نظریه مشورتی شماره 7/1404/24 مورخ 1404/01/19
7/1404/24
1404-45-24
1404/01/19
استعلام:
چون درباره شمولیت ماده 11 «دستورالعمل راجع به استرداد مجرمین و معاضدت قضایی بینالمللی» مصوب 1392/03/11 ریاست محترم قوه قضاییه بر ابلاغ اوراق و برگههای قضایی اعم از ابلاغیه، اخطاریه و برگههای اجرایی قضایی اختلاف حاصل شده تقاضا دارد نظر به فوریت امر، پیرامون پرسش زیر نظریه آن اداره کل ارسال شود: ماده 11 دستورالعمل فوق چنین مقرر میدارد: «درخواستهای معاضدت قضایی واصله از کشورهای خارجی، همچنین درخواستهای معاضدت قضایی مراجع قضایی داخلی مطابق قوانین و مقررات داخلی از جمله مواد 291 الی 294 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی (مصوب 1379) و مواد 169 الی 179 قانون اجرای احکام مدنی (مصوب 1356) و موافقتنامههای بینالمللی از طریق اداره کل امور بینالملل قوه قضاییه انجام خواهد شد». بر این اساس، چون نه در این ماده و نه در قانون تعاون قضایی مصوب 1309 به فرض «ابلاغ اوراق قضایی» کشورهای خارجی که با این قرارداد دو جانبه ندارند اشارهای نشده است، سؤال این است که اگر از چنان کشورهایی درخواست ابلاغ انواع اوراق قضایی، بر اساس اصل رفتار متقابل، به دادگستری ایران واصل شود آیا عبارت «درخواستهای معاضدت قضایی واصله از کشورهای خارجی» شامل امر ابلاغ که در حقوق ایران دارای ماهیت قضایی است و باید از سوی مأموران ابلاغ یا سامانه ثنا انجام شود نیز میشود؟ به بیان دیگر، چون در قراردادهای مختلف معاضدت یا همکاری قضایی بینالمللی با کشورهای دیگر (برای نمونه ماده 7 قانون موافقتنامه همکاری حقوقی در امور مدنی و کیفری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری برکیه سال 1389 و بند الف ماده 1 معاهده معاضدت قضایی در موضوعات مدنی و تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین سال 1395)، به امکان ابلاغ اوراق قضایی به عنوان مصداق همکاری یا معاضدت قضایی اشاره شده، آیا در فرضی هم که چنین قراردادی وجود ندارد، دادگستری ایران بر اساس ماده 11 دستورالعمل فوقالذکر میتواند درخواست ابلاغ اوراق قضایی کشور خارجی را بر اساس رفتار متقابل موضوع قانون تعاون قضایی سال 1309 پذیرفته و برابر مقررات قانون آیین دادرسی مدنی ایران آن را ابلاغ کرده و نتیجه را به مرجع قضایی درخواستکننده خارجی از طریقی که در این دستورالعمل آمده ابلاغ کند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، در موارد متعددی از قوانین راجع به معاهده معاضدت حقوقی متقابل بین جمهوری اسلامی ایران و برخی کشورهای دیگر در مقام تعیین محدوده معاضدت حقوقی، ابلاغ اوراق قضایی و احضاریهها نیز در زمره مصادیق معاضدت ذکر شده است؛ از این جمله است: بند «الف» ذیل جزء 2 ماده یک قانون معاهده معاضدت حقوقی متقابل در امور کیفری میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال برزیل مصوب 1401؛ ماده 3 قانون معاهده روابط حقوقی و معاضدت قضایی در امور مدنی و کیفری بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت اوکراین مصوب 1385 و ماده یک قانون معاهده معاضدت قضایی در موضوعات مدنی و تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین مصوب 1395.
ثانیاً، هر چند در ماده 11 دستورالعمل راجع به استرداد مجرمین و معاضدت قضایی بینالمللی مصوب 1392/03/11 ریاست محترم قوه قضاییه به انجام درخواستهای معاضدت قضایی وفق موافقتنامههای بینالمللی یادشده، از اقدام بر اساس معامله متقابل ذکری به میان نیامده است؛ اما در مواد قانونی متعددی به معاضدت قضایی و اقدام بر اساس معامله متقابل تصریح شده است؛ از این جمله است: بند یک ماده 169 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356؛ بند ثالثاً ماده 1295 قانون مدنی، ماده واحده قانون تعاون قضایی مصوب 1309 و ماده 292 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379. بر این اساس، حکم ماده 11 دستورالعمل یاد شده مبنی بر تصریح به وجود موافقتنامههای بینالمللی برای انجام معاضدتهای قضایی، نافی اقدام بر اساس معامله متقابل عملی نمیباشد؛ در این راستا و به منظور ایجاد رفتار متقابل عملی، مراجع قضایی ایران میتوانند به استناد ماده 972 قانون مدنی و بخش اخیر بند یک ماده 169 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356 ابتدائاً جهت ایجاد رویه قضایی و شروع معامله متقابل پیشقدم شوند. ثالثاً، صرف تصریح ماده واحده قانون تعاون قضایی مصوب 1309 به پذیرش تعاون (معاضدت) قضایی بر اساس رفتار متقابل عملی در امر «استماع شهادت شهود و یا تحقیقات دیگر از این قبیل» به معنای نفی دیگر مصادیق انجام معاضدت قضایی نیست و با توجه به مستندات قانونی مذکور در بند اولاً که همگی مؤخر بر ماده واحده یاد شده میباشد، اقداماتی چون ابلاغ اوراق قضایی و احضاریهها نیز میتواند در زمره مصادیق معاضدت قضایی قرار گیرد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران