نحوه طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور چگونه است؟

مفهوم حقوقی طلاق

واژه طلاق در لغت به معنای رها کردن، آزاد ساختن، جدا شدن و ... می‌باشد. در اصطلاح علم حقوق، طلاق عبارت است از زائل شدن و پایان یافتن پیوند زناشویی در نکاح دائم با صیغه مخصوص و رعایت تشریفات ویژه قانونی. در فقه و قانون مدنی تقسیم‌بندی‌هایی برای طلاق برشمرده شده است که عبارتند از: طلاق بائن (در این نوع از طلاق، برای زوج حق رجوعی در دوران عده وجود ندارد.)، طلاق رجعی (زوج در دوران عده حق رجوع دارد.)، طلاق قضایی (زوج راضی به طلاق نیست و زوجه با مراجعه به دادگاه و بیان دلایل موجه قانونی مانند در عسر و حرج بودن و ... خواهان طلاق است.) و ... .
حال در فرضی که زوجین یا یکی از آنان مقیم خارج از کشور باشند، در صورت وقوع طلاق میان آنان در خارج از کشور مطابق با قوانین کشور محل اقامت، از آنجایی که محاکم یا مراجع در ایران، به آراء صادره از محاکم خارجی ترتیب اثر نمی‌دهند فلذا ایرانیان مقیم خارج از کشور جهت اجرای طلاق خود در ایران ‌می‌بایست تنفیذ آن را از دادگاه خواستار شوند. به دلالت ماده 6 قانون مدنی، احوال شخصیه اتباع ایران، از جمله نکاح و طلاق، تابع قانون ایران است حتی اگر در خارج از کشور اقامت داشته باشند، ایرانیان مقیم خارج از کشور برای انحلال رابطه زوجیت مکلف‌اند تشریفات مقرر در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده را رعایت نمایند. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نمونه دادخواست تنفیذ طلاق و ثبت رسمی آن در ایران

نحوه طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور

در ارتباط با نحوه طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور، می‌توان اینگونه بیان نمود که قوانین برون مرزی، روابط اتباع کشور را در خارج از کشور تنظیم می‌نماید بنابراین افراد در هر کشوری زندگی کنند تابع قوانین کشور خود می‌باشند. به کرات دیده می‌شود که اتباع ایرانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، در اثر بروز مشکلات و مسائل خانوادگی دچار مشکلات متعددی می‌شوند در صورتی که برابر با قوانین کشور ایران، این افراد تابع قانون ایران می‌باشند. ایرانیان مقیم خارج از کشور جهت انجام طلاق ممکن است از دادگاه دولت محل اقامت خود درخواست طلاق کنند. با وجود این، طلاق صادر شده از محاکم خارجی به تنهایی در کشور ما معتبر شناخته نخواهد شد مگر آنکه اولاً حکم طلاق صادر شده از محاکم خارجی به تایید دادگاه خانواده ایران برسد. ثانیاً به صورت رسمی در ایران به ثبت برسد. (مستنبط از ماده 15 قانون حمایت خانواده)

دادگاه خانواده در رسیدگی به درخواست تنفیذ حکم طلاق صادر شده از محاکم خارجی، بررسی می‌نماید که رای صادره مغایر با نظم عمومی و اصول مسلم حقوقی ایران نباشد. مع‌الوصف تنها پس از صدور حکم تنفیذ، امکان ثبت طلاق نزد کنسولگری و دفاتر ثبت احوال فراهم می‌شود. بنابراین اگر زوجین در محاکم خارج از ایران، دادخواست طلاق بدهند و رای نیز صادر گردد، طلاق آنان می‌بایست در ایران به ثبت رسیده و به اصطلاح تنفیذ شود. سردفتران و هم‌چنین دفاتر کنسولی خارج از ایران، نمی‌توانند رأساً اقدام به ثبت طلاقی نمایند که از محاکم خارج از ایران صادر شده است بلکه ابتدا باید این حکم توسط یکی از دادگاه‌های خانواده در ایران تنفیذ گردد و بعد از آن می‌توان آن را در ایران ثبت نمود.

مطلب مرتبط: شرایط اجرای حکم صادره از دادگاه خارجی در ایران چیست؟

ذکر این نکته الزامی است تا زمانی که حکم طلاق در دادگاه‌های ایران تنفیذ نشود و صیغه طلاق جاری نگردد، زوجه دارای محدودیت‌هایی خواهد بود این امر بدان معنا است که هم‌چنان در نکاح شوهر باقی می‌ماند تا حکم تنفیذ طلاق صادر ‌گردد. در خصوص لزوم تنفیذ احکام صادره از محاکم خارجی در خصوص ایرانیان مقیم خارج از کشور در ایران، مقنن در ماده 56 قانون حمایت خانواده تاکید نموده است که اجرای احکام خانوادگی محاکم خارجی منوط بر صدور حکم تنفیذ از محاکم ایران می‌باشد. پس از صدور حکم تنفیذ از دادگاه‌های ایران، ثبت طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران بنا بر درخواست کتبی زوجین یا زوج با ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیت‌دار که با پیشنهـاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس قوه قضائیه به کنسولگری‌ها معرفی می‌شوند امکان‌پذیر است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که ثبت طلاق رجعی منوط به انقضای عده می‌باشد. شایان ذکر است که در طلاق بائن نیز زوجه می‌تواند طلاق خود را با درخواست کتبی و ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیت‌دار فوق‌الاشاره در کنسولگری ثبت نماید. در مواردی که طلاق به درخواست زوج ثبت می‌گردد، زوجه می‌تواند با رعایت این قانون برای مطالبه حقوق قانونی خود به دادگاه‌های ایران مراجعه نماید.

روش دیگری که در خصوص انجام طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور متصور است آن است که هر یک از آنان شخصاً یا از طریق اعطای وکالت به یک وکیل دادگستری، می‌تواند دادخواست طلاق خود را تقدیم دادگاه خانواده صالح نماید. در خصوص دادگاه خانواده صالح به رسیدگی لازم به توضیح است که اگر یکی از زوجین مقیم ایران نباشد، دادگاه محل اقامت طرفی است که در ایران اقامت دارد، صالح به رسیدگی خواهد بود اما چنان‌چه ز‌وجین هر دو مقیم ایران نبوده اما یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه خانواده سکونت فرد ساکن در ایران صالح به رسیدگی است و در فرضی که ز‌وجین هر دو مقیم ایران نبوده و هر دوی آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه خانواده محل سکونت زوجه به دعوای طلاق رسیدگی می‌نماید. لازم به توضیح است که اگر هر دوی زوجین مقیم و ساکن ایران نباشند، دادگاه شهرستان تهران صالح به رسیدگی است مگر آنکه زن و شوهر جهت اقامه دعوا در محل دیگری با یکدیگر توافق نمایند. (مستند به ماده 14 قانون حمایت خانواده)