نشست قضایی: معافیت از خدمت نظام وظیفه

برگزار کننده
استان سازمان قضائی نیروهای مسلح/ شهر خراسان رضوی

تاریخ برگزاری
1402/03/22

پرسش:

آیا دستورالعمل «معافیت خدمت دورهٔ ضرورت مشمولین غایب دارای 4 فرزند و بیشتر و معافیت مشمولین دارای سه فرزند به شرط داشتن سن بالاتر از چهل سال » شامل کسانی که در حال فرار از خدمت هستند می شود ؟ و نحوه رسیدگی به اتهام ایشان چگونه است .

متن نظریه هیئت عالی:

با توجه به اطلاق دستور العمل با نظریه دوم ( اقلیت) موافقت حاصل شد.

نظر اکثریت:

            هر چند در متن دستورالعمل قید شده است  "کلیه مشمولان غایب و غیر غایب و پرسنل وظیفه که در حال خدمت هستند " و از کلمات در حال خدمت اینگونه برداشت می گردد که این دستورالعمل ، فقط شامل پرسنل وظیفه ای است که در حال خدمت هستند لیکن با توجه به اینکه ابتدا مشمولین غایب و غیر غایب را آورده است و سپس پرسنل وظیفه در حال خدمت را آورده ، به نظر می رسد منظور از پرسنل وظیفه در مقابل مشمولین بوده که به خدمت وظیفه اعزام نشده اند و شامل کلیه پرسنل وظیفه ای می گردد که در یگان حاضر باشند یا در حال فرار از خدمت باشند و علاوه بر آن حتی اگر در حال خدمت بودن ملاک باشد ، سربازانی که فرار از خدمت دارند به محض مراجعه به یگان ، در حال خدمت محسوب می گردند و لذا دستورالعمل شامل سربازان فراری نیز می گردد و در خصوص تصمیم مرجع قضایی ، دو نظر وجود داشت اول اینکه کسی که فرار از خدمت دارد و معافیت شامل وی می گردد فرار از خدمت وی تا تاریخ صدور دستورالعمل مورد رسیدگی قرار می گیرد و پس از آن به لحاظ اینکه شرایط معافیت را داشته  و نیاز به انجام خدمت وی وجود ندارد ، قرار منع تعقیب وی صادر می شود .
        

نظر اقلیت:

            با صدور این دستورالعمل ، افرادی که دارای چهار فرزند هستند از خدمت سربازی معاف شده اند و چنانچه حتی قبل از این دستورالعمل فراری شده باشند باز هم چون نباید خدمت نمایند لذا در خصوص فرار ایشان قبل از صدور دستورالعمل نیز قرار منع تعقیب صادر می گردد . 
از این دستور العمل، تحت عنوان «عفو» یاد کردند در حالی که هر چند هر دو واژهٔ «عفو» و «معافیت» از یک ریشه  هستند، لکن با توجه به این که، جایگاه، جایگاهِ وضع مقرّره و قاعده هست، باید مدّ نظر داشت که تفسیر و برداشت نیز، باید «حقوقی» باشد یعنی باید به بار حقوقی هر کدام از این دو واژه، توجّه کرد؛ بدین اختصار که: واژهٔ «عفو» و آثارش، مستقیماً ناظر بر «بزه» است در حالی که اثر مستقیم «معافیتِ» موضوع این دستورالعمل، بر اصل خدمت سربازی بار می‌شود؛ بدین گونه که برخی از مشمولان خدمت وظیفهٔ عمومی را، با داشتن شرایطی، «معاف» از خدمت سربازی کرده و البته در ادامه - یعنی به صورت غیر مستقیم - نتیجه اش، «عدم تحقّق بزه» از سوی مشمولِ غایبِ دارای شرایط مذکور در دستورالعمل است؛ چه آن که در مورد مشمولان عفو، به تصریح بند «پ» مادهٔ ۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار «موقوفی تعقیب» صادر می شود ولی در خصوص مشمولان غایبِ دارای شرایط مذکور در این دستورالعمل، با این استدلال که تکلیف ِ قانونیِ خدمتِ سربازی از ایشان برداشته و اصطلاحاً از انجام آن معاف شده اند، به جهت عدم ارتکاب بزه، قرار «منع تعقیب» صادر می‌شود.
        

مستندات قانونی:

ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری

واژگان کلیدی:

چهار فرزند معافیت نظام وظیفه

30 آبان 1404 12