شرایط اعطای مرخصی به زندانیان چیست؟

اعطای مرخصی به زندانیان

مطابق با موازین و مقررات قانونی موجود، پس از صدور حکم قطعی مبنی بر محکومیت مرتکب جرم به تحمل حبس، پرونده به واحد اجرای احکام کیفری ارسال و مرتکب جرم جهت تحمل حبس به زندان معرفی می‌گردد. قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است تا به موجب آن محکومان بتوانند در صورت رعایت شرایط و ضوابط زندان و هم‌چنین کسب امتیازات لازم بعد از سپردن تامین مناسب، در هر ماه، حداکثر سه روز از مرخصی بهره‌مند شوند (به دلالت ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری). در ارتباط با شرایط اعطای مرخصی به زندانیان تنها مقرره قانونی موجود ماده فوق‌الاشاره و آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور می‌باشد که شرایط مربوط به مرخصی زندانیان را بیان نموده است. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص شرایط اعطای مرخصی به زندانیان پرداخته شود.

مطلب مرتبط: نحوه اجرای مجازات حبس در قانون مجازات اسلامی

شرایط اعطای مرخصی به زندانیان

زندانیان، بسته به نوع جرم ارتکابی و همچنین سوابق آنها در زمان حبس، با سپردن تامین مناسب با نظر مقام قضایی می‌توانند از مرخصی استفاده نمایند. مطابق با ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری، محکومان می‌توانند در صورتی که شرایط و مقررات زندان را رعایت نموده و در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی زندان مشارکت داشته باشند تا امتیازات لازم را کسب نموده، پس از سپردن تامین مناسب، از حداکثر سه روز مرخصی ماهانه استفاده نمایند. نحوه اعطای مرخصی زندانیان به موجب آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور می‌باشد که در تاریخ 28-02-1400 به تصویب رییس قوه قضاییه رسیده است.

نکته مهم و‌ قابل توجه آن است که مقنن در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری، شرط استفاده از مرخصی زندانیان را سپردن تامین مناسب عنوان نموده است. رویه قضایی بدین نحو می‌باشد که قاضی اجرای احکام یا قاضی ناظر زندان در مواردی که وظیفه نظارت بر زندان بر عهده قاضی ناظر زندان است، میزان تامین را با در نظر گرفتن ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و با رعایت مقررات مربوط به صدور قرارهای تامین موضوع مواد 217 به بعد قانون آیین دادرسی کیفری تعیین می‌نماید. بعضاً مشاهده می‌گردد که قاضی ناظر زندان جهت اعطای مرخصی به زندانیان قرارهای تلفیقی مانند قرار کفالت و قرار وثیقه صادر می‌نماید. در صورتی که محکوم نتواند تامین مناسب را تهیه نماید و دچار بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی یا سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر یا ازدواج فرزندان شده باشد، اعزام وی تحت مراقبت ماموران و برای یک روز در ماه به مدت 10 ساعت بلامانع می‌باشد. (مستند به تبصره 1 ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری)

همانگونه که پیش‌تر نیز عرض گردید، مدت مرخصی زندانیان، ماهانه حداکثر سه روز است اما در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی یا سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر یا ازدواج فرزندان، زندانی این امکان را خواهد داشت تا بنابر صلاحدید و‌ تشخیص دادستان، حداکثر تا 5 روز از مرخصی استفاده نماید. شایان ذکر است که هر چند مرخصی در زمره حقوق زندانیان محسوب می‌شود و نمی‌توان ایشان را در صورت داشتن شرایط قانونی، از بهره‌مندی از این حق محروم نمود اما تعیین مدت مرخصی بستگی به نظر مقام قضایی دارد بنابراین حتی ممکن است که به یک زندانی فقط یک روز در ماه مرخصی داده شود.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که چنان‌چه محکوم در مدت مرخصی، اقداماتی را انجام دهد که در جلب رضایت شاکی تاثیر‌گذار باشد، علاوه بر مرخصی که در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری بدان اشاره شده است، وی در طول مدت حبس می‌تواند پس از سپردن تامین مناسب، یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت 7 روز از مرخصی استفاده نماید حال در صورتی که وی طی این مدت بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت و یا رضایت او‌ را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک مرتبه دیگر به مدت هفت روز تمدید خواهد شد. (به دلالت تبصره 3 ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری)

مطلب مرتبط: آزادی مشروط چیست؟ شرایط اعمال آن کدام است؟

نکات مهم در خصوص شرایط اعطای مرخصی به زندانیان

1) در صورتی که اعطای مرخصی به زندانیان طبق شرایط مقرر قانونی صورت پذیرد اما زندانی ظرف مهلت مقرر، به زندان مراجعت ننموده و غیبت نماید، جهت ضبط وثیقه یا وجه‌الکفاله وی مطابق با موازین قانونی موجود بالاخص ماده 230 قانون آیین دادرسی کیفری اقدامات لازم انجام می‌‌پذیرد. در صورت ضبط وثیقه یا ضبط وجه‌الکفاله، پرداخت محکوم‌به اعم از محکوم‌به مالی یا ضرر و زیان ناشی از جرم، از محل ضبط امکان‌پذیر خواهد بود.

2) حکم مندرج در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری (=شرایط اعطای مرخصی به زندانیان) شامل محکومان به حبس‌های ابد حدی نشده اما شامل تبعید می‌شود. (مستنبط از ماده 547 قانون آیین دادرسی کیفری)

3) در فرضی که شخصی به جهت عجر از تودیع وثیقه یا سپردن تامین مناسب اعم از کفالت و ... در بازداشت به سر ببرد، اعطای مرخصی به وی تنها در صورت بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی یا سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر یا ازدواج فرزندان، بصورت تحت‌الحفظ همراه ماموران فقط به مدت یک روز در ماه و آن هم به مدت ده ساعت ممکن می‌باشد اما مرجع صدور قرار می‌بایست با این اعزام موافقت نماید دلیل این امر آن است که فردی که تحت نظر قرار دارد، به جهت عجز از تودیع وثیقه یا معرفی کفیل در زندان و یا در بازداشت موقت است فلذا صدور قرار تامین مناسب در این مورد، تاثیری ندارد چراکه اگر زندانی تامین مناسب را داشت، در پرونده خویش استفاده می‌نمود تا بتواند تا روشن شدن نتیجه نهایی، با قرار تامین، آزاد باشد.

4) در شرایطی که زندانی شرایط استفاده از مقررات تعلیق اجرای مجازات را ندارد، به دلالت تبصره 4 ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری می‌تواند پس از تحمل یک‌سوم از میزان مجازات و با رعایت شرایط مقرر در صدر ماده فوق‌الاشاره و بنابر تشخیص دادستان، در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی استفاده نماید.