نشست قضایی: امکان عدول از قرار عدم صلاحیت محلی و ذاتی
استان سمنان/ شهر میامی
1401/10/13
پرسش:
متن نظریه هیئت عالی:
قرار عدم صلاحیت فاقد صبغه ماهوی است. به نظر میرسد عدول از آن بلااشکال باشد زیرا قاعده فراغ ناظر به رسیدگی ماهوی است البته در صورت تأیید قرار از سوی دادستان در دادسرا بازپرس رأساً مجاز به عدول نمیباشد و یا در صورت قابل اعتراض بودن قرار عدم صلاحیت و تأیید آن از دادگاه اقتضای عدول از سوی محکمه بدوی مستحیل است.
نظر اتفاقی (اتفاق آرا):
قابل عدول نیست؛
الف) قرارهایی که وارد ماهیت دعوی میشوند ولی قاطع دعوی نیستند قرار جلب به دادرسی.
ب) قرارهایی که وارد ماهیت دعوی نمیشوند ولی قاطع دعوی هستند قرار عدم صلاحیت این دادگاه نمیتواند به این پرونده رسیدگی نماید.
ج) قرارهایی که نه وارد ماهیت دعوی میشوند نه قاطع دعوی هستند قرار کارشناسی، قرار عدم صلاحیت یک رای مستقل است. در علم حقوق و در باب دادرسی، قاعدهای وجود دارد تحت عنوان «قاعده فراغ دادرس» یا «Functus officio» که مطابق آن هرگاه قاضی رسیدگیکننده به پروندهای، تصمیم نهایی خود را اتخاذ کرد دیگر نمیتواند آن را تغییر دهد. این قاعده در ماده 155 قانون آیین دادرسی مدنی سابق به صراحت پیشبینی شده بود که «قاضی پس از امضای رای، حق تغییر آن را ندارد.» و ماده 8 قانون آیین دادرسی مدنی هیچ مقام رسمی یا سازمان یا اداره دولتی نمیتواند حکم دادگاه را تغییر دهد و یا از اجرای آن جلوگیری کند مگر دادگاهی که حکم صادر نموده و یا مرجع بالاتر، آن هم در مواردی که قانون معین نموده باشد. بدیهی است هنگامی قاضی تصمیم نهایی خود را تحت عنوان رای میباشد انشا نمود، دیگر قاضی آن قضیه محسوب نمیشود تا صلاحیت اظهارنظر ثانونی داشته باشد. بنابراین اگر تصمیم قاضی در این مرحله مواجهه با ایراد یا اشکالی باشد باید از طریق مرجع بالاتری اصلاح یا نقض شود. قاعده فراغ دادرس ایجاب میکند که قاضی با مدنظر قراردادن این امر که پس از صدور رای امکان تغییر آن را ندارد، در ابراز عقیده خود دقت کافی به خرج دهد. از طرفی با سلب اختیار قاضی از تغییر سمتش، فشارهای احتمالی بر او بیاثر میگردد. جز در مورد (اصلاح رای) و رای غیابی، اعتراض ثالث، اعاده دادرسی حق تغییر آن را ندارد. رأی صادر شده دارای شخصیت مستقل است و متولد شده مستقل از صادرکننده رای شده است؛ لذا نتیجتاً پاسخ به سوال مطروحه منفی بوده و عدول از قرار صادره اصلاً مجاز نمیباشد که اگر چنین بود در مواد 282 و 283 قانون آیین دادرسی کیفری شرایط استثنایی آن بیان نمیگردید. قرار عدم صلاحیت هم اعتبار امر مختوم و هم قاعده فراغ دادرس دارد تنها راه عدول از قرار عدم صلاحیت در دادسرا مخالفت دادستان با قرار یا عدول ایشان از موافقت با قرار عدم صلاحیت بازپرس میباشد آن هم قبل از ارسال پرونده به دادگاه و قبول بازپرس و ادامه رسیدگی توسط ایشان است.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران