هر آنچه که لازم است در مورد دعوای متقابل بدانید

دعوای متقابل چیست؟

یکی از شیوه هایی که مطابق با قوانین موضوعه کشور در جهت ادعای خواهان دعوا، برای خوانده در باب دفاع از خود، پیش بینی گردیده است، “دعوای متقابل” می باشد. دعوای متقابل، در واقع دفاع عملی است که خوانده در جهت پاسخ به ادعای خواهان انجام می دهد.

مطلب مرتبط: تهاتر به چه معناست و چگونه می توان آن را اجرا نمود؟

شرایط لازم در طرح دعوای متقابل

١) نکته مهم در طرح دعوای متقابل این است که دعوای متقابل می بایست با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد یا اینکه از یک منشاء باشد.

منظور از وحدت منشاء یا ارتباط کامل این است که اتخاذ تصمیم در مورد هر یک از دو دعوا، موثر در دیگری باشد یا اثبات یکی از آن دو دعوا موجب اثبات یا رد دعوای دیگر گردد. بطور مثال اگر موجر در مقام خواهان دعوای اصلی دعوایی را تحت عنوان “تخلیه عین مستاجره” بر علیه مستاجر مطرح نماید و در مقابل مستاجر بخواهد دعوای متقابلی را تحت عنوان مطالبه هزینه هایی که در عین مستاجره کرده است مطرح نماید، دعوای او دعوای متقابل نمی باشد چراکه درست است که منشاء هر دو دعوا یکی است (عقد اجاره) اما هیچگونه ارتباطی میان این دو دعوا وجود ندارد.

اما بطور مثال اگر موجری تقاضای مطالبه اجور معوقه خود را از مستاجر نمود، مستاجر بعنوان خوانده دعوا میتواند دعوای تقابلی را مبنی بر مطالبه هزینه هایی که در عین مستاجره کرده است، مطرح نماید این دعوا، دعوایی تقابل است چراکه منشاء هر دو دعوا، عقد اجاره است. در این ارتباط ماده ١٤٢ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می دارد:

“دعوای متقابل به موجب دادخواست اقامه می شود، لیکن دعاوی تهاتر، صلح، فسخ، رد خواسته و امثال آن که برای دفاع از دعوای اصلی اظهار می شود، دعوای متقابل محسوب نمی شود و نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه ندارد.”

٢) دادگاهی که به دعوای تقابل رسیدگی می نماید، همان دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی می کند مگر اینکه رسیدگی به دعوای متقابل از صلاحیت ذاتی دادگاه خارج باشد که در اینصورت با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به مرجع صالح ارسال می نماید و رسیدگی به دعوای اصلی تا رسیدگی به دعوای متقابل با صدور قرار اناطه متوقف می شود.

٣) یکی از شروط مهم در دعوای تقابل این است که دعوای متقابل می بایست بصورت جداگانه و مستقل نیز قابل طرح باشد تا بتوان به آن رسیدگی نمود.

٤) دادخواست دعوای متقابل می بایست تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم دادگاه گردد و اگر خوانده، دعوای متقابل را در جلسه دادرسی مطرح نماید، خواهان دعوای اصلی میتواند برای تهیه ادله در جهت دفاع از خود، تقاضای تاخیر جلسه را از قاضی دادگاه، بنماید.

همچنین محکوم علیه رای غیابی نیز میتواند در مقام دفاع، دعوای تقابل مطرح کند زیرا بنا به فرض او خوانده ای بوده است که در دادرسی نخستین حضور نداشته و هیچگاه فرصت و امکان دفاع از خود را نیافته است بنابراین در نخستین فرصتی که برای دفاع می یابد میتواند از امتیاز طرح دعوای متقابل استفاده کند به همین دلیل لازم است که دادخواست دعوای متقابل خود را به همراه درخواست واخواهی تقدیم دادگاه نماید.

بیشتر بخوانید: مستثنیات دین کدام است؟

مستندات قانونی مرتبط با دعوای متقابل

ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی

“خوانده می تواند در مقابل ادعای خواهان اقامه دعوا نماید. چنین دعوایی در صورتی که با دعوای اصلی ناشی از یک منشاء بوده یا ارتباط کامل داشته باشد، دعوای متقابل نامیده شده و تواما رسیدگی می شود و چنانچه دعوای متقابل نباشد، در دادگاه صالح به طور جداگانه رسیدگی خواهد شد.

بین دو دعوا وقتی ارتباط کامل موجود است که اتخاذ تصمیم در هر یک موثر در دیگری باشد.”

ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی

“دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود و اگر خواهان دعوای متقابل را در جلسه دادرسی اقامه نماید، خوانده می تواند برای تهیه پاسخ و ادله خود تاخیر جلسه را درخواست نماید. شرایط و موارد رد یا ابطال دادخواست همانند مقررات دادخواست اصلی خواهد بود.”

ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی

“هر دعوایی که در اثنای رسیدگی به دعوای دیگر از طرف خواهان یا خوانده یا شخص ثالث یا از طرف متداعیین اصلی بر ثالث اقامه شود دعوای طاری نامیده می شود. این دعوا اگر با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشاء باشد، در دادگاهی اقامه می شود که دعوای اصلی در آنجا اقامه شده است.”

بیشتر بخوانید: داوری در قراردادهای خصوصی

ماده ۶۵ قانون آیین دادرسی مدنی

“اگر به موجب یک دادخواست دعاوی متعددی اقامه شود که با یکدیگر ارتباط کامل نداشته باشند و دادگاه نتواند ضمن یک دادرسی به آنها رسیدگی کند، دعاوی اقامه شده را از یکدیگر تفکیک و به هر یک در صورت صلاحیت جداگانه رسیدگی می کند و در غیر این صورت نسبت به آنچه صلاحیت ندارد با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به مراجع صالح ارسال می نماید.”

ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی

“اگر دعاوی دیگری که ارتباط کامل با دعوای طرح شده دارند در همان دادگاه مطرح باشد، دادگاه به تمامی آنها یکجا رسیدگی می نماید و چنانچه در چند شعبه مطرح شده باشد در یکی از شعب با تعیین رئیس شعبه اول یکجا رسیدگی خواهد شد.

در مورد این ماده وکلا یا اصحاب دعوا مکلفند از دعاوی مربوط، دادگاه را مستحضر نمایند.”

ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی

“خواهان می تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده در تمام مراحل دادرسی کم کند ولی افزودن آن یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته یا درخواست در صورتی ممکن است که با دعوای طرح شده مربوط بوده و منشا واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد.”

ماده ۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی

“هرگاه رسیدگی به دعوا منوط به اثبات ادعایی باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه دیگری است، رسیدگی به دعوا تا اتخاذ تصمیم از مرجع صلاحیتدار متوقف می شود.

در این مورد، خواهان مکلف است ظرف یک ماه در دادگاه صالح اقامه دعوا کند و رسید آن را به دفتر دادگاه رسیدگی کننده تسلیم نماید، در غیر این صورت قرار رد دعوا صادر می شود و خواهان می تواند پس از اثبات ادعا در دادگاه صالح مجددا اقامه دعوی نماید.”

صورتجلسه نشست قضائی استان آذربایجان غربی/ شهر ارومیه مورخ ۱۳۸۵/۰۵/۱۹

در صورتی که شخصی دادخواست دعوای تقابل را خارج از موعد قانونی مندرج در ماده 143 قانون آیین دادرسی مدنی تقدیم دادگاه کند تکلیف چیست؟

نظر هیئت عالی

دادخواست دعوای متقابل باید تا پایان اولین جلسه دادرسی تقدیم شود. چنانچه دادخواست در خارج از مهلت مقرر در ماده 143 قانون آیین دادرسی مدنی به دادگاه تقدیم شود، به عنوان دعوای مستقلی که در مرحله نخستین مطرح شده مورد رسیدگی واقع می گیرد و چنانچه این دعوا با دعوای اصلی ارتباط کامل داشته باشد، دادگاه مطابق مقررات ماده 103 قانون آیین دادرسی مدنی به هر دو دعوا تواماً رسیدگی می کند.

جهت مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری به صفحه تماس با ما مراجعه فرمائید.