شرایط مرخصی گرفتن زندانی

نحوه مرخصی زندانی

زندانیان، بسته به نوع جرم ارتکابی و همچنین سوابق آنها در زمان حبس، با سپردن تامین مناسب با نظر مقام قضایی می توانند از شرایط مرخصی استفاده کنند. در این مقاله به بررسی شرایط مرخصی زندانی ها می پردازیم.

شرایط اعطای مرخصی

1. محکومان به حبس تا 15 سال پس از گذراندن حداقل یک ششم از مدت حبس.
2. محکومان به بیش از 15 سال و حبس ابد پس از گذراندن حداقل سه سال حبس.
3. محکومانی که به لحاظ عدم پرداخت جزای نقدی یا عدم تأدیه محکومیت مالی در زندان به سر می‌برند، در صورت تحمل حداقل یک ماه حبس.
4. کسب حداقل 200 امتیاز در زندان برای هر نوبت مرخصی با توجه به معیارهای مندرج در آیین نامه سازمان زندان‌ها.
5. کلیه محکومان (به غیر از افراد مستثنا از اعطای مرخصی) در صورت ازدواج یا فوت یکی از بستگان درجه یک آنان (پدر، مادر، فرزند، همسر، برادر، خواهر) بدون لحاظ شرایط مذکور از یک نوبت مرخصی بهره‌مند می‌گردند.

مطلب مرتبط: نحوه اجرای مجازات حبس

میزان مرخصی

• به محکومان حبس جرایم غیرعمدی و افرادی که به دلیل ناتوانی در پرداخت جزای نقدی، دیه و یا محکومیت‌های مالی غیر کیفری به ازای هر دو ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی در صورت کسب امتیازات لازم.
• به محکومان سایر جرایم که امتیازات لازم را کسب کنند در صورت فقدان سابقه محکومیت در جرایم عمدی، به ازای هر سه ماه سه تا پنج روز مرخصی تشویقی.
• در صورت وجود سابقه محکومیت در جرایم عمدی، به ازای هر چهار ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی.
• اعطای مرخصی به محکومان، موکول به تصویب شورای طبقه بندی زندان و اخذ تأمین مناسب توسط مقام قضایی مربوط می‌باشد.
• چنانچه فاصله محل سکونت زندانی تا محل تحمل کیفر (زندان) بیش از 100 کیلومتر باشد به تناسب فاصله راه، بین یک تا 4 روز به مدت مرخصی برای ایاب و ذهاب افزوده می‌شود.

بیشتر بخوانید: اجرای احکام کیفری

به چه محکومانی مرخصی داده نمی شود؟

محکومان زیر از امتیازات اعطای مرخصی مستثنا می‌باشند:

1. محکومان جرایم سرقت مسلحانه، کیف زنی، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور، آدم‌ربایی، جرایم باندی و سازمان یافته، تجاوز به عنف، دایر کردن مراکز فساد و فحشا، اسید پاشی، اخلال در نظام اقتصادی، ورود، تولید، توزیع و فروش مشروبات الکلی، قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر و روان‌گردان ‌ها.
2. محکومان دارای سه فقره سابقه محکومیت به ارتکاب همان جرم.
3. محکومانی که به شرارت مشهورند.
4. محکومان به قصاص و اعدام.

ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری بیان میدارد:

"محکومان می‌توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند. در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، زندانی می‌تواند به تشخیص دادستان حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده نماید. تعیین مقررات موضوع این ماده و امتیاز هر یک از برنامه های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی به آنان به‌ موجب آیین نامه‌ای خواهد بود که ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رییس قوه قضاییه می‌رسد.

تبصره ۱: در موارد شمول قسمت دوم این ماده، در صورت عجز از فراهم نمودن تأمین، اعزام محکوم تحت مراقبت مأموران، یک روز در ماه و به مدت ده ساعت بلامانع است.

تبصره ۲: اعزام متهمان بازداشت‌شده به مرخصی تنها به مدت و به شرح مقرر در تبصره فوق و با نظر مرجع صدور قرار جایز است.

تبصره ٣: در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی است و بنا به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام، اعطای مرخصی می‌تواند در جلب رضایت شاکی مؤثر باشد، زندانی می‌تواند علاوه بر مرخصی مذکور در این ماده پس از سپردن تأمین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت هفت روز از مرخصی استفاده نماید. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک‌بار دیگر به مدت هفت روز تمدید می‌شود.

تبصره ۴: محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات با رعایت شرایط مندرج در صدر ماده و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند.

تبصره ۵: رییس قوه قضاییه می‌تواند به مناسبت های ملی و مذهبی علاوه بر سقف تعیین شده در این قانون، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط، مرخصی اعطاء کند.

تبصره ۶: مواردی که شخص باید به موجب مقررات شرعی به‌ طور دائم در زندان باشد از شمول مقررات این ماده و تبصره ‌های آن خارج است."

مطلب مرتبط: نحوه اجرای مجازات شلاق

در مورد بیماری حاد فرد زندانی و یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، فرد زندانی میتواند به تشخیص دادستان حداکثر تا پنج روز مرخصی بگیرد. اصل اعطای مرخصی الزامی است اما احراز موضوع و تعیین مدت آن با دادستان می باشد. نکته مهم این است که در خصوص زندانیان مالی نیز تعیین مرخصی توسط دادستان صورت می گیرد که معمولاً هر ماه یک هفته مرخصی تعیین می شود و در صورت گرفتن رضایت شكات میتوان این مرخصی را تمدید نمود.

بنابر مواد قانونی، شرط استفاده از مرخصی سپردن تأمین مناسب می باشد. رویه به اینصورت است که قاضی اجرای احکام تأمین را تعیین می نماید. معمولاً قضات ناظر زندان در زمان اعطای مرخصی، قرارهای تلفیقی صادر می نمایند مثلاً قرار کفالت و قرار وثیقه را با هم صادر می نمایند. اگر فرد زندانی که مرخصی گرفته است، غیبت کند و در زندان حاضر نشود نسبت به ضبط وثیقه یا وجه الكفاله اقدام می شود. در صورت ضبط وثیقه یا وجه الكفاله، پرداخت محکوم به از محل ضبط امکان پذیر است.

در صورتی که فرد زندانی در طول مدت مرخصی اقداماتی انجام دهد که بتواند رضایت شاکی را بگیرد، علاوه بر مرخصی در طول مدت حبس میتواند یک نوبت دیگر و حداکثر بمدت ٧ روز از مرخصی استفاده نماید و در صورتی که بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت نماید این مرخصی برای یکبار دیگر و بمدت ٧ روز تمدید می گردد.