به منظور کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم در این مورد، اجرای احکام کیفری، انجام امور حسبی و سایر وظایف قانونی، در حوزه قضایی هر شهرستان و در معیت دادگاه‌های آن حوزه، دادسرای عمومی و انقلاب و همچنین در معیت دادگاه‌های نظامی استان، دادسرای نظامی تشکیل می‌شود.
تفسیر ماده 22 قانون آیین دادرسی کیفری:
1- بطور کلی وظایف دادسرا شامل دو بخش وظایف کیفری و وظایف غیر کیفری می‌باشد. وظایف کیفری اعم از کشف جرم، تعقیب متهم، تحقیقات مقدماتی و ... است اما وظایف غیر کیفری شامل امور حسبی و یا وظایف دیگری که بموجب قوانین دیگر اعم از قانون مدنی و ... بر عهده دادستان قرار گرفته است.
2- منظور مقنن از عبارت «سایر وظایف قانونی» وظایفی است که در سایر قوانین مانند قانون مدنی، قانون تجارت و ... بر عهده دادستان قرار گرفته شده است.
3- در یک تقسیم‌بندی کلی دادسراها اعم از دادسرای عمومی و انقلاب، دادسرای نظامی، دادسرای دیوان عالی کشور و دادسرای ویژه روحانیت می‌باشد.
دادسرا به ریاست دادستان تشکیل می‌شود و به تعداد لازم معاون، دادیار، بازپرس و کارمند اداری دارد.
تفسیر ماده 23 قانون آیین دادرسی کیفری:
1- ریاست دادسرا بر عهده دادستان می‌باشد که اشخاصی اعم از دادیار، بازپرس، معاون و ... تحت نظارت او اقدام می‌نمایند.
2- در دادسرا هم مقامات اداری و هم مقامات قضایی مشغول به فعالیت می‌باشند. مقامات قضایی اعم از دادیار، بازپرس، معاون دادستان و ... می‌باشند. مقامات اداری اعم از منشی، مدیر دفتر و ... می‌باشند.
3- در دادسرای ویژه روحانیت و همچنین دادسرای دیوان عالی کشور، بازپرس وجود ندارد.
4- در دادسرای ویژه نوجوانان، دادیار حضور ندارد.
5- مقنن در چهار مورد، بازپرس را مکلف به تبعیت از دادستان نموده است این چهار مورد عبارتند از: دستور انتشار تصویر متهم (وفق ماده 96 قانون آیین دادرسی کیفری)، قرار توقف تحقیق (وفق ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری)، عزیمت به حوزه قضایی دیگر (وفق ماده 122 قانون آیین دادرسی کیفری)، دستور فروش مال توقیف شده (وفق ماده 149 قانون آیین دادرسی کیفری)
در حوزه قضایی بخش، وظایف دادستان بر عهده رییس حوزه قضایی و در غیاب وی بر عهده دادرس علی‌البدل دادگاه است.
تفسیر ماده 24 قانون آیین دادرسی کیفری:
1- بصورت کلی در حوزه قضایی بخش، دادسرا تشکیل نمی‌شود و انجام وظایف دادسرا بر عهده دادگاه عمومی بخش می‌باشد که ابتدائاً اقدام به انجام تحقیقات مقدماتی نموده و سپس انشاء رای می‌نماید اما گاهی اوقات ممکن است که بنا به صلاحدید رییس قوه قضاییه در حوزه قضایی بخش، دادسرا تشکیل گردد.
2- در چهار مورد ذیل رییس حوزه قضایی بخش نمی‌تواند وظایف دادستان را انجام دهد:
الف) دستور ضبط وثیقه، اخذ وجه‌الکفاله یا وجه التزام (موضوع تبصره 2 ماده 235 قانون آیین دادرسی کیفری)
ب) تجدیدنظر خواهی از آراء صادر شده از دادگاه بخش (وفق ماده 336 قانون آیین دادرسی کیفری)
ج) اجرای احکام (موضوع تبصره 3 ماده 484 قانون آیین دادرسی کیفری)
د) صدور کیفرخواست (موضوع ماده 337 قانون آیین دادرسی کیفری)
سه مورد اول توسط رییس دادگاه بخش و یا دادرس علی البدل و مورد آخر توسط دادستان مربوطه انجام می‌گیرد.
به تشخیص رییس قوه قضاییه، دادسراهای تخصصی از قبیل دادسرای جرائم کارکنان دولت، جرائم امنیتی، جرائم مربوط به امور پزشکی و دارویی، رایانه‌ای، اقتصادی و حقوق شهروندی زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می‌شود.
تفسیر ماده 25 قانون آیین دادرسی کیفری:
1- دادسراهای مورد اشاره در ماده 25 قانون آیین دادرسی کیفری، شعباتی تخصصی از دادسرای عمومی و انقلاب می‌باشند که ریاست آنها بر عهده دادستان عمومی و انقلاب می‌باشد.
2- اگر پرونده‌ای در صلاحیت دادسرایی تخصصی باشد اما به اشتباه به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع داده شده باشد، بازپرس می‌بایست قرار امتناع از رسیدگی صادر نموده و پرونده را به دادسرای صالح ارسال نماید.
انجام وظایف دادسرا در مورد جرائمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاهی غیر از دادگاه محل وقوع جرم است، به عهده دادسرایی است که در معیت دادگاه صالح انجام وظیفه می‌کند مگر آنکه قانون به نحو دیگری مقرر نماید.
تفسیر ماده 26 قانون آیین دادرسی کیفری:
اصل بر صلاحیت دادسرایی است که در معیت دادگاه صالح انجام وظیفه می‌کند، حتی اگر محل وقوع جرم جای دیگری باشد.
دادستان شهرستان مرکز استان بر اقدامات دادستان‌ها، مقامات قضایی دادسرای شهرستان‌های آن استان و افرادی که وظایف دادستان را در دادگاه بخش بر عهده دارند، از حیث این وظایف و نیز حسن اجرای آراء کیفری، نظارت می‌کند و تعلیمات لازم را ارائه می‌نماید.
تفسیر ماده 27 قانون آیین دادرسی کیفری:
1- گرچه دادستان مرکز استان بر دادسراهای شهرستان‌های آن استان نظارت دارند اما این نظارت به مثابه امکان مداخله قضایی در تصمیمات اتخاذ شده از سوی دادسراهای آن شهرستان نیست.
2- مستنبط از ماده 288 قانون آیین دادرسی کیفری، دادستان کل کشور، وظیفه نظارت بر کلیه دادسراهای کشور اعم از عمومی و انقلاب و نظامی را بر عهده دارد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران