متقاضی تجدیدنظر باید دادخواست خود را ظرف مهلت مقرر به دفتر دادگاه صادرکننده رای یا دفتر شعبه اول دادگاه تجدیدنظر یا به دفتر بازداشتگاهی که در آنجا توقیف است، تسلیم نماید.

هر یک از مراجع یاد شده در بالا باید بلافاصله پس از وصول دادخواست آن را ثبت و رسیدی مشتمل بر نام متقاضی و طرف دعوا، تاریخ تسلیم، شماره ثبت و دادنامه به تقدیم‌کننده تسلیم و در روی کلیه برگ‌های دادخواست تجدیدنظر همان تاریخ را قید کند. این تاریخ، تاریخ تجدیدنظر خواهی محسوب می‌گردد.

تبصره ۱- در صورتی که دادخواست به دفتر مرجع تجدیدنظر یا بازداشتگاه داده شود به شرح بالا اقدام و دادخواست را به دادگاه صادرکننده رای ارسال می‌دارد. چنانچه دادخواست تجدیدنظر در مهلت قانونی تقدیم شده باشد، مدیر دفتر دادگاه بدوی پس از تکمیل آن، پرونده را ظرف دو روز به مرجع تجدیدنظر ارسال می‌دارد.

تبصره ۲- در صورتی که دادخواست خارج از مهلت داده شود و یا در مهلت قانونی رفع نقص نگردد، به موجب قرار دادگاه صادرکننده رای بدوی رد می‌شود. این قرار ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ در مرجع تجدیدنظر قابل اعتراض است، رای دادگاه تجدیدنظر قطعی است.

تبصره ۳- دادگاه باید ذیل رای خود، قابل تجدیدنظر بودن یا نبودن رای و مرجع تجدیدنظر آن را معین نماید. این امر مانع از آن نخواهد بود که اگر رای دادگاه قابل تجدیدنظر بوده و دادگاه آن را قطعی اعلام کند، هر یک از طرفین درخواست تجدیدنظر نماید.

تفسیر ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی:

1- دادخواست تجدیدنظر باید به دفتر شعبه بدوی صادرکننده رای مورد اعتراض یا دفتر کل دادگاه تجدیدنظر یا دفتر زندان یا بازداشتگاه ارسال شود. اگر دادخواست تجدیدنظر خواهی به دفتر کل دادگاه تجدیدنظر یا دفتر زندان یا بازداشتگاه تقدیم گردد، مراجع مذکور دادخواست را ثبت و به دفتر شعبه بدوی صادرکننده رای ارسال می‌کنند تا مدیر دفتر شعبه بدوی، پرونده را تکمیل، نقایص آن را برطرف و آماده ارسال به دادگاه تجدیدنظر نماید.

2- مستند به تبصره 2 ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه دادخواست تجدیدنظر خواهی بدون عذر موجه خارج از مهلت تقدیم گردد، رئیس شعبه نخستین اقدام به صدور قرار رد دادخواست می‌نماید که این قرار ظرف مدت 20 روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان است.

3- با توجه به ملاک تبصره 3 ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی می‌توان پذیرفت که دادگاه مکلف است در ذیل حکم خود حضوری یا غیابی بودن آن را معین نماید. این امر جهت رعایت مصالح محکوم‌علیه است که ممکن است آگاهی‌های حقوقی لازم در تشخیص قابلیت شکایت حکم را نداشته باشد.

4- تبصره 3 ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص توصیف رای است. بدین معنی که دادگاه بدوی باید در رای خود قابلیت یا عدم قابلیت تجدیدنظر خواهی از رای را ذکر کند و همچنین قید نماید اگر رای قابل تجدیدنظر است، مرجع تجدیدنظر کدام است. توصیف دادگاه بدوی از رای صادره قاطع نیست لذا اگر دادگاه نخستین رای صادره را قطعی اعلام کند، اصحاب دعوی باز هم می‌توانند تجدیدنظر خواهی کنند. در این حالت مدیر دفتر شعبه نخستین مکلف است پرونده را تکمیل نماید و پس از تبادل لوایح به دادگاه تجدیدنظر ارسال کند، اگر دادگاه تجدیدنظر رای را قطعی تشخیص دهد، قرار عدم استماع دعوای تجدیدنظر را صادر می‌نماید اما اگر رای را قطعی نداند، به اعتراض رسیدگی می‌کند.

مطلب مرتبط: تجدیدنظر خواهی چیست؟ جهات تجدیدنظر خواهی کدام است؟

در صورتی که در مهلت مقرر دادخواست تجدیدنظر به مراجع مذکور در ماده قبل تقدیم نشده باشد، متقاضی تجدیدنظر با دلیل و بیان عذر خود تقاضای تجدیدنظر را به دادگاه صادرکننده رای تقدیم می‌نماید. دادگاه مکلف است ابتدا به عذر عنوان شده که به موجب عدم تقدیم دادخواست در مهلت مقرر بوده رسیدگی و در صورت وجود عذر موجه نسبت به پذیرش دادخواست تجدیدنظر اتخاذ تصمیم می‌نماید.

تبصره- جهات عذر موجه همان موارد مذکور در ذیل ماده 306 می‌باشد.

تفسیر ماده 340 قانون آیین دادرسی مدنی:

1- مهلت تجدیدنظر خواهی از آرای دادگاه‌های نخستین مستند به ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی، 20 روز برای اشخاص مقیم ایران و دو ماه برای اشخاص مقیم خارج از کشور از تاریخ ابلاغ رای حضوری یا انقضای مهلت واخواهی است که دادخواست تجدیدنظر به صراحت ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی، می‌بایست به دفتر شعبه بدوی صادرکننده رای مورد اعتراض یا دفتر کل دادگاه تجدیدنظر یا دفتر زندان یا بازداشتگاه تقدیم گردد. تاریخ تقدیم دادخواست تجدیدنظر خواهی به هر یک از مراجع مذکور، تاریخ تجدیدنظر خواهی محسوب می‌شود.

2- حال اگر تجدیدنظر خواه دادخواست تجدیدنظر خواهی خود را در خارج از مهلت‌های مقرر به دادگاه تقدیم کند، دادگاه بدواً به عذر ایشان رسیدگی و در صورت وجود عذر موجه، نسبت به پذیرش دادخواست اقدام می‌کند.

3- معاذیر چهارگانه مقرر در ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی عبارتند از: الف- فوت والدین، اولاد و همسر تا 7 روز، ب- بیماری مانع حرکت، ج- قوه قاهره و د- توقیف یا حبس غیرقانونی.

در دادخواست باید نکات زیر قید شود:

۱- نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خواه و وکیل او در صورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.

۲- نام و نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خوانده.

۳- حکم یا قراری که از آن درخواست تجدیدنظر شده است.

۴- دادگاه صادرکننده رای.

۵- تاریخ ابلاغ رای.

۶- دلایل تجدیدنظر خواهی.

هرگاه دادخواست‌دهنده عنوان قیمومت یا ولایت یا وصایت یا وکالت یا مدیریت شرکت و امثال آن را داشته باشد، باید رونوشت یا تصویر سندی را که مُثبِت سمت او می‌باشد، پیوست دادخواست نماید.

تفسیر ماده 342 قانون آیین دادرسی مدنی:

به صراحت ماده 342 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه تجدیدنظر خواهی به نمایندگی از تجدیدنظر خواه صورت پذیرد، دادخواست‌دهنده موظف است که رونوشت یا تصویر سندی را که مُثبِت سمت او می‌باشد را پیوست دادخواست تجدیدنظر خواهی خود نماید. ضمانت اجرای پیوست ننمودن سند مُثبِت سمت دادخواست‌دهنده، صدور اخطار رفع نقص از سوی مدیر دفتر شعبه نخستین است. (ماده 345 قانون آیین دادرسی مدنی ملاحظه گردد.)

دادخواست و برگ‌های پیوست آن باید در دو نسخه و در صورت متعدد بودن طرف به تعداد آنها به علاوه یک نسخه باشد.

اگر مشخصات تجدیدنظر خواه در دادخواست معین نشده و معلوم نباشد که دادخواست‌دهنده چه کسی می‌باشد یا اقامتگاه او معلوم نباشد و قبل از انقضای مهلت، دادخواست تکمیل یا تجدید نشود، پس از انقضای مهلت، دادخواست یاد شده به موجب قرار دادگاهی که دادخواست را دریافت نموده رد می‌گردد. این قرار نسبت به اصحاب دعوا ظرف ده روز از تاریخ الصاق به دیوار دادگاه قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر، خواهد بود.

تبصره- مهلت مقرر در این ماده و ماده (336) شامل موارد نقض مذکور در ماده (326) نخواهد بود.

تفسیر ماده 344 قانون آیین دادرسی مدنی:

چنانچه مدیر دفتر شعبه نخستین، دادخواست تجدیدنظر خواهیِ تجدیدنظر خواه را به جهت عدم درج نام یا آدرس تجدیدنظر خواه ناقص بداند، دادخواست تجدیدنظر تا پایان مهلت تجدیدنظر خواهی متوقف می‌ماند. اگر تجدیدنظر خواه تا پایان مهلت تجدیدنظر خواهی، دادخواست ناقص خود را تکمیل ننماید، قرار رد دادخواست تجدیدنظر توسط رئیس شعبه نخستین صادر می‌گردد. این قرار ظرف مدت ده روز بدون نیاز به هزینه دادرسی و رعایت تشریفات مقرر قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

(ماده 344 قانون آیین دادرسی مدنی با ماده 56 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص قرار رد دادخواست نخستین از سوی مدیر دفتر شعبه مقایسه گردد.)

هر دادخواستی که نکات یاد شده در بندهای (۲، ۳، ۴، ۵ و ۶) ماده (۳۴۱) و مواد (۳۴۲) و (۳۴۳) در آن رعایت نشده باشد به جریان نمی‌افتد و مدیر دفتر دادگاه بدوی ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست، نقایص را به طور تفصیل به دادخواست‌دهنده به طور کتبی اطلاع داده و از روز ابلاغ ده روز به او مهلت می‌دهد که نقایص را رفع کند و اگر محتاج به تجدید دادخواست است آن را تجدید نماید، در غیر این‌صورت برابر تبصره (۲)‌ ماده (۳۳۹) اقدام خواهد شد.

تفسیر ماده 345 قانون آیین دادرسی مدنی:

1- اگر نقص دادخواست تجدیدنظر خواهی مربوط به هر موضوعی غیر از عدم درج نام یا آدرس تجدیدنظر خواه باشد (بندهای (۲، ۳، ۴، ۵ و ۶) ماده 341 و مواد 342 و 343 قانون آیین دادرسی مدنی)، در این موارد اخطار رفع نقص خطاب به تجدیدنظر خواه صادر و ده روز مهلت رفع نقص به وی داده می‌شود.

2- در صورت عدم رفع نقص از سوی تجدیدنظر خواه در مهلت ده روز، قرار رد دادخواست تجدیدنظر توسط رئیس شعبه دادگاه نخستین صادر و ابلاغ می‌گردد. قرار مزبور ظرف مدت بیست روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

مدیر دفتر دادگاه بدوی ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست و ضمائم آن و یا پس از رفع نقص، یک نسخه از دادخواست و پیوست‌های آن را برای طرف دعوا می‌فرستد که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ پاسخ دهد، پس از انقضای مهلت یاد شده اعم از این‌که پاسخی رسیده یا نرسیده باشد، پرونده را به مرجع تجدیدنظر می‌فرستد.

تفسیر ماده 346 قانون آیین دادرسی مدنی:

اگر مدیر دفتر شعبه نخستین دادخواست تجدیدنظر خواهی را کامل تشخیص دهد، اقدام به تبادل لوایح می‌نماید (تبادل لوایح به معنای آن است که یک نسخه از دادخواست تجدیدنظر خواهی را برای تجدیدنظر خوانده ارسال می‌کند.). تجدیدنظر خوانده اگر تمایلی به پاسخ به تجدیدنظر خواهی تجدیدنظر خواه داشته باشد، موظف است ظرف مدت ده روز پاسخ دهد. پس از انقضای مهلت ده روز تبادل لوایح، پرونده به مرجع تجدیدنظر ارسال می‌گردد، خواه تجدیدنظر خوانده پاسخ داده باشد، خواه پاسخی نداده باشد.

تجدیدنظر خواهی از آرای قابل تجدیدنظر که در قانون احصاء گردیده مانع اجرای حکم خواهد بود، هر چند دادگاه صادرکننده رای آن را قطعی اعلام نموده باشد مگر در مواردی که طبق قانون استثناء شده باشد.

تفسیر ماده 347 قانون آیین دادرسی مدنی:

1- مطابق با ماده 347 قانون آیین دادرسی مدنی، تجدیدنظر خواهی اثر تعلیقی بر اجرای حکم دارد (همانند واخواهی). بدین معنی که در مهلت بیست روز اعتراض به حکم صادره، پرونده به اجرا گذارده نمی‌شود و در صورت اعتراض هر یک از اصحاب دعوی، تا ختم رسیدگی به اعتراض رای اجرا نمی‌شود مگر مواردی که در قانون احصاء شده‌اند (مانند رای صادره از دادگاه نخستین مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق موضوع ماده 175 قانون آیین دادرسی مدنی)

2- در مواردی که دادگاه صادرکننده رای در زمان توصیف رای (تبصره 3 ماده 339 قانون آیین دادرسی مدنی)، رای را قطعی بداند و واقعاً هم قطعی باشد، تجدیدنظر خواهی تجدیدنظر خواه اصولاً مانع اجرای حکم خواهد شد (مگر مواردی که در قانون استثناء شده‌اند). در این حالت، اگر دادگاه تجدیدنظر نیز رای دادگاه بدوی را قطعی بداند، اقدام به صدور قرار عدم استماع دعوای تجدیدنظر می‌نماید.