نشست قضایی: ضرورت سوگند استظهاری در دعوایی که مستند آن سند رسمی است

برگزار کننده
استان کرمان/ شهر کرمان

تاریخ برگزاری
1385/03/25

پرسش:

با توجه به اطلاق ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی که مؤخر بر ماده 1333 قانون مـدنی است آیا در دعوای بر متوفا که مستند آن سند رسمی است، سوگند استظهاری مـدعی لازم است؟ به عنوان مثال در دعوای مطالبه مهر به طرفیت ورثه زوج متوفا مستند به سند رسـمی نکاح آیا سوگند خواهان ضروری است یا خیر؟

متن نظریه هیئت عالی:

در دعوای بر میت که مستند آن سند رسمی باشـد، مطابق قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی، قسم استظهاری جاری نخواهد شد. ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان اینکـه اساسـاً آیـین دادرسـی مـدنی مجموعـه اصول و مقرراتی است که در مقام رسیدگی به کلیه دعاوی به کار میرود، مغایرتی با مـاده موصوف ندارد. مطابق ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امـور مدنی در دعوای بر میت در صورت نبودن سند رسمی، چنانچه اثبات دین بـا بینـه باشـد، سوگند خواهان نیز لازم است. بنابراین، از حیث نتیجه نظر اکثریت مورد تأیید است.

نظر اکثریت:

                            1 .بینه در ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی به معنـای شهادت شهود است. به عبارت دیگر به معنای اخص آن به کار رفته است لذا ماده مذکور با قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی قابل جمع بوده و ناسخ آن نیست.
2 .در فرض اینکه در ماده 278 مراد از بینه معنای عام آن یعنی دلیل از جمله سند رسمی باشـد در موضـوع مورد نظر مذکور حکم قانون مدنی خاص بوده و ماده 278 آیین دادرسی عام تلقی مـیشـود قـانون عـام قانون خاص را ولو اینکه مقدم باشد نسخ نمیکند، مگر آنکه در قانون عام مؤخر به فسخ قـانون خـاص مقدم تصریح شده باشد و در ماده 278 تصریح به نسخ قسمت اخیر ماده 1332 قانون مدنی نشده است.
3 .اصل عدم نسخ قانون است در موارد تردید باید بقا اعتبار آن استحصاب شود لذا در مـورد اینکه آیا قسمت اخیر ماده 1333قانون مدنی به وسیله ماده 278 آیین دادرسی مـدنی نسـخ شده یا خیر؟ با لحاظ تردید، اصل بر بقاست.
                        

نظر اقلیت:

                            1 .ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امـور مـدنی مبتنـی بـر یـک قاعده فقهی است که به موجب آن هر جا در دعوای بر میت، اصل حق ثابت باشـد جهـت استصحاب آن با لحاظ فوت مدیون سوگند مدعی لازم است یعنـی اثبـات دیـن بـر عهـده مدیون متوفا با ادله صورت میگیرد و استصحاب بقای آن با سوگند. این امر با اعتبار سـند رسمی هم منافات ندارد زیرا که با استناد به سند رسمی، اصل حق ثابت شـده و در فـرض عدم اتیان سوگند توسط مدعی، حق ثابت شده ساقط میشود.
2 .هیچ خصوصیتی در شهادت شهود نیست کـه حکـم موضـوع مـاده 278 را فقـط نـاظر بـه شهادت شهود بدانیم بلکه بینه به معنای دلیل به کار رفته است که اعم از سند رسمی است، سوگند پشتوانه ادله واقع میشود با اصلاحات قانون مدنی در سال 1370 رجحان و برتـری که سند رسمی در مقام اثبات نسبت به شهادت شهود داشته است از بین رفته است.
3 .موضوع ماده 278 قانون آیین دادرسی با ماده 1333 قانون مدنی به صورت کامل یکسـان و منطبق نبوده و تا حدودی متفاوت است. مـاده 1333 قـانون مـدنی در جـایی بایـد اعمـال میشد که اصل حق ثابت شده و بقای آن در نظر حاکم محل تردید بـوده و حـاکم اختیـار دارد مدعی را سوگند دهد در حالی که در ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی سوگند لازم دانسته شده و به اختیار حاکم گذاشته نشده است، به علاوه منوط به تردید حاکم هم نشـده است بلکه به صورت مطلق سوگند باید توسط مدعی ادا شود. این امر دلالت بر آن دارد که در واقع ماده 1332 قانون مدنی در قسمت اخیر آن نسخ شده است.
                        

مستندات قانونی:

* قانون آیین دادرسی مدنی

واژگان کلیدی:

سوگند استظهاری سند رسمی دعوای بر میت

25 اردیبهشت 1404 6