در هر موردی که رسیدگی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معاینه محلی و یا هر اقدام دیگری که می‌بایست خارج از مقر دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوا انجام گیرد و مباشرت دادگاه شرط نباشد، مرجع مذکور به دادگاه صلاحیت‌دار محل نیابت می‌دهد تا حسب مورد اقدام لازم معمول و نتیجه را طی صورت‌مجلس به دادگاه نیابت‌دهنده ارسال نماید. اقدامات مذکور در صورتی معتبر خواهد بود که مورد وثوق دادگاه باشد.
تفسیر ماده 290 قانون آیین دادرسی مدنی:
1- نیابت قضایی به معنای نمایندگی دادن یک دادگاه به دادگاهی دیگر جهت انجام پاره‌ای از اقدامات قضایی است. بطور مثال دادگاه تهران می‌تواند به دادگاهی در اهواز نیابت قضایی بدهد که قرار کارشناسی صادره از دادگاه تهران را در شهر اهواز اجرا نماید. (دقت گردد که اجرای قرارهای اِعدادی (مانند قرار معاینه محل، قرار تحقیق محلی و ...) قابل نیابت دادن است اما صدور قرارهای اعدادی قابل نیابت نیست.)
2- برگزاری جلسه دادرسی قابل نیابت دادن نیست.
3- صرفاً تحقیقات قابل نیابت است.
4- صدور رای قابل نیابت دادن نیست.
5- چنانچه محل انجام تحقیقات خارج از دادگاه باشد، نیابت دادن الزامی است مگر آنکه الف- اگر دلیل اصلی صدور رای، شهادت شهود باشد، دادگاه باید شهادت را در محیط دادگاه استماع نماید و نیابت قضایی ممکن نبوده بلکه می‌توان از شهادت بر شهادت (شهادت فرعی) موضوع ماده 231 قانون آیین دادرسی مدنی استفاده کرد. ب- اگر مبنای رای دادگاه، تحقیق محلی یا معاینه محل باشد، نیابت ممکن نیست مگر آنکه نتیجه آن مورد وثوق دادگاه باشد.
6- نیابت قابل نیابت دادن نیست.
7- در نیابت دادن، رعایت قواعد صلاحیت ذاتی الزامی است.
8- چنانچه نسبت به نتیجه نیابت اعتراضی وجود داشته باشد، مرجع اعتراض به نتیجه نیابت، دادگاه صادرکننده نیابت است نه دادگاه مجری نیابت.
در مواردی که تحقیقات باید خارج از کشور ایران به عمل آید، دادگاه در حدود مقررات معهود بین دولت ایران و کشور مورد نظر، به دادگاه کشوری که تحقیقات باید در قلمرو آن انجام شود نیابت می‌دهد تا تحقیقات را به عمل آورده و صورت‌مجلس را ارسال دارد. ترتیب اثر بر تحقیقات معموله در خارج از کشور متوقف بر وثوق دادگاه به نتیجه تحقیقات می‌باشد.
تفسیر ماده 291 قانون آیین دادرسی مدنی:
هنگامی که انجام تحقیقات در خارج از کشور ضروری است، دادگاه داخلی شیوه و روش انجام تحقیقات را مطابق با قانون ایران برای دادگاه خارجی مشخص می‌کند. اگر دادگاه خارجی به نحو دیگری عمل نماید، اعتبار نتیجه نیابت بستگی به نظر قاضی دادگاه ایران دارد.
دادگاه‌های ایران می‌توانند به شرط معامله متقابل، نیابتی که از طرف دادگاه‌های کشورهای دیگر راجع به تحقیقات قضایی به آنها داده می‌شود قبول کنند.
تفسیر ماده 292 قانون آیین دادرسی مدنی:
دادگاه‌های ایران نیز می‌توانند به شرط رفتار متقابل، نیابت قضایی دادگاه‌های خارجی را بپذیرند. در نیابت قضایی مزبور، شیوه تحقیقات را کشور خارجی و طبق قانون خودش تعیین می‌نماید.
دادگاه‌های ایران نیابت تحقیقات قضایی را برابر قانون ایران انجام می‌دهند، لکن چنانچه دادگاه کشور خارجی ترتیب خاصی برای رسیدگی معین کرده باشد، دادگاه ایران می‌تواند به شرط معامله متقابل و در صورتی که مخالف با موازین اسلام و قوانین مربوط به نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد برابر آن عمل نماید.
تفسیر ماده 293 قانون آیین دادرسی مدنی:
در نیابت قضایی، کشور خارجی شیوه تحقیقات را طبق قانون خودش تعیین می‌نماید. شیوه انجام تحقیقات نباید خلاف شرع و نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.
در نیابت تحقیقات قضایی خارج از کشور، دادگاه نحوه بررسی و تحقیق را برابر قوانین ایران تعیین و از دادگاه خارجی که به آن نیابت داده می‌شود می‌خواهد که بر اساس آن کار تحقیقات را انجام دهد. در صورتی که دادگاه یاد شده به طریق دیگری اقدام به بررسی و تحقیق نماید اعتبار آن منوط به نظر دادگاه خواهد بود.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران