نشست قضایی: ضرورت اتیان سوگند خواهان علاوه بر بینه در دعوای بر میت

برگزار کننده
استان مازندران/ شهر ساری

تاریخ برگزاری
1385/03/26

پرسش:

با توجه به اطلاق ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی که مؤخر برماده 1333 قـانون مـدنی است آیا در دعوای بر متوفا که مستند آن سند رسمی است، سوگند اسـتظهاری مـدعی لازم است؟ به عنوان مثال در دعوای مطالبه مهر به طرفیت ورثه زوج متوفا مستند به سند رسـمی نکاح آیا سوگند خواهان ضروری است؟

متن نظریه هیئت عالی:

اگرچه در بادی امر ماده 278 قانون مدنی ناسـخ مـاده 1333 قانون مدنی به نظر میرسد، با توجه به مقـررات مـاده 278 کـه وارد، بـر ماده 1333 است، اختیار حاکم در اتیان سوگند مدعی سلب شده است. با این توضـیح کـه به موجب ماده 1333 قانون مدنی اگر در دعوای بر میت، اصل حق به هر شکل نزد حـاکم ثابت شود و بقای آن محل تردید است. حاکم از مدعی میخواهد بـرای بقـای دیـن اتیـان سوگند نماید و از عبارت (میتواند) به نظر میرسد حاکم در این مورد مخیـر بـوده اسـت. لیکن در ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی در هر صورت در دعوای بر میـت عـلاوه بـر بینه اتیان سوگند خواهان الزامی است به نحوی که اگر خواهـان قسـم یـاد نکنـد حـق وی ساقط میشود. با توجـه بـه مراتـب مرقـوم بـا تصـویب مـاده 278 قـانون آیـین دادرسـی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در غیر مواردی که سند رسـمی باشـد الـزام بـه سوگند ضروری است.

نظر اکثریت:

                            1 .بینه در ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی به معنـای شهادت شهود است. به عبارت دیگر به معنای اخص آن به کار رفته است لذا ماده مذکور با قسمت خیر ماده 1333 قانون مدنی قابل جمع بوده و ناسخ آن نیست.
2 .در فرض اینکه در ماده 278 مراد از بینه معنای عام آن یعنی دلیل از جمله سند رسمی باشد در موضوع مورد نظر مذکور حکم قانونی خاص بوده و ماده 278 آیین دادرسی عـام تلقـی میشود. قانون عام، قانون خاص را ولو اینکه مقدم باشد نسخ نمیکند، مگر آنکه در قـانون عام مؤخر به فسخ قانون خاص مقدم تصریح شده باشد و در مـاده 278 تصـریح بـه فسـخ قسمت اخیر ماده 1332 قانون مدنی نشده است.
3 .اصل عدم نسخ قانون است. در موارد تردید باید بقای اعتبـار آن استصـحاب شـود لـذا در مورد اینکه آیا قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی به وسیله ماده 278 آیین دادرسی مـدنی نسخ شده یا خیر، با لحاظ تردید اصل بر بقاست.
                        

نظر اقلیت:

                            1 .ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امـور مـدنی مبتنـی بـر یـک قاعده ققهی است که به موجب آن هر جا در دعوای بر میت، اصل حق ثابت باشـد جهـت ستصحاب آن با لحاظ فوت مدیون سوگند مدعی لازم است. یعنی اثبـات دیـن بـر عهـده مدیون متوفا با ادله صورت میگیرد و استصحاب بقای آن سوگند. این امر بـا اعتبـار سـند رسمی هم منافات ندارد زیرا که با استناد به سند رسمی، اصل حق ثابت شـده و در فـرض عدم اتیان سوگند توسط مدعی، حق ثابت شده ساقط میشود.
2 .هیچ خصوصیتی در شهادت شهود نیست کـه حکـم موضـوع مـاده 278 را فقـط نـاظر بـه شهادت شهود بدانیم بلکه بینه به معنای دلیل به کار رفتـه اسـت کـه اعـم از سـند رسـمی میباشد؛ سوگند پشتوانه ادله واقع میشود. با اصلاحات قانون مدنی در سال 1370 رحجان و برتری که سند رسمی در مقام اثبات نسبت به شهادت شهود داشـته اسـت از بـین رفتـه است.
3 .موضوع ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی با ماده 1333 قـانون مـدنی بـه صـورت کامـل یکسان و منطبق نبود و تا حدودی متفاوت است. چون ماده 1333 قـانون مـدنی در جـایی باید اعمال میشد که اصل حق ثابت شده و بقای آن در نظـر حـاکم محـل تردیـد بـوده و حاکم اختیار دارد مدعی را سوگند دهد در حالی که در ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی سوگند لازم دانسته شده و به اختیار گذاشته نشده است؛ به علاوه منوط به تردید حاکم هم نشده است بلکه به صورت مطلق سوگند باید توسط مدعی ادا شود این دلالت بـر آن دارد که در واقع ماده 1332 قانون مدنی در قسمت اخیر آن نسخ شده است.
                        

مستندات قانونی:

* قانون آیین دادرسی مدنی

واژگان کلیدی:

اتیان سوگند بینه دعوای بر میت

25 اردیبهشت 1404 5