تجدیدنظر خواهی چیست؟ جهات تجدیدنظر خواهی کدام است؟

تجدیدنظر خواهی چیست؟

واژه «تجدیدنظر» در لغت به معنای دوباره قضاوت کردن یا مورد بررسی مجدد قرار دادن امری می باشد. در حقیقت، تجدیدنظر خواهی، قضاوت دوباره امری است که یک مرتبه در دادگاه نخستین، مورد بررسی قرار گرفته و ماهیتاً، بازبینی اعمال دادگاه نخستین می باشد. قانونگذار مطابق با قوانین و مقررات موجود، شرایطی را وضع نموده است که مطابق با آن، ترتیبی مقرر گردد تا هر دعوا، بتواند دو بار مورد قضاوت قرار گیرد. فی الواقع زمانی که پرونده ای در دادگاه نخستین مطرح گردیده و پس از جری تشریفات رسیدگی، دادنامه ای صادر می شود، این امکان برای هر یک از طرفین دعوا که رای بر علیه او صادر گردیده است، فراهم شده تا بتواند ظرف مهلت مقرر قانونی بدان رای، اعتراض نماید. در این مرحله از رسیدگی، اگر دادگاه تجدیدنظر، تشخیص دهد که کلیه اقدامات لازم در جهت کشف حقیقت در مرحله بدوی بدرستی صورت پذیرفته است، رای دادگاه بدوی را تایید می نماید در غیر اینصورت، رای صادره را نقض و رای مقتضی را صادر می نماید. نکته مهم این است که دادگاه تجدیدنظر تنها به ادعایی رسیدگی می نماید که در مرحله بدوی مورد رسیدگی قرار گرفته است این امر بدین معناست که طرح ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر مسموع نمی باشد (ماده 362 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی). در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص تجدیدنظر خواهی و هم چنین جهات آن مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: آثار تجدیدنظر خواهی در قانون آیین دادرسی مدنی

جهات تجدیدنظر خواهی 

اگر نسبت به رای صادره از دادگاه بدوی، ظرف مهلت مقرر قانونی (وفق ماده ۳۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی این مهلت برای اشخاص مقیم ایران، بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مهلت واخواهی است.) تجدیدنظر خواهی صورت پذیرد، دادگاه تجدیدنظر در بررسی مجدد خویش، تمامی اقداماتی را که برای احراز موضوعی لازم است، انجام داده و با تدقیق در موضوع پرونده، قانون متناسب را یافته و با انطباق آن بر موضوع، رای مقتضی را صادر می نماید. همانگونه که فوقاً عرض گردید، امکان طرح ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر وجود ندارد چراکه دادگاه تجدیدنظر، مکلف است که محدوده رسیدگی دادگاه بدوی را هم از جهت موضوع و هم از جهت افرادی که در دادرسی دخالت داشته اند، رعایت نماید. در خصوص دادگاه تجدیدنظر صالح در رسیدگی، ذکر این نکته حائز اهمیت است که مستنبط از ماده ۳۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع تجدیدنظر آرای دادگاه های عمومی و انقلاب هر حوزه ای، دادگاه تجدیدنظر مرکز همان استان می باشد. نکته دیگر آنکه دادگاه تجدیدنظر استان، مرکب از یک رییس و دو مستشار می باشد که جلسات دادگاه با حضور دو‌ نفر از اعضاء، رسمیت پیدا نموده (یک رییس به همراه یک مستشار یا دو مستشار) و دادنامه نیز با امضای دو نفر از اعضاء صادر می گردد.

ناگفته نماند که اصحاب دعوای تجدیدنظر، علی الاصول، همان اصحاب دعوای دادگاه نخستین می باشند. در عین حال اشخاص ثالث نیز ممکن است در دعوای تجدیدنظر تحت شرایطی شرکت داشته باشند (ورود ثالث یا جلب ثالث). همچنین مطابق با ماده ۳۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، طرفین دعوا یا وکلا و یا نمایندگان قانونی آنها، حق درخواست تجدیدنظر را دارند. 

در خصوص جهات تجدیدنظر خواهی، ذکر این نکته حائز اهمیت است که گرچه قانونگذار این جهات را در ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی، صراحتاً احصاء نموده است، اما بدان علت که دادگاه تجدیدنظر وظیفه دارد تا رسیدگی مرحله بدوی، را مجدداً مورد بازبینی قرار دهد، نمی توان تجدیدنظر خواه را مکلف به تصریح جهت یا جهات تجدیدنظر خواهی نمود. مضاف بر آنکه وفق تبصره ماده فوق، اگر درخواست تجدیدنظر به استناد یکی از جهات مندرج در ماده فوق باشد، دادگاه تجدیدنظر این حق را خواهد داشت که به جهات دیگر نیز رسیدگی نماید. ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی در ارتباط با جهات تجدیدنظر خواهی بیان داشته است:

«جهات درخواست تجدیدنظر به قرار زیر است:

الف- ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه

ب- ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود

ج- ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی

د- ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادرکننده رای

ه- ادعای مخالف بودن رای با موازین شرعی و یا مقررات قانونی.

تبصره- اگر درخواست تجدیدنظر به استناد یکی از جهات مذکور در این ماده به عمل آمده باشد در صورت وجود جهات دیگر، مرجع تجدیدنظر به آن جهت هم رسیدگی می نماید.»