نحوه طرح دعوای نفی ولد چگونه است؟

دعوای نفی ولد و نفی نسب

نسب در لغت بمعنای نژاد و خاندان است و در اصطلاح حقوقی بمعنای وجود رابطه خویشاوندی و خونی میان دو نفر می‌باشد. مانند رابطه میان مادر و فرزند یا پدر و فرزند و ... . دعوای نفی ولد یا نفی نسب به دعوایی گفته می‌شود که پدر، مادر و‌ دیگر خویشاوندان وجود رابطه خونی و خویشاوندی را در خصوص فرد مورد نظر منکر می‌شوند. اگر انکار نسب از سوی پدر صورت گیرد، بدان نفی ولد گفته می‌شود اما اگر این انکار از جانب مادر، پدربزرگ و ... صورت گیرد، نفی نسب می‌باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه طرح دعوای نفی ولد و نفی نسب پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای اثبات نسب

نحوه طرح دعوای نفی ولد و‌ نفی نسب‌

طرح دعوای نفی ولد از جانب پدر یا جد پدری امکان‌پذیر بوده و باید بطرفیت فرزند و زوجه مطرح شده و پدر مکلف است ظرف دو ماه از زمان تولد طفل، نسبت به طرح دعوای نفی ولد اقدام نماید که می‌توان با انجام آزمایش DNA این ادعا را ثابت نمود. اما اگر زوج از تاریخ واقعی تولد مطلع نبوده باشد و به نوعی به اشتباه به او تاریخ واقعی را گفته باشند، تا فرزند به او نسبت داده شود، دو ماه مذکور از تاریخ کشف خدعه (نیرنگ) محسوب می‌شود‌. لذا گرچه مهلت طرح دعوای نفی ولد دو ماه است اما چنانچه پدر ثابت نماید که از تولد طفل اطلاع نداشته است که مهلت دو‌ ماهه فوق از زمان اطلاع او محاسبه می‌شود. اما طرح دعوای نفی نسب از سوی مادر و سایر خویشاوندان، مقید به مهلت خاصی نیست و در هر زمانی می‌تواند مطرح گردد. جهت طرح دعوای نفی ولد و نفی نسب می‌بایست نکات ذیل مدنظر قرار گیرد:

1- دعوای نفی ولد و نفی نسب در زمره دعاوی غیرمالی است که هزینه دادرسی آن نیز بر همین اساس پرداخت می‌گردد. دادگاه صالح جهت طرح این دعوا، وفق بند 11 ماده 4 قانون حمایت خانواده، دادگاه خانواده محل اقامت خوانده می‌باشد. به غیر از تقدیم دادخواست، در سایر موارد رسیدگی به دعوای نفی ولد و نفی نسب، بدون‌ رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی می‌باشد.

2- در دعوای نفی ولد و نفی نسب، خوانده دعوا فردی خواهد بود که از صدور حکم متضرر می‌شود. بطور مثال در دعوای نفی ولد، خوانده دعوا مادر می‌باشد. ناگفته نماند که مطابق با نظر برخی از علمای حقوق من‌جمله آقای دکتر صفایی، در دعوای نفی ولد علاوه بر مادر، می‌بایست قیم موقتی که از سوی دادستان تعیین شده است نیز طرف دعوا قرار گیرد اما نمی‌توان صغیر را در این خصوص طرف دعوا قرار داد. (مستنبط از ماده ۱۲۵۰ قانون مدنی و ماده ۹۹ قانون امور حسبی)

3- طرح دعوای نفی ولد از سوی پدر و اثبات آن، بسیار سخت می‌باشد چراکه وفق اماره فراش و مواد ۱۱۵۸ و ۱۱۵۹ قانون مدنی، اگر فرزند بیش از ۶ ماه و‌ یا کمتر از ۱۰ ماه از تاریخ نزدیکی زوجین بدنیا آمده باشد، ملحق به شوهر است و اگر شوهر منکر این مساله است، باید ادعای خود را ثابت نماید. نکته مهم دیگر آنکه وفق ماده ۱۱۶۲ قانون مدنی، پدر فقط 2 ماه از تاریخ بدنیا آمدن کودک فرصت دارد که دعوای نفی ولد را مطرح نماید. مساله مهم دیگر آنکه به هر طریقی که پدر به ابوت خود اقرار کند بطور مثال برای کودک شناسنامه بگیرد، طرح دعوای نفی ولد از سوی او حتی در مهلت دو ماهه فوق نیز، قابلیت استماع ندارد. مضاف بر آنکه حتی اگر با آزمایش DNA هم ثابت شود که مرد عقیم بوده باز هم دادگاه رأساً (حتی بدون ایراد خوانده) دعوای وی را رد می‌نماید.

4- همانگونه که فوقاً نیز عرض گردید اگر پدری برای فرزند خود شناسنامه اخذ نماید و چند سال هم کودک را بعنوان فرزند خود قبول داشته باشد اما بعد از چند سال بنا به دلایلی مشکوک شود و با انجام آزمایش DNA مشخص شود که فرزند متعلق به او نیست و دعوای نفی ولد را مطرح کند، این دعوا قابلیت استماع نخواهد داشت چراکه طفل در زمان زوجیت متولد شده و پدر از تاریخ تولد اطلاع کامل داشته است. اما در دعوای نفی نسب، محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد و حتی اگر سابقاً هم اقرار به نسب شده باشد، باز هم می‌توان از آن عدول کرد. بطور مثال مادری قبلاً اقرار می‌نماید که طفل متعلق به اوست اما بعداً مدعی می‌شود که طفل ملحق به وی نیست و دروغ گفته است. در این شرایط دادگاه در صورتی که دلایل و مدارک محکمه پسندی از سوی خواهان ارائه شود، موضوع را به پزشکی قانونی جهت انجام آزمایش DNA ارجاع می‌دهد. حال اگر خوانده دعوا بنا به هر علتی جهت انجام این آزمایش حاضر نشود، دادگاه بدون انجام آزمایش حکم مقتضی را صادر می‌نماید.

5- اگر پدری، فرزند خود را لِعان کند، قانون در خصوص موارد ضرورت اجرای لعان در دعوای نفی ولد ساکت است و وفق اصل یکصد و شصت و هفت قانون اساسی و هم‌چنین ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی، می‌بایست به منابع معتبر فقهی مراجعه نمود. اگر دعوای نفی ولد از طریق مقررات موجود در مواد ۱۱۵۸ به بعد قانون مدنی، قابلیت استماع یا اثبات نداشته باشد، فقط از طریق لعان وفق ماده ۸۸۲ قانون مدنی قابل پذیرش می‌باشد. برای صحت لعان لازم است که زن و مرد هر دو عاقل و بالغ باشند، زوجیت دائمی باشد، پیش از لعان میان زوجین نزدیکی صورت گرفته باشد، پدر اقراری به ابوت ننموده باشد، زوجه و زوج کر و لال نباشند و امکان الحاق فرزند وجود داشته باشد (یعنی طفل بین ۶ ماه تا ۱۰ ماه از تاریخ نزدیکی بدنیا آمده باشد). با انجام لعان، عقد ازدواج از بین رفته و حرمت ابدی میان زن و شوهر ایجاد می‌شود و فرزند از پدر نفی شده و توارث نیز از بین می‌رود.

بیشتر بخوانید: آثار لعان چیست؟

6- ادله اثبات دعوای نفی ولد و نفی نسب، عبارتند از شهادت شهود (بعنوان مثال شهود شهادت می‌دهند که مرد در زمان انعقاد نطفه در حبس یا مسافرت بوده و ... یا آنکه شهادت دهند که کودک از زن دیگری متولد شده است و زن خلاف واقعیت را بیان می‌نماید و ...)، آزمایش خون یا DNA (انجام این آزمایش‌ها در دعوای نفی ولد و نفی نسب، نتیجه دقیقی را بدنبال دارد و دقت آن بیش از 99٪ می‌باشد)، اقرار در این دعوا خیلی موضوعیت ندارد چراکه صرف اقرار پدر یا مادر یا برادر مبنی بر عدم رابطه خونی با فرد نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای بر نفی نسب باشد حتی اقرار فرزند هم نمی‌تواند دلیل قابل قبولی باشد چراکه او اطلاعی از چگونگی انعقاد نطفه و تولد خود ندارد.