نشست قضایی: شروع به جرم در جنایاتی که جنبه عمومی دارند

برگزار کننده
استان گلستان/ شهر گمیش تپه

تاریخ برگزاری
1401/11/18

پرسش:

آیا شروع به جرم در جنایاتی که جنبه عمومی دارند قابل تحقق است؟

متن نظریه هیئت عالی:

در جنایاتی که عمدی باشند و قانونگذار برای آنها مجازات جنبه عمومی هم پیش‌بینی کرده شروع به جرم هم امکانپذیر است ولی در جنایات غیر عمدی اعم از خطای محض یا شبه عمد علیرغم اینکه قانونگذار جنبه عمومی جرم هم تعیین کرده است ولی چون قصدی برای تحقق نتیجه حاصله نبوده شروع به جرم معنی ندارد.

نظر اکثریت:

            در جنایات عمدی قانونگذار در ماده 613 ق.م.ا  تعزیرات شروع به قتل عمد را تصور نموده است. هرچند مجازات مقرر در این ماده به موجب ماده 15 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری منسوخ اعلام شده است و مجازات در حال حاضر بر اساس بند الف ماده 122 ق.م.ا  تعیین می‌شود. لذا هرچند اشکالاتی که بیان شد در شروع به جرم در جنایات  وجود دارد، اما با توجه به اینکه قانونگذار این فرض را جرم انگاری نموده است و در جنایات عمدی قانونگذار تحقق شروع به جرم را پذیرفته است، لذا با توجه به اوضاع و احوال حاکم  بر پرونده و قرائن و امارات موجود در آن باید نوع جنایت در فرض تحقق جرم تام توسط مقام قضایی تعیین شود و مجازات شروع به جرم نیز بر اساس آن تعیین شود.
در جنایات شبه عمد و خطای محض نیز به نظر می‌رسد تحقق شروع به جرم ممکن نیست؛ زیرا علاوه بر اشکالات سابق، در این جنایات اساساً قصد ارتکاب جنایت وجود ندارد تا شروع  به جرم  نیز ممکن شود. هرچند ممکن است گفته شود قصد فعل برای تحقق شروع به جرم کافی است و در این فروض نیز با توجه به اوضاع و احوال و امارات  موجود در پرونده و نوع جنایت موجود با فرض تحقق جرم تام، توسط مقام قضایی تعیین و مجازات شروع به جرم نیز بر اساس آن تعیین می‌شود.
        

نظر اقلیت:

            در جنایاتی که جنبه عمومی دارند مانند قتل، ایراد جرح با چاقو و بی احتیاطی در رانندگی منتهی به ایراد صدمه بدنی یا فوت، درباره امکان تحقق شروع به جرم با چند اشکال اساسی مواجه است. یک شکل این است که در جنایات، تعزیر برای مجموعه رفتار یعنی فعل مرتکب و نتیجه حاصله در خارج یعنی جنایت وارد شده بر بزه‌دیده، تعیین شده است. لذا صرف رفتار مرتکب بدون تحقق جنایت، مثل اینکه متهم چاقویی را در دست داشته و آن را به سمت شاکی نشانه رفته ولی به جهتی اعم از اینکه شاکی فرار کرده یا چاقو از دست متهم خارج شده و بر زمین می‌افتد، آیا قابل تعزیر و مجازات می‌باشد؟ اشکال دیگر این است که در جنایات، نوع و میزان تعزیر  بر محور جنایتی که در خارج محقق می‌شود تعیین می‌شود؛ مثلا ضربه با چوب اگر منتهی به فوت شود  یک مجازات (علاوه بر دیه یا قصاص) دارد و اگر منتهی به نقص عضو شود یک مجازات دیگر و اگر منتهی به حارصه شود، فاقد مجازات است و لذا در فرض شروع به جرم که اساساً  نتیجه و جنایتی در خارج محقق نشده است، با توجه به اینکه مجازات شروع به جرم تابع مجازات جرم تام است، امکان تعیین تعزیر برای شروع به فعل با اشکال مواجه می شود.
        

مستندات قانونی:

ماده 122 قانون مجازات اسلامی

واژگان کلیدی:

ز ش ی

10 آذر 1404 6