مبحث دوم - صلاحیت بازپرس

بازپرس در حوزه قضایی محل مأموریت خود با رعایت مفاد این قانون ایفای وظیفه می کند و در صورت وجود جهات قانونی در موارد زیر شروع به تحقیق می نماید:

الف- جرم در حوزه قضایی محل مأموریت او واقع شود.

ب- جرم در حوزه قضایی دیگری واقع گردد و در حوزه قضایی محل مأموریت او کشف یا متهم در آن حوزه دستگیر شود.

پ- جرم در حوزه قضایی دیگری واقع شود، اما متهم یا مظنون به ارتکاب جرم در حوزه قضایی محل مأموریت او مقیم باشد.

تفسیر ماده 116 قانون آیین دادرسی کیفری:

1- اصل بر صلاحیت دادسرای محل ارتکاب جرم است و چنانچه جرم در حوزه دیگری کشف یا متهم در حوزه دیگری دستگیر شده باشد، بازپرس دادسرای حوزه کشف یا دستگیری متهم می بایست پس از انجام اقدامات اولیه، پرونده را با صدور قرار عدم صلاحیت نزد دادسرای محل وقوع جرم ارسال نماید.

2- مستند به ماده 118 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که جرم در حوزه ای کشف شده اما محل وقوع جرم معلوم نباشد، دادسرای محل کشف، تحقیقات را تا خاتمه ادامه می دهد و پس از صدور قرار جلب به دادرسی پرونده را به دادگاه همان حوزه ارسال می نماید.

3- مستند به ماده 310 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که شخصی دارای اتهامات متعدد باشد که از حیث صلاحیت ذاتی یکسان باشند، به تمامی اتهامات وی در دادگاه محل وقوع جرم مهم تر رسیدگی می گردد.

4- در جرائم مستمر هر یک از حوزه های قضایی که جرم در آن استمرار داشته، دارای صلاحیت است و اگر متهم در آنجا دستگیر شود، همان دادگاه محل دستگیری وی صالح به رسیدگی به جرائم صورت گرفته می باشد.

در مواردی که جرم خارج از حوزه قضایی محل مأموریت بازپرس واقع شده، اما در حوزه او کشف یا مرتکب در آن حوزه دستگیر شود، بازپرس تحقیقات و اقدامات مقتضی را به عمل می‌آورد و در صورت لزوم، قرار تأمین نیز صادر می‌کند و چنانچه قرار صادره منتهی به بازداشت متهم شود، پس از رسیدگی به اعتراض وی در دادگاه کیفری که بازپرس در معیت آن انجام وظیفه می‏ نماید، با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به همراه متهم، حداکثر ظرف چهل و هشت ساعت، به دادسرای محل وقوع جرم می فرستد.

تفسیر ماده 117 قانون آیین دادرسی کیفری:

1- در صورتی که بازپرس صلاحیت ذاتی در رسیدگی به جرائم را نداشته باشد صرفاً باید پرونده را به مرجع صالح ارسال نماید و حق انجام تحقیقات و صدور قرار تامین کیفری را ندارد، لذا مقررات این ماده ناظر بر فرضی است که بازپرس فاقد صلاحیت محلی است.

2- وفق ماده 267 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که بازپرس قرار عدم صلاحیت صادر نماید، می بایست به تایید دادستان مربوطه آن حوزه برسد. در صورت مخالفت دادستان، پرونده جهت حل اختلاف به دادگاه کیفری دو آن حوزه ارسال می گردد.

هرگاه آثار و ادله وقوع جرمی در حوزه قضایی محل ماموریت بازپرس کشف شود، اما محل وقوع آن معلوم نباشد، بازپرس ضمن انجام تحقیقات، سعی در کشف محل وقوع جرم می‌کند و اگر محل وقوع جرم تا ختم تحقیقات مشخص نشود، بازپرس در خصوص موضوع، اظهار عقیده می‌کند.

تفسیر ماده 118 قانون آیین دادرسی کیفری:

در صورتی که دادسرای محل کشف، به دلیل نامعلوم ماندن محل وقوع جرم، تحقیقات را به پایان برساند، پرونده را به دادگاه همان حوزه (دادگاهی که دادسرا در معیت آن است.) می فرستد.

هرگاه تحقیق از متهم، استماع شهادت شهود و مطلع، معاینه محل، بازرسی از منازل و اماکن و اشیاء، جمع‌آوری آلات جرم و به طور کلی هر اقدام دیگری خارج از حوزه قضایی محل مأموریت بازپرس لازم شود، وی با صدور قرار نیابت قضایی مطابق مقررات قانونی و ارسال اصل یا تصویر اوراق مورد نیاز پرونده و تصریح موارد، انجام آنها را از بازپرس محل، تقاضا می‌کند. این بازپرس در حدود مفاد نیابت اعطائی، موضوع نیابت را انجام می‌دهد و اوراق تنظیمی را پس از امضاء به همراه سایر مدارک به دست آمده نزد مرجع نیابت‌دهنده می‏فرستد و در صورتی که اجرای تمام یا بخشی از مفاد نیابت، مربوط به حوزه قضایی دیگری باشد، اوراق را برای اجرای نیابت به مرجع مزبور ارسال و مراتب را به بازپرس نیابت‌دهنده اعلام می‌دارد.

تبصره ۱-‌ انجام نیابت قضایی در حوزه قضایی بخش به عهده رییس یا دادرس علی‏ البدل دادگاه آن محل است.

تبصره ۲- در مواردی که اقرار متهم و یا شهادت شاهد و یا شهادت بر شهادت شاهد، مستند رأی دادگاه ‌باشد، استماع آن توسط قاضی صادرکننده رأی الزامی است.

بازپرس در هنگام صدور قرار نیابت قضایی می‌تواند نوع تأمین را معین یا اختیار أخذ تأمین و نوع آن را به نظر بازپرسی که تحقیق از او خواسته شده، واگذار کند. چنانچه بازپرسی که تحقیق از او درخواست شده با توجه به دفاع متهم و ادله ابرازی وی احراز کند که تأمین خواسته شده نامتناسب است به نظر خود، تأمین متناسبی أخذ می‌کند. همچنین در موردی که تقاضای أخذ تأمین نشده باشد، وی می‌تواند در صورت توجه اتهام با نظر خود تأمین مناسب أخذ کند.

هرگاه در اجرای نیابت قضایی، قرار تأمین صادره منتهی به بازداشت متهم شود، پرونده جهت اظهارنظر نزد دادستان محل اجرای نیابت ارسال می‌شود. به اعتراض متهم نسبت به قرار بازداشت، مطابق مقررات در دادگاه صالح محل اجرای نیابت، رسیدگی می‌شود.

هرگاه به تشخیص بازپرس، مباشرت وی در انجام تحقیقی در خارج از حوزه قضایی محل ماموریتش ضروری باشد، موضوع را به نحو مستدل به دادستان اعلام و پس از کسب نظر موافق وی، ضمن هماهنگی با دادستان محل و تحت نظارت او، نسبت به اجرای مأموریت اقدام می‌کند. در این‌صورت، ضابطان دادگستری و مراجع رسمی مکلف به اجرای دستورهای بازپرس هستند.