ماده ۱۹۱-قانون مدنی

عقد محقق می‌شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند.

مهسا باقری | وکیل پایه یک دادگستری

تفسیر ماده 191 قانون مدنی:

1- قصد انشاء (=اراده باطنی) رکن اساسی و سازنده‌ی عقد است و ابراز قصد انشاء (=اراده ظاهری) شرط تحقق آن است؛ لذا چنانچه اراده‌ی باطنی ابراز نگردد، در عالم حقوق اثری ندارد ولو بعداً چنین قصدی اثبات شود.

2- مستند به مواد 6 و دلالت التزام ماده 12 قانون تجارت الکترونیکی، می‌توان اعتبار ابراز اراده در قالب داده پیام را استنباط نمود. لذا ابراز اراده از طریق وسایل الکترونیکی نیز اصولاً معتبر است.

3- در صورت تعارض اراده‌ی باطنی و اراده‌ی ظاهری در حقوق ایران، اراده باطنی بر اراده ظاهری ترجیح دارد. لذا در صورتی که قصد باطنی طرفین عقد صلح باشد اما اراده ظاهری (مانند عنوان قرارداد) بر عقد هبه دلالت نماید، عقد واقع شده صلح است و تابع احکام صلح محسوب می‌گردد. (العقود تابعه للقصود)

4- ابراز قصد انشاء از ارکان عقد است و این ابراز اراده می‌تواند با سکوت همراه با قرینه، فعل، اشاره یا لفظ باشد. این لفظ ممکن است شفاهی یا کتبی (سند عادی، رسمی یا داده پیام و الکترونیکی) باشد.

5- جهت فهم بهتر ماده 191 قانون مدنی، لازم است که مراحل تشکیل اراده را بدانید: اولین مرحله از مراحل تشکیل اراده خطور است مانند آنکه قهراً به ذهن انسان خطور می‌کند که مالی را بخرد یا بفروشد. دومین مرحله از مراحل تشکیل اراده سنجش است، سنجش خرید یا فروش مال. سومین مرحله از مراحل تشکیل اراده، رضا است که همان تصمیم به انعقاد عقد است. آخرین و قویترین مرحله از مراحل تشکیل اراده قصد انشاء است. قصد انشاء همان نیت انجام معامله و سازنده عقد است.

6- مستفاد از ماده 191 قانون مدنی، شرط سازندگی عقد، اعلام و ابراز قصد انشاء است.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای تایید بطلان معامله به جهت فقدان قصد انشاء