قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان

تعریف: نظام مهندسی و کنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آئین‌نامه‌ها، استانداردها و تشکل‌های مهندسی،‌ حرفه‌ای و صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجراء گذاشته می‌شود.

(اصلاحی 31-03-1390)- اهداف و خط‌مشی این قانون عبارتند از:

1- تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی.

2- تنسیق امور مربوط به مشاغل و حرفه‌های فنی و مهندسی در بخش‌های ساختمان و شهرسازی.

3- تأمین موجبات رشد و اعتلای مهندسی در کشور.

4- ترویج اصول معماری و شهرسازی و رشد آگاهی عمومی نسبت به آن و مقررات ملی ساختمان و افزایش بهره‌وری.

5- بالا بردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای خدمات.

6- ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه‌‌ها در این بخش.

7- وضع مقررات ملی ساختمان به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی و اجراء و کنترل آن در جهت‌ حمایت از مردم به عنوان بهره‌برداران از ساختمان‌ها و فضاهای شهری و ابنیه و مستحدثات عمومی و حفظ و افزایش بهره‌وری منابع مواد و انرژی و ‌سرمایه‌های ملی.

8- تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌‌گذاری خدمات مهندسی.

9- الزام به رعایت مقررات ملی ساختمان، ضوابط و مقررات شهرسازی و مفاد طرح‌های جامع و تفصیلی و هادی از سوی تمام دستگاه‌های‌ دولتی، شهرداری‌ها، سازندگان، مهندسین، بهره‌برداران و تمام اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با بخش ساختمان به عنوان اصل حاکم بر کلیه روابط و ‌فعالیت‌های آنها و فراهم ساختن زمینه همکاری کامل میان وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و تشکل‌های مهندسی و حرفه‌‌ای و صنوف‌ ساختمان.

10- جلب مشارکت حرفه‌‌ای مهندسان و صاحبان حرفه‌ها و صنوف ساختمانی در تهیه و اجرای طرح‌های توسعه و آبادانی کشور.

برای تأمین مشارکت هر چه وسیع‌تر مهندسان در انتظام امور حرفه‌ای خود و تحقق اهداف این قانون در سطح کشور «سازمان نظام ‌مهندسی ساختمان» که از این پس در این قانون به اختصار «‌سازمان» خوانده می‌شود و در هر استان یک سازمان بنام «‌سازمان نظام مهندسی ساختمان‌ استان» که از این پس به اختصار «‌سازمان استان» نامیده می‌‌شود، طبق شرایط یاد شده در این قانون و آئین‌‌نامه اجرائی آن تأسیس می‌‌شود. سازمان‌های ‌یاد شده غیرانتفاعی بوده و تابع قوانین و مقررات عمومی حاکم بر موسسات غیرانتفاعی می‌باشند.

(اصلاحی 31-03-1390)- از تاریخی که وزارت راه و شهرسازی با کسب نظر از وزارت کشور در هر محل حسب مورد اعلام نماید، اشتغال اشخاص حقیقی و ‌حقوقی به آن دسته از امور فنی در بخش‌های ساختمان و شهرسازی که توسط وزارت یاد شده تعیین می‌‌شود مستلزم داشتن صلاحیت حرفه‌‌ای است ‌این صلاحیت در مورد مهندسان از طریق پروانه اشتغال به کار مهندسی و در مورد کاردان‌های فنی و معماران تجربی از طریق پروانه اشتغال به کار کاردانی‌ یا تجربی و در مورد کارگران ماهر از طریق پروانه مهارت فنی احراز می‌‌شود مرجع صدور پروانه اشتغال به کار مهندسی و پروانه اشتغال به کار کاردانی و ‌تجربی وزارت راه و شهرسازی و مرجع صدور پروانه مهارت فنی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعیین می‌‌گردد. شرایط و ترتیب صدور، تمدید، ابطال ‌و تغییر مدارک صلاحیت حرفه‌ای موضوع این ماده و چگونگی تعیین، حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال دارندگان آنها در آئین‌‌نامه اجرائی این قانون‌ معین می‌‌شود.

تبصره 1 (اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حسب مورد موظفند ظرف 10 سال از تاریخ ابلاغ این قانون با استفاده از‌ همکاری شهرداری‌ها، مهندسان و سازمان‌ها و تشکل‌های حرفه‌ای و صنفی شاغل در این بخش‌ها دامنه اجرای این ماده را به کل کشور توسعه دهند، اهداف مرحله‌ای این امر و بودجه مورد نیاز برای آموزش و آزمون اشخاص و سامان بخشیدن به صنوف و حرف فنی شاغل در این بخش‌ها همه ساله در‌ بودجه سالیانه دستگاه اجرائی مربوط پیش‌‌بینی خواهد شد.
تبصره 2- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی غیرایرانی جهت انجام خدمات موضوع این قانون باید مدارک صلاحیت حرفه‌ای موقت دریافت دارند.

ارکان سازمان عبارت است از هر یک از سازمان استان‌ها، هیات عمومی سازمان، شورای مرکزی سازمان، رئیس سازمان و شورای انتظامی‌ نظام مهندسی.

برای تشکیل سازمان استان وجود حداقل 50 نفر داوطلب عضویت از بین مهندسان حوزه آن استان که دارای مدرک مهندسی در رشته‌های ‌اصلی مهندسی شامل معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک باشند ضروری است.

تبصره 1- مهندس حوزه هر استان در این قانون به شخصی اطلاق می‌شود که حداقل متولد آن استان یا 6 ماه ممتد پیش از تاریخ تسلیم درخواست‌ عضویت، در آن استان مقیم باشد.

تبصره 2- هر یک از مهندسان در بیش از یک سازمان نمی‌‌توانند عضویت یابند.

عضویت اشخاص حقوقی شاغل به کار مهندسی در رشته‌‌های اصلی و اشخاص حقیقی در رشته‌های مرتبط با مهندسی ساختمان در ‌سازمان استان بلامانع است.

تبصره 1- رشته‌‌های مرتبط با مهندسی ساختمان به کلیه رشته‌‌هائی اطلاق می‌شود که عنوان آنها با رشته‌‌های اصلی یاد شده در ماده (6) متفاوت ‌بوده ولی محتوای علمی و آموزشی آن‌‌ها با رشته‌های اصلی بیش از 70% در ارتباط باشد و فارغ‌‌التحصیلان اینگونه رشته‌‌ها خدمات فنی معینی را در ‌زمینه‌‌های طراحی، محاسبه، اجراء، نگهداری، کنترل، آموزش، تحقیق و نظایر آن به بخش‌های ساختمان و شهرسازی عرضه می‌کنند اما این خدمات از‌ حیث حجم، اهمیت و میزان تأثیر عرفاً همطراز خدمات رشته‌‌های اصلی مهندسی ساختمان نباشد.

تبصره 2 (اصلاحی 31-03-1390)- حدود صلاحیت حرفه‌ای دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاهی مرتبط با مهندسی ساختمان و عناوین این رشته‌‌ها توسط کمیسیونی ‌متشکل از نمایندگان وزیر راه و شهرسازی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی و رئیس سازمان تعیین و به تصویب وزیر راه و شهرسازی می‌‌رسد.‌ مرجع تطبیق عناوین مدارک تحصیلی کمتر از معادل لیسانس و تعیین حدود صلاحیت حرفه‌ای دارندگان آنها وزارت راه و شهرسازی است.

(اصلاحی 31-03-1390)- هر سازمان استان دارای مجمع عمومی، هیات مدیره، شورای انتظامی و بازرسان است و محل استقرار دائم دفتر مرکزی آن در مرکز استان ‌می‌‌باشد. سازمان‌های استان می‌توانند در سایر شهرهای استان و همچنین در مناطق مختلف شهرهای بزرگ مرکز استان در صورت پیشنهاد شورای‌ مرکزی و تصویب وزیر راه و شهرسازی، در مرکز استان‌های مجاوری که در آنها سازمان استان تأسیس نشده باشد، دفاتر نمایندگی دائر نموده و ‌انجام تمام یا بخشی از وظایف مستمر سازمان در حوزه مربوط را به آن دفاتر محول کنند.

مجمع عمومی سازمان استان از اجتماع تمامی اشخاص حقیقی عضو دارای حق رأی سازمان که منحصر به دارندگان مدرک تحصیلی در ‌رشته‌های اصلی مهندسی ساختمان و رشته‌‌های مرتبط است تشکیل می‌شود و وظایف و اختیارات آن به شرح زیر است:

الف- انتخاب اعضای هیات مدیره.

ب- استماع گزارش عملکرد سالیانه هیات مدیره و اعلام نظر نسبت به آن.

ج- بررسی و تصویب ترازنامه سالانه «‌سازمان استان» و بودجه پیشنهادی «‌هیات مدیره».

د- تعیین و تصویب حق ورودیه و حق عضویت سالانه اعضاء و سایر منابع درآمد برای سازمان بر اساس پیشنهاد «‌هیات مدیره».

ه‍- بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به سایر اموری که طبق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به عهده سازمان استان و در صلاحیت مجمع عمومی ‌می‌باشد.

تبصره 1 (اصلاحی 31-03-1390)- جلسات مجمع عمومی بطور عادی سالی یکبار و بطور فوق‌‌العاده به تعداد دفعاتی که توسط مجمع عمومی در اجلاس عادی‌ تعیین می‌‌شود، به دعوت هیات مدیره تشکیل می‌‌شود.

هیات مدیره ملزم به دعوت از نمایندگان وزیر راه و شهرسازی جهت شرکت در جلسات مجمع عمومی می‌‌باشد و جلسات یاد شده با رعایت سایر‌ شرایط، مشروط به انجام دعوت یاد شده رسمیت خواهد یافت.

تبصره 2- در صورت تصویب هیات مدیره سازمان استان، نمایندگان اشخاص حقوقی عضو سازمان می‌توانند بعنوان ناظر به جلسات مجمع‌ عمومی دعوت شوند و در آن حضور یابند.

تبصره 3- بازرسان در اولین جلسه فوق‌العاده مجمع عمومی و به پیشنهاد هیات مدیره تعیین می‌شوند.

هر یک از سازمان‌های استان دارای هیات مدیره‌ای خواهد بود که از بین اعضای داوطلب واجد شرایط در رشته‌های اصلی مهندسی ‌ساختمان برای یک دوره سه ساله انتخاب خواهد شود و انتخاب مجدد اعضای هیات مدیره بلامانع است.

شرایط انتخاب‌شوندگان هیات‌های مدیره سازمان‌های نظام مهندسی به شرح زیر می‌باشد:

1- تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران.

2- نداشتن فساد اخلاقی و مالی و عدم اعتیاد به مواد مخدر.

3- داشتن حسن شهرت اجتماعی و شغلی عملی به مهندسی و رعایت اخلاق و شئون مهندسی.

4- نداشتن پیشینه کیفری و عدم وابستگی به گروه‌های غیرقانونی.

5- داشتن حسن شهرت در تعهد عملی به احکام دین مبین اسلام و وفاداری به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

6- دارا بودن صلاحیت علمی و حرفه‌‌ای به میزان مندرج در آئین‌نامه.

تبصره- اقلیت‌های دینی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تابع احکام دین اعتقادی خود می‌باشند.

تعداد اعضای اصلی هیات مدیره سازمان استان‌ها بین 5 و 25 نفر متناسب با تعداد اعضاء به تفکیک رشته‌های اصلی خواهد بود.

تبصره- در هر یک از رشته‌‌های اصلی مهندسی ساختمان که نماینده یا نمایندگانی در هیات مدیره سازمان استان‌ها دارند، یک نفر به عنوان عضو‌ علی‌البدل هیات مدیره انتخاب خواهد شد. نحوه شرکت اعضاء علی‌البدل در جلسات هیات مدیره در آئین‌نامه اجرائی این قانون معین خواهد شد.

(اصلاحی 31-03-1390)- هیات اجرائی انتخابات که حسب مورد در هر استان متشکل از 3 تا 7 نفر از اعضای سازمان است با نظارت وزارت راه و شهرسازی‌ وظیفه برگزاری انتخابات را به عهده دارد. چگونگی انتخاب و تشکیل هیات اجرائی و اختیارات و وظایف هیات یاد شده به شرح مندرج در آیین‌نامه ‌اجرائی این قانون خواهد بود.

تبصره 1- هیات اجرائی انتخابات موظف است صلاحیت داوطلبان عضویت در هیات مدیره را از مراجع صلاحیت‌دار استعلام و بررسی نماید.

تبصره 2 (اصلاحی 31-03-1390)- اولین دوره انتخابات هیات مدیره به وسیله وزارت راه و شهرسازی برگزار می‌شود.

هیات مدیره سازمان استان نماینده آن سازمان بوده و دارای هیات رئیسه‌‌ای متشکل از یک رئیس، دو نایب رئیس و یک دبیر برای انجام‌ وظایف خود به ترتیب مندرج در آئین‌نامه اجرائی خواهد بود و می‌تواند به تعداد لازم کمیسیون‌های تخصصی و دفاتر نمایندگی تأسیس نماید. تفویض ‌اختیار هیات مدیره به این کمیسیون‌ها و نمایندگی‌ها از مسئولیت آن هیات نمی‌کاهد. رئیس هیات مدیره، رئیس سازمان استان نیز محسوب می‌‌شود.

اهم وظایف و اختیارات هیات مدیره به شرح زیر است:

1- برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی.

2- برنامه‌‌ریزی به منظور رشد و اعتلای حرفه‌‌های مهندسی ساختمان و مشاغل مرتبط با آن.

3- ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان در بخش‌های ساختمان و شهرسازی از طریق ایجاد پایگاه‌های علمی، فنی، آموزش و انتشارات.

4- همکاری با مراجع مسئول در امر کنترل ساختمان از قبیل اجرای دقیق و صحیح مقررات ملی ساختمان و ضوابط طرح‌های جامع و تفصیلی و‌ هادی شهرها توسط اعضای سازمان حسب درخواست.

5- نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح‌ها و فعالیت‌های غیردولتی در حوزه استان و تعقیب ‌متخلفان از طریق مراجع قانونی ذی‌صلاح.

6- مشارکت در امر ارزشیابی و تعیین صلاحیت و ظرفیت اشتغال به کار شاغلان در امور فنی مربوط به فعالیت‌های حوزه‌های مشمول این قانون.

7- دفاع از حقوق اجتماعی و حیثیت حرفه‌ای اعضاء و تشویق و حمایت از فعالیت‌های با ارزش و برگزاری مسابقات حرفه‌ای و تخصصی و‌ معرفی طرح‌های ارزشمند.

8- تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان و کمک به مراجع مسئول در بخش ساختمان و شهرسازی در زمینه ارجاع ‌مناسب کارها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی.

9 (اصلاحی 31-03-1390)- کمک به ترویج اصول صحیح مهندسی و معماری و همکاری با وزارت راه و شهرسازی در زمینه تدوین، اجرا و کنترل مقررات ملی‌ ساختمان و استانداردها و معیارها.

10 (اصلاحی 31-03-1390)- کمک به ارتقای کیفیت طرح‌های ساختمانی، عمرانی و شهرسازی در محدوده استان و ارائه گزارش بر حسب درخواست، شرکت در‌ کمیسیون‌ها و شوراهای تصمیم‌‌گیری در مورد اینگونه طرح‌ها و همکاری با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها در زمینه کنترل ساختمان و اجرای‌ طرح‌های یاد شده با استفاده از خدمات اعضای سازمان استان.

11- ارائه خدمات کارشناسی فنی به مراجع قضائی و قبول داوری در اختلافاتی که دارای ماهیت فنی است.

12- همکاری با مراجع استان در هنگام بروز سوانح و بلایای طبیعی.

13- تایید ترازنامه سازمان و ارائه آن به مجمع عمومی.

14- معرفی نماینده هیات مدیره سازمان جهت عضویت در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی در رسیدگی و تشخیص مالیاتی فنی و مهندسی ‌اعضاء سازمان.

15 (اصلاحی 31-03-1390)- تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌گذاری خدمات مهندسی در استان و پیشنهاد به وزارت راه و شهرسازی، مرجع تصویب مبانی و قیمت خدمات ‌مهندسی در آئین‌‌نامه اجرائی تعیین می‌‌گردد.

16- سایر مواردی که برای تحقق اهداف این قانون در آئین‌‌نامه اجرائی معین می‌شود.

تبصره 1 (منسوخه 30-01-1396)- برای رسیدگی و تشخیص صحیح مالیات مشاغل فنی و مهندسی اعضای سازمان استان، نماینده هیات مدیره سازمان در جلسات ‌کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی آن استان شرکت خواهد داشت.

تبصره 2- مفاد این ماده شامل چگونگی فعالیت وزارتخانه‌‌ها و سایر دستگاه‌های دولتی و کارکنان آنها در انجام وظایف محوله نمی‌شود.

به منظور گسترش همکاری‌های حرفه‌ای و جلب مشارکت اعضاء و کارشناسی دقیق‌تر مسائل ویژه هر یک از رشته‌های تخصصی موجود ‌در سازمان اجازه داده می‌شود گروه‌های تخصصی مهندسان هر رشته، متشکل از اعضای سازمان، در همان رشته تشکیل شود. چگونگی فعالیت و ‌مدیریت گروه‌ها به موجب آئین‌نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.

هر سازمان استان دارای یک شورای انتظامی متشکل از یک نفر حقوقدان به معرفی رئیس دادگستری استان و دو تا چهار نفر مهندس ‌خوشنام که به معرفی هیات مدیره و با حکم شورای مرکزی سازمان نظام مهندسان ساختمان برای مدت سه سال منصوب می‌شوند خواهد بود و‌ انتخاب مجدد آنان بلامانع است.

رسیدگی بدوی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی در خصوص تخلفات حرفه‌‌ای و انضباطی و انتظامی مهندسان و کاردان‌های فنی به عهده شورای ‌یاد شده است. چگونگی رسیدگی به تخلفات و طرز تعقیب و تعیین مجازات‌های انضباطی و موارد قابل تجدیدنظر در شورای انتظامی نظام مهندسی ‌در آئین‌نامه اجرائی تعیین می‌شود.

تبصره- مراجع قضائی برای رسیدگی به شکایات و دعاوی مطروح علیه اعضای سازمان استان که منشاء آنها امور حرفه‌ای باشد بنا به درخواست‌ مشتکی‌عنه یا خوانده می‌توانند نظر کارشناسی سازمان استان محل را نیز خواستار شوند هیات مدیره مکلف است حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ ‌وصول استعلام، نظر خود را به طور کتبی اعلام نماید و در صورت عدم اعلام نظر مراجع مربوط می‌توانند رأساً به کار رسیدگی ادامه دهند همچنین در ‌سایر دعاوی که موضوع آنها مرتبط با مفاد این قانون باشد محاکم قضائی می‌توانند جهت انجام کارشناسی نیز از سازمان استان محل خواستار معرفی ‌یک کارشناس یا هیات کارشناسی خبره و واجد شرایط شوند هیات مدیره سازمان استان مکلف است حداکثر ظرف مدت پانزده روز نسبت به معرفی ‌کارشناس یا کارشناسان صلاحیت‌دار در رشته مربوط به ماهیت دعوی اقدام نماید. در مواردی که به لحاظ ماهیت کار، نیاز به وقت بیشتر باشد هیات ‌مدیره می‌‌تواند با ذکر دلیل از مراجع قضائی ذی‌ربط استمهال نماید.

هر سازمان استان حسب مورد دارای یک یا چند بازرس می‌باشد که موظفند در چارچوب قانون و آئین‌نامه اجرائی آن و آئین‌نامه مالی ‌سازمان به حساب‌ها و ترازنامه سازمان استان رسیدگی و گزارش‌های لازم را جهت ارائه به مجمع عمومی تهیه نمایند و نیز تمامی وظایف و اختیاراتی ‌را که به موجب قوانین و مقررات عمومی به عهده بازرس محول است انجام دهند. بازرسان مکلفند نسخه‌ای از گزارش خود را پانزده روز پیش از‌ تشکیل مجمع عمومی به هیات مدیره تسلیم کنند. بازرسان با اطلاع هیات مدیره حق مراجعه به کلیه اسناد و مدارک سازمان را دارند بدون اینکه در‌ عملیات اجرائی دخالت کنند و یا موجب وقفه در عملیات سازمان شوند.

(اصلاحی 31-03-1390)- به منظور هماهنگی در امور سازمان‌های استان هیات عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان که از این پس به اختصار «‌هیات عمومی»‌ خوانده می‌‌شود از کلیه اعضای اصلی هیات مدیره سازمان‌های استان در سطح کشور تشکیل می‌‌شود. هیات عمومی هر سال یک بار یک جلسه عادی با‌ حضور نماینده وزیر راه و شهرسازی خواهد داشت و اولین جلسه عادی آن پس از انتخاب و آغاز به کار هیات مدیره سازمان‌های استان در دو سوم ‌استان‌های کشور (‌که باید در برگیرنده تمام سازمان‌هایی که دارای 700 نفر عضو یا بیشتر هستند، باشد.) به دعوت وزارت راه و شهرسازی و جلسات ‌بعد با دعوت شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان که از این پس به اختصار شورای مرکزی خوانده می‌‌شود، تشکیل می‌‌شود. جلسات فوق‌‌العاده‌ هیات عمومی بنا به تصمیم آخرین جلسه عادی آن هیات و یا با تقاضای دو سوم اعضای شورای مرکزی و یا دعوت وزیر راه و شهرسازی تشکیل‌ خواهد شد.

وظایف و اختیارات هیات عمومی به شرح زیر است:

الف (اصلاحی 31-03-1390)- انتخاب افراد واجد شرایط عضویت در شورای مرکزی به میزان حداقل دو برابر تعداد مورد نیاز در هر رشته (‌با قید اصلی و علی‌البدل) جهت‌ معرفی به وزیر راه و شهرسازی، برای انتخاب اعضای اصلی و علی‌البدل شورای یاد شده از میان آنها.

ب- استماع گزارش سالیانه شورای مرکزی.

ج- تصویب خط‌ مشی‌های عمومی پیشنهادهای شورای مرکزی.

‌د- حصول اطلاع از فعالیت‌ها، وضعیت و مشکلات سازمان‌های استان و ارائه طریق به آنها.

(اصلاحی 31-03-1390)- شورای مرکزی متشکل از 25 نفر عضو اصلی و 7 نفر عضو علی‌‌البدل با ترکیب رشته‌‌های یاد شده در آیین‌‌نامه است که از بین اعضای‌ هیات ‌مدیره سازمان‌های استان معرفی شده از سوی هیات عمومی و توسط وزیر راه و شهرسازی برای مدت 3 سال انتخاب می‌‌شوند. اعضای‌ شورای مرکزی باید علاوه بر عضویت در هیات مدیره سازمان استان، خوشنام و دارای سابقه انجام کارهای طراحی یا اجرایی یا علمی و تحقیقی و‌ آموزشی برجسته و ارزنده باشند.

اهم وظایف و اختیارات «‌شورای مرکزی» به این شرح است:

الف (اصلاحی 31-03-1390)- برنامه‌‌ریزی و فراهم ‌آوردن زمینه اجرای اهداف و خط‌مشی‌‌های این قانون با جلب مشارکت سازمان استان‌ها و هماهنگی وزارت راه و‌ شهرسازی.

ب- بررسی مسائل مشترک سازمان‌های استان و سازمان نظام مهندسی و تعیین خط‌مشی‌‌های کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت و ابلاغ آنها.

ج- ایجاد زمینه‌های مناسب برای انجام وظایف ارکان سازمان از طریق مذاکره و مشاوره با مراجع ملی و محلی، در امور برنامه‌‌ریزی، مدیریت،‌ اجرا و کنترل طرح‌های ساختمانی و شهرسازی و با مراجع قضایی در مورد اجرای مواد این قانون که به امور قضایی و انتظامی مربوط می‌باشد.

د- حل و فصل اختلافات بین ارکان داخلی سازمان‌های استان، یا بین سازمان‌های استان با یکدیگر یا بین اعضای سازمان‌های استان با سازمان خود ‌از طریق داوری.

ه‍ (اصلاحی 31-03-1390)- همکاری با وزارت راه و شهرسازی در امر نظارت بر عملکرد سازمان‌های استان و اصلاح خط‌مشی آن سازمان‌ها از طریق مذاکره و ابلاغ ‌دستورالعمل‌ها.

و- همکاری با مراکز تحقیقاتی و علمی و آموزشی و ارائه مشورت‌‌های لازم در زمینه تهیه مواد درسی و محتوای آموزش علوم و فنون مهندسی ‌در سطوح مختلف به وزارتخانه‌‌های آموزش و پرورش و فرهنگ و آموزش عالی.

ز (اصلاحی 31-03-1390)- همکاری با وزارت راه و شهرسازی و سایر دستگاه‌های اجرایی در زمینه تدوین مقررات ملی ساختمان و ترویج و کنترل اجرای آن و تهیه «‌شناسنامه فنی و ملکی ساختمان‌ها» و برگزاری مسابقات حرفه‌‌ای و تخصصی.

ح (اصلاحی 08-04-1390)- همکاری با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در زمینه ارتقای سطح مهارت کارگران ماهر شاغل در بخش‌های ساختمانی و شهرسازی و تعیین‌ استاندارد مهارت و کنترل آن.

ط- تلاش در جهت جلب مشارکت و تشویق به سرمایه‌گذاری اشخاص و موسسات در طرح‌های مسکن و تأسیسات و مستحدثات عمرانی‌ عام‌المنفعه و همکاری با دستگاه‌های اجرایی در ارتقای کیفیت این‌گونه طرح‌ها.

ی- جمع‌آوری کمک‌های داخلی و بین‌المللی جهت کمک به دستگاه‌های مسئول در امر امداد و نجات در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه.

ک- همکاری در برگزاری آزمون‌های تخصصی مهندسین، کاردانان فنی و کارگران ماهر و آموزش‌های تکمیلی برای به هنگام نگاه داشتن دانش فنی ‌و همچنین شناسایی و تدارک فرصت‌های کارآموزی و معرفی به دانشگاه‌ها.

ل- حمایت اجتماعی از اعضای سازمان‌های استان و دفاع از حیثیت و حقوق حقه آنها و همچنین دفاع از حقوق متقابل جامعه به عنوان‌ مصرف‌‌کنندگان محصولات، تولیدات و خدمات مهندسی در بخش‌‌های ساختمان، عمران و شهرسازی.

م- مشارکت در برگزاری کنفرانس‌ها و گردهمایی‌های تخصصی در داخل کشور و در سطح بین‌المللی.

ن (اصلاحی 31-03-1390)- ارائه گزارش عملکرد به هیات عمومی و وزیر راه و شهرسازی.

س- ارائه نظرات مشورتی سازمان نظام مهندسی به دولت و دستگاه‌های اجرایی در زمینه برنامه‌‌های توسعه و طرح‌‌های بزرگ ساختمانی، عمرانی‌ و شهرسازی حسب درخواست دستگاه‌‌های مربوط.

انجام وظایف شورای مرکزی در سطح کشور، مانع از اقدام هیات مدیره سازمان‌های استان در زمینه برخی از وظایف فوق که در مقیاس انسانی قابل ‌انجام باشد، نخواهد بود.

(اصلاحی 31-03-1390)- «‌شورای مرکزی» دارای هیات رئیسه‌‌ای است متشکل از یک رییس و دو دبیر اجرایی و دو منشی که دبیران و منشی‌‌ها با اکثریت آراء از‌ بین اعضاء انتخاب می‌‌شوند. «‌شورای مرکزی» برای تعیین رییس شورا، سه نفر را به وزیر راه و شهرسازی پیشنهاد می‌‌کند و وزیر یاد شده یک نفر را‌ به عنوان رییس شورای مرکزی که رییس سازمان نیز محسوب می‌شود، جهت صدور حکم به رییس جمهور معرفی می‌‌نماید. دوره تصدی رییس سازمان ‌سه سال و دوره مسئولیت سایر اعضای هیات رئیسه یک سال است و انتخاب مجدد آنان بلامانع می‌‌باشد.

مسئولیت اجرای تصمیمات «‌شورای مرکزی» و مسئولیت اجرایی و نمایندگی سازمان در مراجع ملی و بین‌المللی با رییس سازمان است.

(اصلاحی 31-03-1390)- «‌شورای انتظامی نظامی مهندسی» از چهار نفر عضو سازمان که دو نفر با معرفی وزیر راه و شهرسازی و دو نفر دیگر با معرفی شورای ‌مرکزی سازمان و یک حقوقدان با معرفی ریاست قوه قضائیه تشکیل می‌‌شود. نظرات «‌شورای انتظامی نظام مهندسی» با اکثریت سه رای موافق، قطعی ‌و لازم‌الاجرا است.

مهندسان متقاضی پروانه اشتغال به کار مهندسی در رشته‌های اصلی مهندسی ساختمان و رشته‌های مرتبط ضمن داشتن کارت عضویت‌ نظام مهندسی استان مربوط و احراز شرایط یاد شده در آئین‌‌نامه موظفند پس از فراغت از تحصیل به مدت معینی که در آیین‌نامه برای هر رشته و پایه ‌تحصیلی تعیین می‌شود، در زمینه‌‌های تخصصی مربوط به رشته خود، کارآموزی نمایند.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی مجاز است ضمن بررسی عملکرد سازمان‌های استان و گزارش هیات عمومی سازمان، در خصوص چگونگی‌ ادامه کار آن سازمان‌‌ها توصیه‌‌های لازم را بنماید و در صورتی که به دلیل انحراف از اهداف سازمان، انحلال هر یک از آنها را لازم بداند، موضوع را در‌ هیاتی مرکب از وزیر راه و شهرسازی، وزیر دادگستری و رئیس سازمان مطرح نماید. تصمیم هیات با دو رای موافق لازم‌الاجراء خواهد بود.

تبصره (اصلاحی 31-03-1390)- انجام وظایف قانونی سازمان و سازمان‌های استان تا زمانی که تشکیل نشده است و همچنین در زمان تعطیل یا انحلال با وزارت راه و‌ شهرسازی است که حداکثر به مدت 6 ماه به عنوان قائم‌مقامی عمل می‌‌نماید و ظرف این مدت موظف به برگزاری انتخابات برای تشکیل مجدد‌ سازمان‌های یاد شده خواهد بود.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارتخانه‌‌ها، موسسات دولتی، نهادها، نیروهای نظامی و انتظامی، شرکت‌‌های دولتی و شهرداری‌‌ها می‌‌توانند در ارجاع امور کارشناسی‌ با رعایت آئین‌‌نامه خاصی که به پیشنهاد مشترک وزارت راه و شهرسازی و وزارت دادگستری به تصویب هیات وزیران می‌‌رسد به جای کارشناسان‌ رسمی دادگستری از مهندسان دارای پروانه اشتغال که به وسیله سازمان استان معرفی می‌‌شوند استفاده نمایند.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی موظف است ظرف 6 ماه از زمان ابلاغ این قانون ضوابط، مقررات و تشکیلات حرفه‌‌ای مناسب برای‌ کاردان‌های فنی شاغل در رشته‌‌ها و حرفه‌‌های موضوع این قانون را در قالب آیین‌‌نامه‌‌ای تدوین و برای تصویب به هیات وزیران پیشنهاد نماید.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزیر راه و شهرسازی از تاریخ ابلاغ این قانون به عضویت «هیات عالی نظارت» موضوع ماده (52) قانون نظام صنفی در خواهد آمد. ‌وزارت راه و شهرسازی با هماهنگی دبیرخانه هیات عالی نظارت حداکثر 6 ماه از تاریخ تصویب این قانون آیین‌‌نامه نظام صنفی کارهای ساختمانی ‌را برابر قانون نظام صنفی تهیه و جهت تصویب به هیات وزیران پیشنهاد می‌‌نماید.

شهرداری‌ها و مراجع صدور پروانه ساختمان، پروانه شهرک‌سازی و شهرسازی و سایر مجوزهای شروع عملیات ساختمان و کنترل و‌ نظارت بر این‌گونه طرح‌ها در مناطق و شهرهای مشمول ماده (4) این قانون برای صدور پروانه و سایر مجوزها تنها نقشه‌‌هایی را خواهند پذیرفت که ‌توسط اشخاص حقیقی و حقوقی دارنده پروانه اشتغال به کار و در حدود صلاحیت مربوط امضاء شده باشد و برای انجام فعالیت‌های کنترل و نظارت از ‌خدمات این اشخاص در حدود صلاحیت مربوط استفاده نمایند.

در مواردی که نقشه‌‌های تسلیمی به شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه ساختمانی و تفکیک اراضی توسط اشخاص حقوقی امضاء ‌و یا تعهد نظارت می‌شود مسئولیت صحت طراحی و محاسبه و نظارت به عهده مدیرعامل یا رئیس موسسه تهیه‌کننده نقشه است و امضای وی رافع ‌مسئولیت طراح، محاسب و ناظر نخواهد بود، مگر اینکه نقشه‌‌ها توسط اشخاص حقیقی دیگر در رشته مربوطه امضاء و یا تعهد نظارت شده باشد.

اخذ پروانه کسب و پیشه در محل‌ها و امور موضوع ماده (4) این قانون موکول به داشتن مدارک صلاحیت حرفه‌ای خواهد بود. در ‌محل‌های یاد شده اقدام به امور زیر تخلف از قانون محسوب می‌شود:

الف- مداخله اشخاص حقیقی و حقوقی فاقد مدرک صلاحیت در امور فنی که اشتغال به آن مستلزم داشتن مدرک صلاحیت است.

ب- اشتغال به امور فنی خارج از حدود صلاحیت مندرج در مدرک صلاحیت.

ج- تأسیس هرگونه موسسه، دفتر یا محل کسب و پیشه برای انجام خدمات فنی بدون داشتن مدرک صلاحیت مربوط.

د- ارائه خدمات مهندسی طراحی، اجرا و نظارت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی که مسئولیت بررسی یا تایید نقشه و یا امور مربوط به کنترل‌ ساختمان آن پروژه را نیز بر عهده دارند.

(اصلاحی 31-03-1390)- اصول و قواعد فنی که رعایت آنها در طراحی، محاسبه، اجرا، بهره‌‌برداری و نگهداری ساختمان‌ها به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، ‌بهره‌دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی و ضروری است، به وسیله وزارت راه و شهرسازی تدوین خواهد شد. حوزه شمول این اصول و قواعد‌ و ترتیب کنترل اجرای آنها و حدود اختیارات و وظایف سازمان‌های عهده‌دار کنترل و ترویج این اصول و قواعد در هر مبحث به موجب آئین‌‌نامه‌‌ای خواهد بود که‌ به وسیله وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

‌مجموع اصول و قواعد فنی و آئین‌‌نامه کنترل و اجرای آنها مقررات ملی ساختمان را تشکیل می‌‌دهند.

‌سازمان‌های استان می‌‌توانند متناسب با شرایط ویژه هر استان پیشنهاد تغییرات خاصی را در مقررات ملی ساختمان قابل اجرا در آن استان بدهند. این‌ پیشنهادات پس از تایید شورای فنی استان ذی‌ربط با تصویب وزارت راه و شهرسازی قابل اجراء خواهد بود.

تبصره- مقررات ملی ساختمان متناسب با تغییر شرایط، هر سه سال یک بار مورد بازنگری قرار می‌گیرد و عنداللزوم با رعایت ترتیبات 4 مندرج در‌ این ماده قابل تجدیدنظر است.

شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان و امور شهرسازی، مجریان ساختمان‌ها و تأسیسات دولتی ‌و عمومی، صاحبان حرفه‌‌های مهندسی ساختمان و شهرسازی و مالکان و کارفرمایان در شهرها، شهرک‌ها و شهرستان‌ها و سایر نقاط واقع در حوزه‌ شمول مقررات ملی ساختمان و ضوابط و مقررات شهرسازی مکلفند مقررات ملی ساختمان را رعایت نمایند. عدم رعایت مقررات یاد شده و ضوابط ‌و مقررات شهرسازی تخلف از این قانون محسوب می‌شود.

تبصره 1 (اصلاحی 31-03-1390)- وزارتخانه‌‌های راه و شهرسازی، کشور و صنایع مکلفند با توجه به امکانات و موقعیت هر محل، آن دسته از مصالح و اجزاء‌ ساختمانی که باید به تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران برسد را طی فهرست‌‌هایی احصا و آگهی نمایند. از تاریخ اعلام، کلیه تولیدکنندگان ‌و واردکنندگان و توزیع‌کنند‌گان مصالح و اجزای ساختمانی موظف به تولید و توزیع و استفاده از مصالح استاندارد شده خواهند بود.

تبصره 2 (اصلاحی 31-03-1390)- از تاریخ تصویب این قانون وزیر راه و شهرسازی به عضویت شورای عالی استاندارد منصوب می‌‌گردد.

(اصلاحی 31-03-1390)- مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمان‌ها و ‌طرح‌های شهرسازی و عمرانی شهری که اجرای ضوابط و مقررات مزبور در مورد آنها الزامی است، بر عهده وزارت راه و شهرسازی خواهد بود.

‌به منظور اعمال این نظارت مراجع و اشخاص یاد شده در ماده 34 موظفند در صورت درخواست حسب مورد اطلاعات و نقشه‌‌های فنی لازم را در‌ اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند و در صورتی که وزارت یاد شده به تخلفی برخورد نماید با ذکر دلایل و مستندات دستور اصلاح یا‌ جلوگیری از ادامه کار را به مهندس مسئول نظارت و مرجع صدور پروانه ساختمانی ذی‌ربط ابلاغ نماید و تا رفع تخلف، موضوع قابل پیگیری است. در‌ اجرای این وظیفه کلیه مراجع ذی‌ربط موظف به همکاری می‌‌باشند.

تبصره- این ماده شامل طرح‌های وزارتخانه‌ها و سایر دستگاه‌های دولتی که دارای مقررات خاص می‌‌باشند، نمی‌شوند.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان‌های استان و شهرداری‌ها ترتیبی خواهد داد که در شهرهایی که برای انجام خدمات فنی و ‌مهندسی اشخاص واجد صلاحیت به تعداد کافی وجود ندارد، خدمات مشورتی و راهنمایی در زمینه طراحی و اجرای ساختمان‌ها از طریق تهیه ‌طرح‌های همسان (‌تیب) و انتشار جزوات آموزشی به زبان ساده و یا نوارهای آموزشی و سایر روش‌های مناسب با بهای اندک در اختیار اشخاص قرار‌ گیرد. ‌هزینه‌‌های خدمات موضوع این ماده از محل کمک‌های دولت و عواید حاصل از اجرای تبصره 3 ماده 14 قانون کارآموزی مصوب 1349 به ترتیبی که‌ در آئین‌‌نامه معین می‌‌شود، تأمین خواهد شد. آئین‌‌نامه یاد شده به وسیله وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب‌ هیات وزیران خواهد رسید.

هزینه‌های «‌سازمان» و ارکان آن از محل حق عضویت‌های پرداختی اعضاء صندوق مشترک سازمان‌های استان، کمک‌های اعطایی دولت،‌ نهادها، اشخاص حقیقی و حقوقی، دریافت بهای ارائه خدمات پژوهشی، فنی و آموزشی، فروش نشریات و سایر مواد کمک ‌آموزشی و مهندسی و‌ درصدی از حق‌الزحمه دریافتی اعضاء بابت ارائه خدمات مهندسی ارجاع شده از طرف سازمان تأمین خواهد شد.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی تسهیلات لازم برای تأسیس و شروع به کار سازمان و سازمان‌های استان را فراهم آورده و در تنظیم روابط آنان ‌با دستگاه‌های اجرایی و مراجع قضایی در سطوح ملی و محلی تا آنجا که به اهداف این قانون کمک کند، اقدام می‌‌نماید.

(اصلاحی 31-03-1390)- ذی‌حسابان و مسئولین امور مالی موظف‌‌اند در هنگام پرداخت به مشاوران و پیمانکاران طرح‌های عمرانی کشور معادل 0/002 (‌دو در‌ ده هزار) از دریافتی آنها را کسر و شهرداری‌ها معادل 0/001 (‌یک در هزار) از هزینه ساخت واحدهای مسکونی با زیربنای بیش از الگوی مصرف ‌مسکن و واحدهای غیرانتفاعی را که هر ساله به وسیله وزارتخانه‌‌های راه و شهرسازی و کشور تعیین می‌شود از سازندگان وصول و به حساب درآمد‌ عمومی کشور واریز نمایند.

معادل 100% (‌صد درصد) وجوه واریزی بر اساس ردیفی که به همین منظور در بودجه سنواتی پیش‌‌بینی می‌گردد در اختیار‌ وزارت راه و شهرسازی قرار خواهد گرفت تا صرف انجام مطالعات و تدوین مقررات ملی ساختمان، امور کنترل ساختمان، ترویج و توسعه و ‌اعتلای نظام مهندسی، کمک به سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان برای انجام وظایف قانونی خود، برقراری دوره‌های آموزشی در سطوح مختلف، ‌برگزاری مسابقات حرفه‌‌ای و تخصصی و ترویج روش‌های صرفه‌‌جویی در مصرف انرژی نماید.

متخلفان از مواد 32 و 34 و تبصره آن توسط مراجع قضایی حسب مورد به پرداخت جزای نقدی از 5/500/000 تا 60/000/000 ریال محکوم می‌‌شوند. پرداخت جزای نقدی مانع از پیگیری انتظامی نخواهد بود.

در مورد تهیه، اجرا و نظارت بر طرح‌های عمرانی (‌منظور در بودجه عمومی کشور) قانون برنامه و بودجه و ضوابط منبعث از آن جایگزین‌ این قانون خواهد بود.

(اصلاحی 31-03-1390)- وزارت راه و شهرسازی مکلف است حداکثر ظرف شش ماه نسبت به تهیه آئین‌‌نامه‌‌های اجرایی این قانون اقدام نماید. تا زمانی که ‌آئین‌‌نامه‌ های اجرایی این قانون تصویب نشده است آئین‌نامه‌های قانون آزمایشی مصوب 1371 تا آنجا که با مفاد این قانون مغایرت ندارد مورد اجراء ‌خواهد بود.

قانون فوق مشتمل بر چهل و دو ماده و بیست و یک تبصره در جلسه علنی روز سه‌ شنبه مورخ بیست و دوم اسفند ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و چهار مجلس‌ شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1374/12/27 به تایید شورای نگهبان رسیده است.

رئیس مجلس شورای اسلامی - علی‌ اکبر ناطق نوری