آیین نامه های اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه

منظور از کلمه سازمان در این آیین‌نامه سازمان حج و اوقاف و امور خیریه است.

اداره حج و اوقاف و امور خیریه هر حوزه امور مربوط به همان حوزه را انجام خواهد داد و در صورتی که رقبات یک موقوفه در حوزه‌های مختلف واقع‌شده باشد اداره حج و اوقاف و امور خیریه محل مصرف مسئول رسیدگی به بودجه و حساب موقوفه خواهد بود و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل وقوع رقبات واقع در همان حوزه رسیدگی می‌نمایند. در صورتی که موقوفه دارای رقبات متعدد و در حوزه‌های مختلف واقع و مصرف هر رقبه در همان حوزه باشد، ‌رسیدگی به بودجه حساب و اداره موقوفه به عهده اداره حج و اوقاف و امور خیریه همان حوزه می‌باشد.

تبصره- چنانچه در مورد این صلاحیت ابهام و اختلافی بین ادارات حج و اوقاف و امور خیریه پیش بیاید نظر سرپرست سازمان معتبر است.

اداره امور اماکن مذهبی اسلامی از قبیل بقاع متبرکه و غیره به جز آنچه که در تبصره ۲ ماده ۱ قانون استثنا شده و اماکنی که برای اداره آنها ترتیب خاصی داده نشده است به عهده ادارات حج و اوقاف و امور خیریه بوده و می‌توانند برابر ماده ۵ قانون و تبصره‌های ذیل آن و آیین‌نامه مربوطه، اشخاصی را به عنوان هیات امنا انتخاب نمایند.

تبصره- عرصه اعیان و مساجد، مدارس، علوم دینی و تکایا رقبه موقوفه است ولی ادارات حج و اوقاف و امور خیریه در شئون داخلی آنها از قبیل تعیین امام جماعت و انجام مراسم مذهبی دخالت نخواهند داشت.

ادارات او‌قاف و امور خیریه در مورد موقوفات خاصه که فاقد متولی منصوص بوده و یا به تشخیص سازمان معتمد یا محل و‌ثوق نباشند، به منظور رعایت مصلحت و‌قف و بطون لاحقه، با تشخیص و اجازه نماینده و‌لی فقیه و تا زمان رفع مانع نسبت به اداره امور موقوفه اقدام خواهند کرد.

در موقوفات (اعم از عام و خاص)، موضوع قسمت اخیر بند (۱) ماده (۱) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه در صورت اختلاف موقوف ‌علیهم و همچنین در موارد تعدی و تفریط متولی و ناظر یا به خطر افتادن مصالح بطون لاحقه طبق ماده (۷) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه بنا به درخواست ادارات او‌قاف و امور خیریه و تشخیص شعبه تحقیق و حکم دادگاه تعیین تکلیف و اقدام خواهد شد.

اداره امور موسسات و انجمن‌های خیریه‌ای که از طرف دولت و یا سایر مراجع ذیصلاح به عهده سازمان یا واحدهای تابعه گذاشته شده یا می‌شود طبق اساسنامه‌های مصوبه هر یک خواهد بود و در مورد سایر موسسات خیریه با توجه به قانون مالیات‌های مستقیم چنانچه موسسات مذکور جهت مفاصا حساب ‌مالیاتی یا به هر جهت دیگری که احتیاج به گواهی داشته باشند مراجعه نمایند ادارات حج و اوقاف و امور خیریه می‌توانند. نحوه عملکرد این گونه موسسات را‌بررسی نموده و در صورت تایید گواهی صادر نمایند.

تبصره- گواهی فوق به موسسات خیریه‌ای داده خواهد شد که در اساسنامه آنها پیش‌بینی شده باشد در صورت انحلال موسسه اموال و دارایی آن با اجازه نماینده ولی فقیه صرف امور خیریه گردد.

ادارت حج و اوقاف و امور خیریه موظفند گورستان‌های متروکه موقوفه واقع در حوزه عمل خود را مشخص و در صورتی که فاقد متولی باشد با توجه به موقعیت آنها برنامه‌های متناسب وفق موازین شرعی در امور خیریه جهت بهره‌برداری از آنها تنظیم و به سازمان پیشنهاد نمایند تا با تصویب سرپرست سازمان به مرحله اجراء گذاشته شود.

اداره کل تحقیق سازمان وظایفی را که طبق قانون بر عهده دارد به وسیله شعب حقوقی و حسابرسی انجام خواهد داد طرز تشکیل و رسیدگی وظایف شعب تحقیق بر طبق آیین‌نامه مربوطه خواهد بود.

متولی، امین موقوفه بوده و موظف است مطابق قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و سایر قوانین مربوطه و در صورت ابهام و یا فقدان مقررات خاص طبق احکام شرع و با عنایت کامل به مندرجات وقف نامه موقوفه تحت تولیت خود را اداره کند و در حفظ عین، منافع، حقوق و‌ حدود موقوفه اقدام و در اجرای نیات خیر واقف کوشش نماید.

متولیان موظفند در اسرع وقت نسبت به ثبت رقبات تحت تولیت خود مبادرت نمایند و همچنین در مواردی که از طرف اشخاص تقاضای ثبت موقوفه‌ به عنوان ملک بشود اعتراض و در مراجع صالحه اقامه دعوی بنمایند و در مواردی که موقوفه به نحوی از انحای بدون مجوز شرعی به ملکیت اشخاص درآمده با‌ رعایت ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب ۲۸/۱/۶۳ و آیین‌نامه اجرایی آن نسبت به احیای موقوفه اقدام و ادارات حج و‌ اوقاف و امور خیریه محل را در جریان اقدامات خود قرار دهند تا همکاری لازم معمول گردد.

تبصره ۱ ـ متولیان موظفند در اجرای ماده ۹ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن به ماده هنگام طرح هرگونه دعوی یا اعتراض بر ثبت، نسخه‌ای از دادخوست یا اعتراض‌نامه تنظیمی را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تسلیم و رسید دریافت دارند تا ادارات مذکور در‌ این قبیل موارد برای حفظ حقوق موقوفه جریان دعوی را مستمراً مراقبت و در صورت لزوم در دعوی مطروحه وارد و در جهت حفظ حقوق وقف اقدام نمایند.

تبصره ۲ ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند در صورتی که متولیان نسبت به تقاضای ثبت و اعتراض بر ثبت و اقامه دعوی پیگیری آن در مواعد قانونی به وظایف خود عمل ننمایند برای حفظ حقوق وقف در موعد قانونی راساً نسبت به موارد مذکور اقدام نمایند.

تبصره ۳ ـ سازمان و موقوفات عام و اماکن مذهبی اسلامی، مدارس علوم دینی و مؤسسات و بنیادهای خیریه به موجب تبصره ذیل ۶ قانون تشکیلات و ‌اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه از پرداخت مخارج و هزینه‌های دادرسی و همچنین از پرداخت حق‌الثبت و بقایای ثبتی و هزینه‌های اجرایی معاف ‌می باشند.

به منظور رعایت مصلحت وقف و بهره‌برداری صحیح باید رقبات موقوفه را با توجه به مفاد وقفنامه و قوانین مربوطه و با جلب نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی و رعایت شرایط زیر از طریق مزایده به اجاره واگذار نمود.

الف ـ خسارات احتمالی حتی‌الامکان به عهده مستاجر باشد.

ب ـ از مستاجر باید ضامن معتبر و یا وثیقه مناسب برای تادیه حقوق موقوفه و تخلیه و تحویل آن در پایان مدت اخذ شود.

ج ـ حق انتقال مورد اجاره از طرف مستأجر به غیر محسوب مورد موکول به موافقت کتبی و متولی و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه باشد، بدیهی است رعایت آیین‌نامه نحوه وصول پذیره و اهدایی الزامی است.

‌د ـ مدت اجاره نباید بیش از ده سال باشد مگر با جلب موافقت سرپرست سازمان.

ه‍ـ از پیشنهاد دهندگان برابر ده درصد مبلغ پیشنهادی به عنوان سپرده اخذ شود.

و ـ حداقل مال‌الاجاره براساس نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی و به نرخ عادله روز و سایر شرایط لازم در آگهی مزایده قید گردد.

ز ـ اجاره‌نامه باید رسمی باشد و در مواردی که تنظیم اجاره‌نامه رسمی میسر نیست قرارداد تنظیم گردد.

تبصره ۱ ـ در مورد رقباتی که در آمد سالیانه آنها تا پنجاه میلیون ریال می‌باشد مزایده الزامی نیست، مشروط بر اینکه میزان اجازه از طرف کارشناس رسمی یا‌ خبره محلی با توجه به نرخ عادله روز تعیین شده باشد. (اصلاحی ۱۳۹۵/۴/۱۳)

تبصره ۲ ـ آگهی مزایده باید متضمن شرایط مذکور در ماده قبل و هرگونه اطلاعات باشد و در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار محلی نیز منتشر شود، فاصله انتشار آگهی تا تاریخ قرائت پیشنهادها کمتر از ۱۵ روز و بیشتر از ۳۰ روز نخواهد بود.

در موقوفاتی که عرصه و اعیان آنها وقف است، اعطای حق تملک اعیان به مستأجر ممـنوع می‌باشد. در موارد استـثنایی، تملک اعیان مسـتحدثه به وسیله مستاجر در قبال پرداخت پذیره با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با پیشـنهاد متولـی و ادارات اوقاف و امور خـیریه و تایید نماینـده ولی فقیه و سرپرست سازمان مجاز است و این موضوع در مورد باغ های موقوفه و همچنین در مورد موقوفات خاص نیز جاری است.

اجاره اراضی و رقبات بلامعارض موقوفه مورد نیاز وزارت خانه‌ها و موسسات وابسته و نهادهای انقلاب اسلامی با رعایت صلاح و غبطه وقف براساس‌نظرکارشناس رسمی یا خبره محلی و برمبنای نرخ عادله روز بدون انجام مزایده و با رعایت آیین‌نامه نحوه وصول پذیره و اهدایی مجاز است و در موارد دیگر با‌ رعایت مصالح وقف و یا تصویب سرپرست سازمان و بر مبنای نظریه کارشناس رسمی یا خبره محلی و به نرخ عادله روز انجام مزایده الزامی نخواهد بود.

کمیسیون مزایده از مسئول اداره حج و اوقاف و امور خیریه، نماینده اداره امور اقتصادی و دارایی محل و متولی موقوفه تشکیل می‌شود، در صورتی که موقوفه بدون متولی باشد نماینده دادستان عمومی شهرستان در جلسه شرکت خواهد نمود.

تبصره ۱ ـ در مواردی که پیشنهادی نرسیده و یا پیشنهادات واصله به نظر کمیسیون مزایده مخالف مصالح وقف تشخیص داده شود مزایده یکبار دیگر تجدید‌ می‌شود و در صورت تکرار وضعیت اولیه، تکلیف به وسیله اکثریت اعضای کمیسیون مذکور تعیین خواهد شد.

تبصره ۲ ـ در مورد آن قسمت از باغات موقوفه که فروش سر درختی آنها از طریق دید به حال موقوفه مفید باشد می‌توان فروش را منحصر به یک فصل و مزایده‌را بر طبق عرف و عادات محل و با نظر کارشناس یا خبره محلی به طور حضوری انجام داد.

تبصره ۳ ـ در صورت تساوی پیشنهادات واصله برنده مزایده با نظر اکثریت اعضای کمیسیون تعیین خواهد شد.

تبصره ۴ ـ رقبات موقوفات مشمول قانون ابطال اسناد رقبات، آب و اراضی موقوفه برابر آیین‌نامه اجرایی آن به
اجاره واگذار می‌شود.

اراضی موقوفه مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه که در محدوده خدمات شهری واقع شده و در حال حاضر کاربری زراعی ندارد با تایید مقامات ذیصلاح و تامین پرداختن حقوق مکتسبه زارعین صاحب نسق طبق مفاد این آیین‌نامه برای امور ساختمانی مجاز به اجاره واگذار خواهد‌ شد.

متولی موظف است نسبت به وصول مطالبات موقوفه و نیز برای روشن نمودن وضع موقوفه در اجرای قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه به موقع اقدام کند.

متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند اقدامات خود را نسبت به اجرای مواد یک و چهار لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجازه املاک و‌اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولیان و امنا و نظار اماکن متبرکه مذهبی و مساجد مصوب ۴/۲/۱۳۵۸ شورای انقلاب اسلامی ایران همچنان به منظور احقاق حقوق موقوفات پیگیری نمایند.

وجوه حاصل از ضبط سپرده‌های مزایده موقوفات و اماکن مذهبی به حساب همان موقوفه یا مکان مذهبی واریز خواهد شد.

مخارج هر موقوفه به شرح زیر است:

‌الف ـ هزینه‌های مربوط به حفظ عین و بقای موقوفه و فراهم نمودن موجبات آبادانی رقبات آن.

ب ـ تعمیرات جاری و هزینه‌های مربوط به بهره‌برداری از آن.

ج ـ مالیات و عوارض و حق‌التولیه و حق‌النظاره و مخارج ثبتی و محاکماتی در صورت شمول.

د ـ مصارف مقرر در وقف‌نامه و یا سیره جاریه.

تبصره ۱ ـ اعتبارات بند ج به وسیله متولی به مصرف می‌رسد ولی در مورد مصرف اعتبارات بندهای الف، ب، د اطلاع اداره حج و اوقاف و امور خیریه لازم است، مگر‌ در موقوفات منصوص‌التولیه در صورتی که مظنه تعدی و تفریط متولی نباشد.

تبصره ۲ ـ آن قسمت از مخارج بند «د» که تحصیل اسناد هزینه مقدور نباشد گواهی لازم با ذکر علت، نوع و مشخصات هزینه با امضای مسئول اداره محل و متولی ‌و متصدیان امور مالی حسب مورد تنظیم خواهد شد.

در موقوفاتی که دارای متولی منصوص و قادر به انجام و‌ظائف شرعی و قانونی نمی ‌باشند، متولی موظف است بودجه فردی موقوفات و اماکن مذهبی که حاو‌ی مشخصات رقبات و ریز ارقام درآمد و هزینه، موجودی، بدهی و مطالبات می ‌باشد را حداکثر در سه ماهه آخر هر سال برای سال آتی، طبق مدلول و‌قف‌ نامه و مطابق نمونه ‌ای که سازمان معین می‌ نماید، در پنج نسخه به اختلاف مورد، به شرح زیر تنظیم نماید:

الف ـ ادارات او‌قاف و امور خیریه، بودجه موقوفات متصرفی را ظرف مدت یک ماه از تاریخ تنظیم به اداره کل او‌قاف و امور خیریه استان مربوط ارسال می‌ نمایند تا در صورتی که طبق مقررات و مدلول و‌قف‌ نامه یا سیره جاریه تنظیم شده باشد، تایید و در غیر این صورت جهت رفع نقص اعاده نماید.

ب ـ موقوفاتی که متولیان آنها در مظان تعدی و تفریط قرار دارند و با رعایت طرح توجیهی شماره ۵۹۳۱ / ۱۲۰ مورخ ۲۳/۷/۱۳۶۹ و مجوز مورخ ۷/۸/۱۳۶۹ مقام معظم رهبری با نظارت سازمان او‌قاف و امور خیریه اداره می‌ شوند متولی مربوط بودجه تنظیمی را ظرف یک ماه برای بررسی و تایید به اداره او‌قاف و امور خیریه محل تسلیم می ‌نماید.

تبصره ۱ـ یک نسخه از بودجه‌های تایید شده در موقوفات غیر متصرفی ـ موضوع بند (ب) ـ به متولی و در موقوفات متصرفی به حسابداری و یک نسخه به اداره او‌قاف و امور خیریه محل و یک نسخه به اداره کل او‌قاف و امور خیریه استان مربوط و یک نسخه به اداره تحقیق مربوط و یک نسخه به سازمان ارسال خواهد شد و سازمان نیز به نوبه خود بودجه‌های و‌اصله را مورد رسیدگی قرار داده و انطباق و یا عدم انطباق آن را با و‌قف ‌نامه و مقررات و دستورالعمل های صادره به اداره او‌قاف و امور خیریه محل اعلام می ‌دارد.

تبصره ۲ـ موقوفاتی که دارای متولی منصوص و قادر به انجام و‌ظائف شرعی و قانونی هستند از تسلیم بودجه به ترتیب یادشده مستثنا می ‌باشند، مگر آنکه طبق نظر شعب تحقیق و حکم دادگاه فاقد شرایط مذکور یا مشمول بند (ب) این ماده شوند. این متولیان در هر حال به منظور تنظیم امور مالیاتی طبق قانون مالیاتهای مستقیم و آئین‌نامه و ضوابط مربوط جهت اخذ گواهی و مفاصا حساب عملکرد سالیانه موقوفه اقدام خواهند کرد.

تبصره ۳ـ موقوفات و اماکنی که از طرف سازمان دارای امنای منصوب هستند در حکم متصرفی بوده و امنای مذکور در تنظیم بودجه با ادارات حج و او‌قاف و امور خیریه همکاری خواهند نمود.

در مورد تعمیر و عمران موقوفات و تامین و انجام هزینه‌های مورد نیاز به ترتیب زیر اقدام خواهد شد:

الف ـ در موقوفاتی که و‌اقف درصدی از درآمد را برای تعمیر و امور عمرانی پیش‌ بینی کرده باشد طبق نیات و‌اقف عمل خواهد شد.

ب ـ در سایر موارد برای انجام تعمیرات و عمران موقوفات با رعایت ماده (۶) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه از درآمد موقوفه هزینه ‌های لازم تامین و پرداخت خواهد شد.

ج ـ ادارات او‌قاف و متولیان می‌ توانند در صورتی که مغایر و‌قف‌ نامه نباشد از طرق دیگر نظیر اخذ و‌ام نیز برای این منظور استفاده نمایند.

در صورتی که منابع مذکور در ماده (۲۱) و عواید یک ساله موقوفه برای تعمیر یا بازسازی آن تکافو ننماید متولیان و ادارات او‌قاف و امور خیریه و امنا می‌توانند درآمد دو یا چند سال موقوفه را به اضافه عواید موجود به مصرف برسانند.

تبصره ـ حکم این ماده، همچنین حکم ماده (۲۱) این آئین‌نامه در مورد اماکن مذهبی اسلامی با رعایت مقررات مربوط به این اماکن نیز جاری است.

مطالبات و صرفه‌جویی‌های سال‌های قبل هر موقوفه به عنوان درآمد خالص در بودجه هر سال منظور خواهد شد و چنانچه قبلاً حق‌التولیه و‌حق‌النظاره از این مبلغ دریافت شده باشد، مجدداً احتساب نخواهد شد.

با توجه به اینکه حفظ موقوفات از وظایف متولیان است و اموال وقف باید از اموال شخصی متولی جدا و متمایز باشد، متولیان و امنای موقوفات و اماکن متبرکه و ادارات اوقاف و امور خیریه محل مکلفند نسبت به ثبت و به روزرسانی اطلاعات جامع موقوفات و بقاع متبرکه از قبیل مشخصات کامل موقوفه و رقبات وقفی و متصرفین آن و نیات واقفین در بانک اطلاعات جامع موقوفات اقدام نمایند.

تبصره ـ افتتاح حساب بانکی به نام موقوفات دارای متولی شرعی و همچنین اماکن متبرکه رأساً توسط متولیان و یا با معرفی اداره اوقاف و امور خیریه در یکی از بانک‌ها انجام می‌شود. متولیان موظفند گزارشی از اطلاعات و عملیات بانکی خود را جهت ثبت در سامانه ارایه نمایند. این امر نباید موجب تحدید وظایف و سلب اختیارات شرعی و قانونی متولیان در دخل و خرج موقوفه و امضای اسناد مربوط گردد. حساب مذکور در مورد موقوفات و اماکن متصرفی که برای آنها امین یا امنایی منصوب شده است، با امضای مشترک امین یا امنا و رییس اداره اوقاف و امور خیریه محل خواهد بود.

ادارات تحقیق به موجب ماده ۱۴ قانون تشکیل و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند همه ساله از متولیان و امنای وقف و اماکن‌مذهبی و مدیران موسسات خیریه مشمول و نیز از ادارات حج و اوقاف و امور خیریه صورت حساب درآمد هزینه موقوفات و اماکن مذهبی و موسسات خیریه را مطالبه نمایند.

‌صورت حساب مزبور باید طبق فصول بودجه فردی سالانه موقوفه یا مکان مذهبی و یا موسسه خیریه حداکثر ظرف سه ماه بعد از ابلاغ در قبال اخذ رسید به اداره تحقیق و یا اداره حج و اوقاف و امور خیریه تسلیم شود، در صورتی که صورت حساب به اداره حج و اوقاف و امور خیریه تسلیم شده باشد اداره مزبور‌ موظف است حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز صورت حساب مذکور را به اداره تحقیق مربوطه جهت رسیدگی و صدور مفاصا حساب ارسال دارند صورت حساب تسلیمی باید متضمن موارد زیر باشد:

۱ ـ هر رقم از درآمد و هزینه باید حسب مورد دارای مدارک و اسناد هزینه معتبر باشد.

۲ ـ مانده حساب درآمد و هزینه سال قبل باید در صورت حساب سالانه مزبور ملحوظ شود.

تبصره ـ ادارات تحقیق از متولیان منصوصی که در مظان تعدی و تفریط نباشند صورت حساب مطالبه نمی‌نماید.

متولیان موظفند در اجرای ماده ۶ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن و با رعایت مواد ۲۱ و ۲۲ این‌آیین‌نامه و استعداد محل در نگهداری و جلوگیری از خرابی و انهدام و در آبادی موقوفه اهتمام نمایند، به طوری که حداقل هر پنج سال افزایش محسوسی در‌عایدات موقوفه حاصل شود.

ادارات تحقیق موظفند همه ساله مفاصا حساب عملکرد سال قبل موقوفه را با رعایت ماده ۲۵ این آیین‌نامه صادر و حسب مورد به متولی یا امین و یا‌ اداره حج و اوقاف و امور خیریه مربوطه تسلیم نمایند. در صورتی که عدم صدور مفاصا حساب ناشی از عمل متولی یا امین باشد شعب حسابرسی موارد‌ تخلف را برای رسیدگی در جهت عزل یا ممنوعیت و یا ضم امین به شعب حقوقی تحقیق و برای برکناری امین به اداره حج و اوقاف و امور خیریه مربوطه اعلام خواهند داشت.

تبصره ـ شعب حسابرسی تحقیق اوقاف موظفند درآمد و هزینه کلیه موقوفاتی که استناد آنها طبق ماده ۲۵ این آیین‌نامه به آنها ارجاع می‌شود پس از تکمیل پرونده‌ها حداکثر ظرف مدت یک ماه رسیدگی و تکلیف آنها را مطابق آیین‌نامه طرز تحقیق و رسیدگی در شعب تحقیق اوقاف روشن نمایند و با متخلفین برابر‌ مقررات رفتار خواهد شد.

ادارات تحقیق موظفند همه ساله با ملاحظه بودجه‌ها و صورت حساب‌های ارسالی از طرف متولیان و هیات‌های امنا و ادارات حج و اوقاف و امور‌خیریه و موسسات مشمول چنانچه به موارد مختلف برخورد نمودند مدارک لازم را جمع آوری و برابر ماده ۷ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف‌ و امور خیریه محل به سرپرست سازمان گزارش و کسب تکلیف خواهد شد.

متولیان مکلفند همه ساله مالیات قانونی موقوفه را در صورت شمول پرداخت نمایند و در صورتی که براثر تعلل در پرداخت جریمه‌ای به آن تعلق گیرد‌ باید شخصاً آن را جبران کنند.

در مواردی که اداره امور موقوفه به حکم ولی فقیه یا قانون با سازمان است کلیه وظایف و مسئولیت‌های متولی بعهده سازمان خواهد بود.

تبصره ـ هر نوع تخلفی که در مورد موقوفات غیرمتصرفی موجب ممنوعیت و یا عزل متولی می‌شود در خصوص موقوفه متصرفی نیز تخلف محسوب و برابر‌ مقررات اقدام خواهد شد.

وجوه اهدایی به اماکن مذهبی اسلامی که جهت مشخصی برای مصرف آن تعیین نشده است و وجوه حاصل از فروش اموال منقول زاید بر احتیاج این قبیل اماکن با جلب نظر اداره حج و اوقاف و امور خیریه بوسیله هیات امنا و در مواردی که هیات امنا وجود نداشته باشد به وسیله ادارات حج و اوقاف و‌ امور خیریه به ترتیبی که در ماده ۵ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و آیین‌نامه آن مشخص است به مصرف خواهد رسید.

ادارات اوقاف و امور خیریه (در موقوفات متصرفی) و همچنین متولیان موقوفات عام و خاص (در موقوفات تحت تولیت خود) به منظور رعایت غبطه و مصلحت وقف و رفع مظنه تعدی و تفریط، موارد زیر را با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با اطلاع و تایید نماینده ولی فقیه در سازمان، انجام خواهند داد:

۱ـ فروش رقبات موقوفه و نحوه تبدیل آنها با رعایت موازین شرعی و قانونی.

۲ـ اجاره بیش از ده سال

۳ـ ترک مزایده در مورد اجاره رقبات مشمول مزایده

۴ـ صلح و استرداد دعاوی موقوفه

۵ـ ارجاع اختلاف به داوری و انتخاب داور یا داوران

۶ـ نصب و عزل امنای موقوفات و بقاع متبرکه

تبصره ـ سرپرست سازمان می‌تواند جهت بررسی و اظهارنظر مشورتی در خصوص مشکلات و مسائل فقهی، حقوقی و اوقافی هیئتی مرکب از افراد صاحب نظر را انتخاب و تعیین نماید.

حق التولیه متولی و یا سازمان در قبال اعمال تولیت نسبت به موقوفات و همچنین حق‌النظاره ناظر اعم از شخص یا سازمان به میزان مقرر در وقفنامه خواهد بود و در صورتی که وقفنامه موجود نباشد و یا میزان حق‌التولیه و حق‌النظاره در آن معین نشده باشد حق‌التولیه به مقدار اجرت‌المثل معادل ده درصد ‌درآمد خالص سالیانه و حق‌النظاره به مقدار اجرت‌المثل معادل پنج درصد همان درآمد خواهد بود.

تبصره ۱ ـ در موارد استثنایی که درصدهای مندرج در این ماده با توجه به وضعیت موقوفه متناسب و متعارف نباشد با تأیید سرپرست سازمان کسر یا اضافه می‌شود.

تبصره ۲ ـ در مواردی که سرپرست سازمان اعمال نظارت اشخاص یا ادارات حج و اوقاف و امور خیریه را در موقوفات غیرمتصرفی ضرری تشخیص دهند ‌اجرت‌المثل حق‌النظاره را نیز متناسباً تعیین خواهند نمود.

تبصره ۳ ـ درآمد خالص موقوفه برابر هشتاد درصد درآمد کل خواهد بود.

ادارات حج و اوقاف و امور خیریه در اماکن مذهبی اجرت‌المثل عمل خود بابت اداره امور این اماکن را بر مبنای ده درصد از مجموع درآمد سالیانه اماکن مزبور دریافت می‌نماید و حق‌الزحمه هیات امنا به موجب آیین‌نامه ماده ۵ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه تعیین خواهد‌شد.

تبصره ـ سازمان عواید حاصل از حق‌التولیه و حق‌النظاره و همچنین هدایای مستقل را مطابق ‌بودجه‌ای که همه ساله تنظیم و به تصویب هیات دولت می‌رساند راساً مصرف خواهد نمود.

ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظفند همه ماهه تراز عملیات دفتر روزنامه و کل را به انضمام مدارک و گزارش لازم به اداره امور مالی موقوفات جهت بررسی ارسال دارند.

ثبت معاملات راجع به عین یا منافع موقوفات و بنیادها و موسسات خیریه و همچنین ثبت معاملات رقبات مربوطه به اماکن متبرکه در دفاتر اسناد‌ رسمی بدون موافقت سازمان ممنوع است و دفاتر اسناد رسمی مکلفند رونوشت اسناد راجع به وقف را ظرف ده روز پس از ثبت به ادارات حج و اوقاف و امور‌ خیریه مربوطه ارسال دارند.

ادارات ثبت مکلفند رونوشت مصدق اسناد مالکیت موقوفات، مساجد، تکایا، مدارس دینی و کلیه اماکن مذهبی ثبت شده و همچنین اساسنامه‌ موسسات و بنیادهای خیریه واقع در حوزه عمل خود را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تحویل نمایند.

ادارات حج و اوقاف و امور خیریه و متولیان مکلفند اسناد و آگهی‌های ثبتی مربوط به حوزه عمل خود را بررسی و برای حفظ عین و منافع موقوفات هرگونه اقدام لازم را معمول دارند.

سازمان مکلف است دفاتر مخصوصی برای ثبت خلاصه اسناد وقفنامه‌های شهرستان تهیه و تنظیم نماید.

متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظفند نسبت به موقوفات مسلمی که به عنوان ملکیت تقاضای ثبت شده و در مدت قانونی اقدام به اعتراض نگردیده است برابر قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه و آیین‌نامه مربوطه اقدام نمایند.

متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه می‌توانند با عنایت به ماده ۶ قانون برای احیاء حقوق وقف و دفاع از دعاوی مطروحه و مشاوره در امور‌ حقیقی و ثبتی موقوفات در صورت لزوم وکیل یا وکلای دعاوی واجد شرایط را انتخاب نمایند.

تبصره ـ حق الوکاله و حق‌المشاوره با توجه به مصلحت و غبطه موقوفات از محل عواید وقف قابل پرداخت خواهد بود.

در اجرای تبصره ماده ۱۰ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف امور خیریه متولیان موظفند ظرف مدت ۲ ماه از تاریخ اجرای قانون رونوشت ‌مصدق اسناد مالکیت و وقفنامه‌های موجود را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مربوط تسلیم و رسید دریافت دارند و در صورت عدم اقدام، ادارات حج و‌ اوقاف و امور خیریه مکلفند به طریق اطمینان بخشی تکلیف قانونی آنان را ابلاغ و ضرب‌الاجلی که بیش از دو ماه نباشد برای انجام آن تعیین و در صورت استنکاف به دلیل وجود مظنه تعدی و تفریط مراتب را به اداره تحقیق جهت رسیدگی و صدور حکم لازم اعلام دارند.

ثمن بیع وقف در صورت جواز بیع باید در حساب مخصوصی در بانک تودیع و یا جلب موافقت سرپرست سازمان و بر طبق ماده ۹۰ قانون مدنی رقبه دیگری بنام همان موقوفه خریداری که عواید آن برای وقفنامه سابق به مصرف خواهد رسید.

تبصره ـ بیع و تبدیل موقوفه طبق مواد ۸۸ و ۸۹ قانون مدنی با کسب موافقت کتبی سرپرست سازمان امکان پذیر خواهد بود و در صورتی که متولیان بر طبق ۹۹‌ و ۸۹ قانونی مدنی قصد بیع و تبدیل موقوفه را داشته باشند کسب موافقت سرپرست سازمان ضروری می‌باشد.

سهام اوراق بهاداری که از محل ثمن موقوفات خریداری شده، در حکم عین موقوفه است و قابل انتقال نیست مگر در موارد تبدیل.

تبصره ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه صورت مشخصات اوراق و سهام موضوع این ماده و همچنین سایر سهام و اوراق موقوفه را در دفتر مخصوص ثبت و‌ نگهداری خواهند کرد.

در مواردی ثمن بیع وقف تکافوی خرید رقبه مستقلی را ننماید سازمان می‌تواند با مشارکت چند موقوفه و نظر متولیان آنها رقبه واحدی خریداری و‌ سهم هر موقوفه را به تناسب سرمایه آن تعیین نماید.

از تاریخ اجرای این آیین‌نامه احکام امنای موقوفات و اماکن مذهبی که بر مبنای مقررات سابق صادر شده است مورد بررسی و تجدیدنظر قرار گرفته و‌ در صورت رضایت از نحوه خدمات آنان پیشنهاد و انتصاب مجدد بلامانع است.

اداره اثلاث باقیه، محبوسات، نذو‌ر، صدقات و سایر اموال موضوع بند (۷) ماده (۱) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه که فاقد متولی یا متصدی بوده یا مجهول‌التولیه باشد، طبق مفاد بند (۷) و تبصره (۳) ماده (۱) قانون مذکور با اذن و‌لی ‌فقیه و یا نماینده ایشان اداره امور آنها به ادارات او‌قاف و امور خیریه محل و‌قوع رقبات مذکور محول می‌ شود.

تبصره ـ مقررات این آیین‌نامه (‌در خصوص موقوفات عامه) در مورد محبوسات و اثلاث باقیه نیز تسری دارد.

مؤسسات و بنیادهای خیریه در صورتی که بخواهند از معافیت‌های مالیاتی مندرج در قانون مالیات‌های مستقیم استفاده نمایند باید قبلاً نظارت سازمان را‌جلب نمایند.

ادارات حج و اوقاف و امور خیریه می‌توانند در امور خیریه و موقوفات از اشخاص حقیقی و حقوقی قبول وصایت، نیابت، وکالت، و تولیت نموده و‌ صدقات جاریه و نذرهای آنان را برابر نیات مربوطه عمل نمایند.

متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه به منظور بقاء عین رقبات و فراهم آوردن موجبات آبادانی آنها می‌توانند با استفاده از وجوه بلامانعی که‌ بدین امر اختصاص داده می‌شود صندوق و یا شرکتی تاسیس نمایند.

تبصره ـ صاحبان سهام این صندوق و یا شرکت اشخاص حقیقی و یا حقوقی خواهند بود که سرمایه آن را تامین کرده‌اند.

درآمد موقوفات مجهول ‌المصرف و موقوفاتی که به صورت مبرات مطلقه و‌قف شده باشند در صورت نداشتن متولی یا مجهول ‌التولیه بودن با رعایت ماده (۸) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه طبق بودجه‌ای که به تصویب سرپرست سازمان برسد توسط سازمان به مصرف خواهد رسید.

تبصره ۱ـ رسیدگی به صورتحساب بودجه مذکور و صدو‌ر مفاصا حساب سالانه به‌ عهده سازمان خواهد بود.

تبصره ۲ـ درآمد موقوفات مجهول‌ المصرف و مبرات مطلقه که دارای متولی منصوص باشد توسط متولی در مطلق خیرات و مبرات به مصرف خواهد رسید.

اداره کلیه مربوطه به حج و زیارت توسط سازمان حج و اوقاف و امور خیریه وابسته به وزارت ارشاد اسلامی انجام می‌گردد و در اجرای آن سازمان‌موظف است هماهنگ با سیاست کلی دولت جمهوری اسلامی ایران اقدام و همه ساله برنامه‌های لازم را در زمینه برگزاری مراسم عبادی، سیاسی حج و عمره و‌زیارت اعتاب مقدسه و اماکن متبرکه خارج از کشور و اعزام زائران تهیه و به مورد اجراء درآورد.

تبصره ـ وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای ذیربط باید به منظور حسن انجام برنامه‌های حج و زیارت همکاری لازم را با سازمان معمول دارند.

به منظور هماهنگی در انجام مراسم حج و زیارت اماکن متبرکه شورایی متشکل از افراد و نمایندگان ارگان های زیر تشکمیل می‌شود:

۱ ـ نماینده مقام رهبری در امور حج و زیارت (‌در صورت معرفی).

۲ ـ وزیر ارشاد اسلامی که ریاست شورا را به عهده خواهد داشت.

۳ ـ سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه.

۴ ـ معاون سازمان در امور حج و زیارت.

۵ ـ معاون امور بین‌المللی وزارت ارشاد اسلامی.

۶ ـ وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

۷ ـ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

۸ ـ دبیر کل هلال احمر جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

۹ ـ رییس شهربانی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

۱۰ ـ رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

۱۱ مدیر عامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

تبصره ۱ ـ جلسات شورا بدعوت وزیر ارشاد اسلامی و یا سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه عنداللزوم تشکیل و تصمیمات متخذه با اکثریت آراء ‌اتخاذ و در صورت تایید وزیر ارشاد اسلامی برای کلیه ارگان‌های ذیربط لازم الاجرا می‌باشد.

تبصره ۲ ـ مذاکرات و تصمیمات شورا به وسیله دبیر شورا که توسط وزیر ارشاد اسلامی تعیین و منصوب خواهد شد. در صورت جلسه‌ای منعکس و در صورت تصویب ابلاغ خواهد شد.

اداره کلیه امور حج و زیارت تحت ریاست و هدایت و نظارت مستقیم سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه بوده و می‌تواند تمام و یا قسمتی از اختیارات خود را در این مورد به معاون امور حج و زیارت سازمان تفویض نماید.

تبصره ـ معاون امور حج و زیارت سازمان نیز در صورت لزوم با مسئولیت خود می‌تواند برای مدت غیبت خود تمام و در سایر موارد قسمتی از اختیارات اجرایی‌را به مسئولین ادارات و یا افراد مورد نظر که در سازمان شاغل می‌باشند با تایید سرپرست سازمان تفویض نماید.

سازمان موظف است بمنظور پیشبرد امور حج و زیارت و فراهم نمودن موجبات رفاه حجاج و زائران و ایجاد تسهیلات لازم در زمینه برگزاری مراسم‌حج و زیارت تدابیری اتخاذ و با همکاری و همیاری سازمان‌ها و نهادها و وزارت‌خانه‌های ذیربط برنامه‌هایی تنظیم نموده و با اجرا در آورد.

انتخاب روحانیون و نظار سرپرستان کاروان‌ها براساس ضوابطی خواهد بود که توسط سازمان تهیه و به تصویب اعضای مندرج ردیف یک الی چهار موضوع ماده ۵۳ خواهد رسید.

سازمان می‌تواند به منظور تامین پرسنل ضروری در امور حج و زیارت از خدمت کارکنان بازنشسته دولت که صلاحیت آنان مورد تایید بوده و دارای تجربه کافی باشند استفاده نموده و حسب مورد آنان را به همکاری دعوت نموده و در قبال میزان کار و نوع خدمت و وظیفه‌ای که به آنان محول می‌شود پاداش مناسبی پرداخت نماید.

بودجه اختصاصی سازمان در امور حج و زیارت که شامل ارقام درآمد وصولی از حجاج و زائران و هزینه‌های انجام شده در اجرای برنامه‌های حج و‌ زیارت می‌باشد به موقع و همزمان با صدور دستورالعمل تنظیم بودجه عمومی از طرف معاونت حج و زیارت سازمان تهیه و پس از تایید سرپرست سازمان و‌ تصویب وزیر ارشاد اسلامی به مورد اجرا گذاشته می‌شود.

تبصره ـ در سالهائی که از اعزام حجاج ایرانی جهت انجام مراسم حج جلوگیری می شود بودجه اختصاص سازمان از محل وجوه دریافتی متقاضیان حج و‌ زیارت تامین و پس از تائید سرپرست سازمان و تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد اجراء گذاشته خواهد.

سرپرست امور مالی سازمان حج و اوقاف و امور خیریه (‌در قسمت بودجه اختصاصی حج و زیارت) از طرف سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور‌خیریه تعیین و پس از تأیید وزیر ارشاد اسلامی منصوب خواهد شد.

سال مالی سازمان حج و اوقاف و امور خیریه یک سال هجری شمسی است که از اول فروردین ماه هر سال آغاز و به پایان اسفند ماه ختم می شود.

سازمان مکلف است پس از پایان مراسم منتهی ظرف ۴ ماه ترازنامه و گزارش جامعی از وضع مالی (‌درآمدهای وصولی و هزینه) و باقیمانده احتمالی وجوهی که از زائران دریافت گردیده و در حساب مخصوصی متمرکز شده تهیه و پس از تایید حسابرس یا حسابرسان امور حج و زیارت سازمان به وزیر ارشاد‌ اسلامی تسلیم نماید.

به منظور رسیدگی به حساب‌های گذشته و آینده امور حج و زیارت (‌در بودجه اختصاصی) سازمان یک تا ۳ نفر حسابرس خواهد داشت که به موجب‌ حکم وزیر ارشاد اسلامی تعیین و منصوب خواهند شد حسابرس یا حسابرسان موظفند تا حساب‌های حج و زیارت سازمان دقیقاً رسیدگی و نظر خود را کتباً به وزیر ارشاد اسلامی اعلام دارند.

در اجرای این منظور حسابرسان بدون اینکه حق دخالت مستقیم در امور حج و زیارت را داشته باشند می‌توانند به نحوی که‌ به عملیات جاری حج و زیارت لطمه‌ای وارد نشود کلیه حساب‌ها و دفاتر و اسناد و مدارک مربوطه را مورد رسیدگی قرار دهند و در صورتی که ضمن انجام وظایف‌ خود به مواردی از سوء جریانات و تخلفات برخورد نمودند بلافاصله وزیر ارشاد اسلامی را در جریان امر قرار دهند. وزیر ارشاد اسلامی می‌تواند در پایان هر‌ دوره مالی مبلغی را که مناسب تشخیص دهد به عنوان پاداش به حسابرس یا حساب‌رسان پرداخت نماید. همچنین وزیر ارشاد اسلامی می تواند در صورت اقتضاء امر حسابرسی امور حج و زیارت در گذشته و آینده را به شرکت سهامی حسابرسی محول نماید.

کلیه معاملات مربوط به امور حج و زیارت اعم از خرید و فروش و اجاره و استیجار و پیمانکاری و اجرت کار و غیره به جز موارد مذکور در بندهای ماده ۶۸ قانون محاسبات عمومی که صریحاً مستثنی گردیده باید حسب مورد از طریق مناقصه و مزایده انجام شود و مرجع تشخیص ضرورت و صرفه و صلاح‌دولت در بندهای یاد شده رییس سازمان حج و اوقاف امور خیریه می‌باشد. علاوه بر آن موراد زیر نیز از شمول مقررات عمومی مستثنی بوده و با ترک مناقصه یا‌ مزایده، انجام خواهد شد.

۱ ـ در مواردی که انجام مناقصه یا مزایده به تشخیص هیاتی مرکب از نماینده وزیر ارشاد اسلامی ـ معاون امور حج و زیارت و سرپرست امور مالی حج و زیارت‌ میسر یا به مصلحت نباشد می‌توان معامله را به طریق دیگری با ترک مناقصه یا مزایده انجام داد.

۲ ـ سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و معاون امر حج و زیارت سازمان می‌توانند برای انجام دادن هرگونه خدمتی که در پیشبرد امور حج و‌زیارت موثر تشخیص دهند حداکثر به مدت ۳ ماه در سال (به نحوی که هیچگونه تعهد استخدامی برای سازمان و دولت ایجاد ننماید) از نیروی انسانی در داخل و خارج کشور و همچنین اتباع خارجی در خارج از کشور استفاده کنند و حق‌الزحمه آنان را به تشخیص خود و با توجه به اعتبار مصوب پرداخت نمایند تمدید‌ قراردادهایی که به این منظور منعقد می‌شود برای دفعات بعد در سال بعد بلامانع است.

۳ ـ قراردادهای اجازه منازل و محل‌های استقرار ستادها و خوابگاه‌ها و نظایر آن در کشورهای خارج و مبالغی که بایست حق مطوف و دلیل و توقف زائران در‌ منی و عرفات و اتوبوس و غیره در عربستان و یا سایر کشورها پرداخت می‌شود مشمول مقررات مناقصه و مزایده نبوده و طبق دستور سرپرست سازمان و یا‌مقام مجاز از طرف ایشان انجام خواهد گردید.

۴ ـ اعتباراتی که همه ساله تحت عنوان هزینه‌های پیش‌بینی نشده در بودجه اختصاصی امور حج و زیارت منظور و به تصویب خواهد رسید. بنا به پیشنهاد ‌معاون امور حج و زیارت و تصویب سرپرست سازمان قابل مصرف بوده با امضاء گیرنده وجه به هزینه قطعی منظور خواهد شد.

۵ ـ ترتیب انجام مناقصه و مزایده از بودجه حج و زیارت براساس قانون محاسبات عمومی خواهد بود مگر اینکه در هر مورد به پیشنهاد سرپرست سازمان و‌ تصویب وزیر ارشاد اسلامی طریق دیگری انتخاب شود.

تبصره ـ اعضای کمیسیون مناقصه و مزایده اعضای مذکور در بند این ماده خواهند بود.

حدود و میزان تنخواه گردان مأمورین و مسئولین مالی برای پرداخت هزینه‌های مورد لزوم در داخل و خارج از کشور حسب مورد با اخذ تضمین‌ کافی به پیشنهاد معاون حج و زیارت و تصویب سرپرست سازمان خواهد بود.

فوق‌العاده ایام ماموریت و هزینه سفر کارکنان دولت که در امور دولت مربوط به حج و زیارت فعالیت می‌کنند اعم از داخل و یا خارج از کشور براساس ‌آیین‌نامه سازمان متبوع مستخدم محاسبه و از محل اعتبار موضوع این آیین‌نامه قابل پرداخت است.

تبصره ـ در صورتی که بر حسب ضرورت هزینه مسکن و تغذیه مامورین اعزامی به خارج از کشور از طرف سازمان تامین گردد فوق‌العاده ماموریت آنان براساس ضوابطی که (‌با احتساب و کسر هزینه‌های مورد اشاره از میزان مقرر) به تشخیص سازمان برقرار می‌شود قابل پرداخت خواهد بود.

سرپرست امور مالی سازمان در امور حج و زیارت مکلف است همه ساله فهرست و مشخصات کامل اموال غیرمصرفی را که از بودجه حج و زیارت‌ خریداری می‌شود تهیه و به معاون سازمان در امور حج و زیارت تسلیم نماید.

نحوه انجام هزینه در خارج از کشور به شرح زیر است.

۱ ـ همه ساله دستورالعملی که متضمن تفویض اختیار به روسای ستادها و نحوه انجام هزینه‌ها و سایر موارد باشد از طرف سرپرست سازمان و یا معاون امور‌ حج و زیارت صادر و ابلاغ خواهد شد.

۲ ـ در مواردی که خرید با پرداخت به دست سرپرست سازمان یا معاون حج زیارت انجام می‌شود و تهیه مدارک و فاکتور به تشخیص مقامات مذکور میسر‌ نیست و مقامات یاد شده صحت پرداخت و لزوم هزینه‌ها را در هر مورد تا معادل پنجاه هزار ریال ایرانی گواهی نمایند اسناد مربوط به هزینه قطعی منظور‌ خواهد شد.

۳ ـ صورت‌حساب‌هایی که از مراجع و ادارات رسمی کشورهای خارج و یا هتل‌ها و مهمانسراهایی که دارای شماره و دفاتر رسمی هستند صادر و به وسیله ‌مسئولین امور حج و زیارت ارائه می‌شود به هر مبلغ معتبر و قابل قبول است.

کلیه هزینه‌هایی که از محل بودجه عمومی کل کشور انجام خواهد شد و نیز سایر موضوعاتی که در زمینه امور حج و زیارت و خیریه در آیین‌نامه‌ پیش‌بینی نشده تابع مقررات عمومی کشور خواهد بود.

کارکنان سازمان مشمول مقررات استخدام کشوری و آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به آن می‌باشند.

تعاریف و اصطلاحات مندرج در آیین‌نامه‌های قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه توسط سازمان تهیه و ابلاغ خواهد شد.

از تاریخ تصویب این آیین‌نامه کلیه مصوبات هیأت دولت که مغایر با این آیین‌نامه باشد ملغی است.