نشست قضایی: نحوه محاسبه مهر در صورت مطالبه آن توسط وراث زوجه
برگزار کننده
استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد
استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد
تاریخ برگزاری
1380/09/05
1380/09/05
پرسش:
آقای (الف) با خانم (ب) ازدواج کرده‌اند و سال وقوع عقد 1364 هجری شمسی بوده است. زوجه در سال 1378 فوت شده و والدین وی به عنوان بعضی از ورثه سهم‌الارث خویش را از مَهر زوجه به نرخ روز خواستار شده‌اند:
اولاً: با توجه به ماده 1082 قانون مدنی و قانون الحاق یک تبصره به ماده مذکور، مصوب 76، که بیشتر در خصوص مطالبه مَهر از ناحیه زوجه ملاک می‌باشد و رویه قضایی حاکم، آیا طرح دعوا به نحو مذکور صحیح است و باید بر اساس شاخص قیمت‌ها حکم صادر کرد؟
ثانیاً: بر فرض صحت دعوا به نحو مذکور تاریخ محاسبه مَهر بر اساس شاخص قیمت‌ها، چه تاریخی است، توجه شود که طبق ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون موصوف تصریح شده: «در مواردی‌که مَهر زوجه باید از ترکه زوج متوفیٰ پرداخت شود، تاریخ فوت مبنای محاسبه مَهر خواهد بود.» با عنایت به این مطلب که حق ورثه بر ترکه من جمله مَهر از تاریخ فوق ثابت می‌شود برای تعیین اضافه ارزش مبلغ مورد خواسته، ملاک از تاریخ وقوع نکاح تا تاریخ مطالبه است یا از تاریخ استقرار طلب (سال فوت) تا زمان مطالبه، به تعبیر دیگر باید بر اساس فرمول پیشنهادی بانک مرکزی در آیین‌نامه اجرایی و تبصره الحاقی به ماده 1082 قانون مدنی، طلب والدین به نرخ روز محاسبه شود یا بر اساس شرایط مندرج در ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی؟
متن نظریه هیئت عالی:
در خصوص سؤال مطروحه حسب مقررات ماده 1082 قانون مدنـی به مجرد عقد زن مالک مَهر می‌شود و با توجه به شرط عندالمطالبه هر وقت می‌خواسته می‌توانسته آن را مطالبه کند و به موجب تبصره الحاقی به ماده مذکور (الحاقی 29/4/76) چنان‌چه مَهر وجه رایج باشد با عنایت به تغییر شاخص قیمت سالانة زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر این‌که زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند؛ لذا بنا به مقررات ماده 1082 قانون مدنی و تبصره الحاقی، مَهر و تمام وجوهی که به آن تعلق می‌گیرد حق قانونی زوجه است و بعد از فوت زوجه طبق قانون ارث، به ورثه متوفیٰ تعلق می‌گیرد و هر یک از ورثه از جمله پدر و مادر زوجه می‌توانند قدرالسهم خود را از مَهر زوجه که جزو ترکه مشارٌالیها محسوب می‌شود در حدود مقررات ماده 1082 و تبصره الحاقی آن و سایر قوانین ذی‌ربط مطالبه کنند. ثانیاً تاریخ محاسبه مَهر بر اساس شاخص قیمت‌ها برای تعیین اضافه ارزش مبلغ مورد خواسته از تاریخ وقوع نکاح تا تاریخ مطالبه است نه تاریخ فوت تا زمان مطالبه زیرا ماده 3 آیین‌نامه اجرایی مذکور در متن سؤال که مقرر داشته: «در مواردی‌که مَهر زوجه باید از ترکه زوج متوفیٰ پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه مَهر خواهد بود» و همان‌طور که از ماده 3 مرقوم مستفاد می‌شود، ناظر به موردی است که زوج فوت کرده و مَهر زوجه که از دیون زوج است باید از ترکه وی پرداخت شود که باید از تاریخ فوت زوج محاسبه شود و در مورد فوت زوجه، مقررات ماده 3 مرقوم قابل تجری نیست زیرا زوجه وجه مَهر را از زوج طلبکار بوده و با فوت زوجه ورثه او می‌توانند طبق مقررات مارالذکر قدرالسهم خود را از مَهر وی که جزو ترکه مشارٌالیهاست استیفای حق کنند.
نظر اکثریت:
مَهر حق خاص زوجه است و بعد از فوت وی به عنوان طلب (حق مالی) و جزیی از ماترک زوجه به ورثه او منتقل می‌شود و چون تاریخ استقرار حق ورثه بر آن، تاریخ فوت زوجه است و قبل از آن ورثه حقی نداشته‌اند، چنان‌چه ورثه مطالبه تفاوت قیمت و ارزش را نمایند، با حصول شرایط ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی، از تاریخ فوت تا زمان دادخواست (چنان‌چه سابقه مطالبه از سوی ورثه موجود باشد) محاسبه شده و چنان‌چه تغییر فاحش در ارزش طلب ایجاد شده باشد دادگاه به مابه‌التفاوت نیز بر اساس جدول شاخص قیمت‌ها حکم خواهد داد و در غیر این‌صورت تنها حصه ورثه از طلب به همان مبلغی که منتقل شده (اصل مبلغ مَهر) مورد حکم قرار خواهد گرفت.
نظر اقلیت:
چون مَهر در زمان حیات زوجه نیز برعهده شوهر دین بوده است و بعد از فوت زوجه باز هم به عنوان دین (منتها با عنوان دیگر) به ورثه وی منتقل می‌شود؛ پس همان حقی که زوجه در زمان حیات خود برای مطالبه مَهر خود به نرخ روز و عندالمطالبه از زوج داشته است به همان صورت و با همان امتیازات (به دلیل این‌که قبلاً برای زوجه به همین ترتیب مستقر شده بوده است و به همین صورت وارد ترکه او شده است.) به ورثه منتقل شده و ورثه می‌توانند به نرخ روز مطالبه کنند و از تاریخ وقوع عقد تا زمان فوت، تغییر ارزش محاسبه شده و مورد حکم قرار خواهد گرفت.
مستندات قانونی:
* قانون مدنی
واژگان کلیدی:
محاسبه مهر
سهم الارث
وراث زوجه
02 خرداد 1404
4
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران