توضیح داده شود.

مواردی که باعث از بین رفتن حق حبس میشوند عبارتند از:

١) توافق طرفین در نداشتن حق حبس در عقد یا قرارداد تنظیمی

اصل حاکمیت اراده اقتضاء می نماید که طرفین بتوانند هر گونه توافقی که با قوانین آمره و نظم عمومی و ذات عقد، در تعارض نباشد را در زمان تنظیم عقد یا قرارداد، انجام دهند. یکی از مواردی که طرفین عقد، می توانند با یکدیگر توافق نمایند که آن را در عقد بگنجانند یا از بین ببرند، داشتن یا نداشتن حق حبس است یعنی طرفین می توانند توافق کنند که هیچ کدام از آنان، در قرارداد، حق حبس نداشته باشند.

فی الواقع اگر طرفین بصورت صریح یا ضمنی داشتن حق حبس در قرارداد را از بین ببرند، دیگر نمی توانند اجرای تعهد خود را منوط به اجرای تعهد طرف مقابل نمایند.

٢) انجام مورد تعهد

اگر متعهد در قرارداد با میل و اراده خود، مورد تعهد را انجام دهد، فی الواقع حق حبس خود را از بین برده و دیگر نمیتواند بطور مثال اعلام نماید که حق حبس دارد و میتواند مال مورد معامله را استرداد نماید. در واقع اگر در یک قرارداد فروش خودرو، فروشنده اگر قبل از آنکه تمامی ثمن معامله را دریافت نماید، به میل خود، خودرو را تحویل خریدار دهد، با انجام این کار حق حبس خود را ساقط نموده و نمی تواند خودرو را پس بگیرد.

یعنی اگر یکی از طرفین قرارداد، به میل خود تعهدش را انجام دهد، حق حبس خود را از بین برده حتی اگر طرف مقابلش تعهدش را نسبت به او انجام نداده باشد.

٣) از بین رفتن دین متقابل تعهد

اگر یک دینی در مقابل یک تعهدی وجود داشته باشد و آن دین از بین برود یا به دیگری انتقال یابد، حق حبس نیز به تبع آن از بین میرود.

بطور مثال در معامله فروش آپارتمان، اگر فروشنده از خریدار بخواهد که الباقی ثمن معامله را به آقای ... که به او دینی دارد، پرداخت نماید و خریدار نیز قبول نموده و این کار را انجام دهد، فروشنده دیگر نمیتواند از حق حبس استفاده نموده و ملک را تحویل ندهد چرا که خریدار به تعهد خود عمل نموده و الباقی ثمن معامله را به آقای ... پرداخت نموده است.

مطلب مرتبط: مفهوم حق حبس در قراردادها به چه معناست؟

مستندات قانونی مرتبط با از بین رفتن حق حبس در قرارداد

صورتجلسه نشست قضائی استان مازندران/ شهر نوشهر مورخ ۱۳۸۶/۱۲/۰۳

طبق ماده 377 قانون مدنی «هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود، مگر اینکه مبیع یا ثمن مؤجل باشد، در این صورت هر کدام از بیع یا ثمن که حال باشد، باید تسلیم شود». حال چنانچه به لحاظ قانونی بیع فسخ شده است، آیا تحویل ثمن از طرف فروشنده به خریدار و تحویل مبیع از طرف خریدار به فروشنده، مستلزم حق حبس است؟ آیا طرفین می‌توانند از حق حبس استفاده کنند؟ در این خصوص سه دیدگاه وجود دارد: الف ـ این حق فقط در عقد بیع وجود دارد، آن هم بر فرض صحت عقد بیع. ب ـ حق حبس فقط مختص عقد بیع نیست، بلکه قانونگذار در قواعد حاکم بر حق‌العمل‌کاری، ورشکستگی، نکاح، حمل و نقل و ... این امر را پیش‌بینی کرده است، یعنی هر جایی که منشأ آن عقد معوض باشد و در تمام قراردادهای معوض قابل تصور است. ج ـ هرگاه دو تعهد در قبال همدیگر قرار گیرند، صرف‌نظر از اینکه منشأ تعهد عقد یا ایقاع یا واقعه حقوقی باشد، این حق قابل تصور می‌باشد.

نظر هیئت عالی

از زمان تحقق فسخ، آثار و نتایج مترتب بر عقود و قراردادها منتفی و دیگر از این حیث موجبی جهت حق حبس، برای طرفین باقی نمی‌ماند.

ماده ۳۷۷ قانون مدنی

هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود مگر این که مبیع یا ثمن ‌موجل باشد در این صورت هر کدام از مبیع یا ثمن که حال باشد باید تسلیم شود.