مرور زمان، در صورتی تعقیب جرائم موجب تعزیر را موقوف می‌‌کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد:

الف) جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال

ب) جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای ده‌ سال

پ) جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال

ت) جرائم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال

ث) جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه‌ سال

تبصره ۱- اقدام تعقیبی یا تحقیقی، اقدامی ‌است که مقامات قضایی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضایی انجام می‌‌دهند.

تبصره ۲- در مورد صدور قرار اناطه، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رای مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است، شروع می‌‌شود.

تفسیر ماده 105 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392:

1- مرور زمان عبارت است از انقضای مدتی از تاریخ وقوع جرم یا تاریخ قطعیت حکم که پس از آن، دیگر امکان تعقیب متهم و یا اجرای حکم صادره وجود ندارد.

2- مقنن در قانون مجازات اسلامی چهار نوع مرور زمان را پیش‌بینی نموده است: الف) مرور زمان تعقیب ب) مرور زمان شکایت ج) مرور زمان صدور حکم د) مرور زمان اجرای مجازات.

3- مرور زمان تعقیب عبارت است از گذشت مدتی از تاریخ وقوع جرم که ظرف آن تعقیب متهم شروع نشده باشد که در این صورت، متهم دیگر قابل تعقیب نیست. در مرور زمان تعقیب، مدت مرور زمان بیشتر از مدت مرور زمان شکایت بوده و بر حسب درجه جرم متفاوت است.

مطلب مرتبط: مرور زمان چگونه باعث سقوط تعقیب دعوای کیفری می‌شود؟

در جرائم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک‌ سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌‌شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به‌ دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌‌شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف‌ نظر وی از طرح شکایت نباشد هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.

تبصره- غیر از مواردی که شاکی تحت سلطه متهم بوده، در صورتی به شکایت وی یا ورثه او رسیدگی می‌‌شود که جرم موضوع شکایت طبق ماده 105 این قانون مشمول مرور زمان نشده باشد.

تفسیر ماده 106 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392:

مطابق با تبصره ماده 106 قانون مجازات اسلامی، در جرائم قابل گذشت، هرگاه قبل از اطلاع بزه‌دیده از وقوع جرم یا پیش از شمول مرور زمان شکایت (یک سال)، مدت‌های مندرج در ماده 105 قانون مجازات اسلامی سپری شود و جرم مشمول مرور زمان تعقیب شود، شاکی خصوصی دیگر حق شکایت کیفری و تقاضای تعقیب متهم را نخواهد داشت.

مطلب مرتبط: مرور زمان چگونه باعث سقوط تعقیب دعوای کیفری می‌شود؟

مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می‌کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:

الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال؛

ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال؛

پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال؛

ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال؛

ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال.

تبصره 1- اگر اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت یا رفع مانعی باشد، مرور زمان از تاریخ انقضای آن مدت یا رفع مانع محاسبه می‌شود.

تبصره 2- مرور زمان اجرای احکام دادگاه‌های خارج از کشور درباره اتباع ایرانی در حدود مقررات و موافقت‌نامه‌های قانونی، مشمول مقررات این ماده است.

تفسیر ماده 107 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392:

1- مرور زمان اجرای مجازات مندرج در ماده 107 قانون مجازات اسلامی، عبارت است از گذشت مدتی از تاریخ قطعی شدن حکم محکومیت که پس از آن دیگر امکان اجرای حکم نسبت به محکوم‌علیه وجود ندارد.

2- مدت زمان‌های مندرج در ماده 107 قانون مجازات اسلامی بیشتر از مدت زمان‌های پیش‌بینی شده برای مرور زمان تعقیب مندرج در ماده 105 همان قانون است چراکه در مرور زمان تعقیب، هنوز تقصیر متهم ثابت نشده است اما در مرور زمان اجرای حکم دلایل اتهام مقصر حادثه قوی بوده و وی محکوم به مجازات بزه مورد نظر گردیده است. لذا منطقی است که مدت مرور زمان اجرای مجازات فردی که محکوم به تحمل مجازات بر اساس حکم قطعی گردیده است بیشتر از مدت مرور زمان تعقیب یک متهم باشد.

هرگاه اجرای مجازات، شروع ولی به هر علت قطع شود، تاریخ شروع مرور زمان، تاریخ قطع اجرای مجازات است و در مواردی که بیش از یک نوبت قطع شود شروع مرور زمان از تاریخ آخرین انقطاع است مگر اینکه اجرای مجازات بر اثر رفتار عمدی محکوم‌ قطع شده باشد که در این صورت مرور زمان اعمال نمی‌‌شود.

جرائم ذیل مشمول مرور زمان تعقیب، صدور حکم و اجرای مجازات نمی‌‌شوند:

الف- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور؛

ب- جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده (۳۶) این قانون با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده؛

پ- جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر.

هرگاه در مورد یک شخص به موجب حکم یا احکامی ‌محکومیت‌‌های قطعی متعدد صادر شود، شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌‌ها، نسبت به دیگر محکومیت‌‌ها، قاطع مرور زمان است.

در موارد تعلیق اجرای مجازات یا اعطای آزادی مشروط در صورت لغو قرار تعلیق یا حکم آزادی مشروط، مبدأ مرور زمان، تاریخ لغو قرار یا حکم است.

قطع مرور زمان، مطلق است و نسبت به کلیه شرکاء و معاونان اعم از آنکه تعقیب شده یا نشده باشند، اعمال می‌‌شود هر چند تعقیب فقط درباره یکی از آنها شروع شده باشد. همچنین شروع به اجرای حکم در مورد برخی از شرکاء یا معاونان جرم قاطع مرور زمان نسبت به دیگر محکومان است.

موقوف‌ شدن تعقیب، صدور حکم یا اجرای مجازات، مانع از استیفای حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم می‌‌تواند دعوای خصوصی را در مرجع صالح اقامه نماید.