شروط مفصله ذیل باطل است ولی مفسد عقد نیست:
۱- شرطی که انجام آن غیر مقدور باشد.
۲- شرطی که در آن نفع و فایده نباشد.
۳- شرطی که نامشروع باشد.
تفسیر ماده 232 قانون مدنی:
1- به دلالت ماده 232 قانون مدنی شرط مقدور و مشروع و دارای نفع عقلایی صحیح میباشد. چنانچه شرطی غیرمقدور یا نامشروع بوده و یا آنکه دارای نفع نباشد، باطل میباشد اما باعث باطل گردیدن عقد نمیگردد.
2- در فرضی که شرط فعلی در قرارداد درج شده باشد که هیچکس قادر به انجام آن نباشد، شرط فعل، باطل خواهد بود.
3- مطابق با نظر جناب دکتر کاتوزیان، شرط زمانی غیرمقدور بوده و باطل است که به جهت وضعیت مال یا طبیعت کار موضوع تعهد، امکان انجام آن به هیچ وجه وجود نداشته باشد مانند آموزش زبان به آهو.
4- شرط نامشروع به شرطی میگویند که مخالف با قانون آمره، اخلاق حسنه یا نظم عمومی است مانند آنکه در قرارداد میان کارگر و کارفرما شرط شود که کارفرما هیچ مسئولیتی در بیمه نمودن کارگر نداشته باشد.
5- معیار سنجش مفید بودن یا نبودن شرط مندرج در قرارداد، بنای عقلا است که حتماً جهت احراز آن میبایست ویژگیهای رابطه طرفین قرارداد نیز مورد توجه قرار گیرد.
شروط مفصله ذیل باطل و موجب بطلان عقد است.
۱- شرط خلاف مقتضای عقد.
۲- شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود.
تفسیر ماده 233 قانون مدنی:
1- مطابق با موازین مقرر در ماده 233 قانون مدنی، شرط خلاف مقتضای عقد و شرط مجهولی که جهل آن باعث جهل به عوضین شود، شروط باطل و مبطل عقد (=باطل کننده عقد) میباشند.
2- مطابق با نظر جناب دکتر کاتوزیان، منظور از مقنضای ذات عقد، اثری میباشد که چنانچه از عقد گرفته شود، جوهره و ذات آن چیزی که مورد توافق طرفین است نیز از بین خواهد رفت. به طور مثال مقتضای ذات عقد بیع، انتقال مالکیت است، حال اگر در قرارداد درج شود که مالکیت مبیع به خریدار منتقل نشود، چنین شرطی باطل و مبطل عقد خواهد بود.
3- شرط خلاف مقتضای اطلاق عقد، شرطی است که پارهای از آثار عقد را نفی مینماید اما آثار باقیمانده قابل اعتنا میباشد مانند آنکه در قرارداد فروش ملک شرط شود که خریدار تا پرداخت آخرین قسط از ثمن، حق فروش ملک به دیگری را ندارد چنین شرطی صحیح میباشد. (شرط ذخیره مالکیت)
4- شرط مجهول در صورتی باطل و مبطل عقد است که به ارکان عقد خللی وارد نماید. بطور مثال شخص «الف» یک آپارتمانی را با مبلغ دو میلیارد تومان از شخص «ب» خریداری مینماید و در قرارداد شرط میکند که شخص «ب» میبایست تخفیفی مطابق با آنچه که شخص «الف» درخواست مینماید در معامله لحاظ نماید در اینصورت بدان جهت که میزان تخفیف، مجهول است طبیعتاً میزان ثمن معامله هم مجهول خواهد شد چراکه مشخص نمیباشد که چه مقدار از ثمن باید کسر شود.
شرط بر سه قسم است:
۱- شرط صفت؛
۲- شرط نتیجه؛
۳- شرط فعل اثباتاً یا نفیاً.
شرط صفت عبارت است از شرط راجعه به کیفیت یا کمیت مورد معامله.
شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود.
شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.
تفسیر ماده 234 قانون مدنی:
1- شروط در یک تقسیمبندی کلی به سه دسته شروط صفت، فعل و نتیجه تقسیم میگردند.
2- شرط صفت شرطی است که در ارتباط با کمیت یا کیفیت مورد معامله است. شرط صفت اگر در خصوص کمیت مورد معامله باشد، شرط مقدار است که یا در اشیاء تجزیهپذیر است یا در اشیاء غیرقابل تجزیه. اما شرط صفت در خصوص کیفیت مورد معامله، شرط وصف میباشد.
3- شرط نتیجه به معنای درج یک عمل حقوقی یا حاصل و نتیجه آن به نحو شرط ضمن عقد میباشد.
4- مطابق با نظر آقای دکتر کاتوزیان، شرط فعل میتواند به شکل تعهد به فعل شخص ثالث باشد در اینصورت الزامی برای ثالث ایجاد نمیشود و در شرایطی که او ایفای تعهد ننماید، مشروطعلیه میبایست خسارت پرداخت نماید.
مطلب مرتبط: اقسام شروط صحیح ضمن عقد کداماند؟ شرایط تحقق آنها چگونه است؟
5- شرط صفت را میتوان جهت توصیف کالاهای معین و همچنین اجناس کلی (مانند صد کیلوگرم برنج) استفاده نمود.
6- مطابق با مندرجات موجود در قانون مدنی، شرط فعل میتواند مربوط به موضوع معامله باشد و یا آنکه ارتباطی با موضوع معامله نداشته باشد. مانند آنکه در ضمن عقد ازدواج، زوج متعهد شود که شغل خود را تغییر دهد. همچنین شرط فعل میتواند در خصوص انجام یا عدم انجام یک عمل مادی یا یک عمل حقوقی تعیین شده باشد.
7- مقنن امکان درج آن دسته از اعمال حقوقی به صورت شرط نتیجه در قرارداد را پذیرفته است که حصول آنها مستلزم انجام تشریفات خاصی نباشد. بطور مثال میتوان در ضمن عقد نکاح، وکالت زوجه در طلاق را شرط نمود چراکه به محض جاری شدن خطبه نکاح، زوجه وکیل در طلاق میشود و نیازی به انشای جداگانه وکالت نمیباشد.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران