شرایط ازدواج دختر بدون اذن پدر چیست؟

شرایط ازدواج دختر بدون اذن پدر

یکی از مهم ترین مسائل که نقش بسیار چشمگیری در تمامی جوامع دارد و در شرع مقدس اسلام نیز بدان تاکید فراوان شده است، مساله ازدواج و تشکیل خانواده است. جهت ازدواج دختر و پسر مطابق با قانون، فقه و هم چنین عرف، کسب اذن و اجازه پدر و مادر لازم می باشد. قانونگذار در قانون مدنی صراحتاً به این موضوع تاکید نموده است که دختر بالغه باکره می بایست با اذن پدر یا جد پدری خود ازدواج نماید. ماده 1043 قانون مدنی در این ارتباط بیان نموده است:

«نکاح دختر باکره اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدر او است و …»

با استنباط از ماده فوق و هم چنین شرع مقدس اسلام، مشخص می گردد که هم فقها و هم قانونگذار، اذن پدر یا جد پدری را در ازدواج دختر باکره ضروری دانسته اند البته ناگفته نماند که در شرایطی خاص، اذن پدر در ازدواج ضرورتی ندارد. در ذیل به بیان این شرایط خواهیم پرداخت.

مطلب مرتبط: نمونه رای اذن در ازدواج به علت ممانعت پدر

ازدواج دختر بدون اذن پدر

در موارد ذیل به بیان شرایطی می پردازیم که دختر بدون اجازه پدر می تواند ازدواج نماید. این شرایط عبارتند از:

۱) اگر دختر باکره نباشد:

اذن پدر فقط در مورد دختر بالغه باکره لازم است، دختری که باکره نباشد، بدون اجازه پدرش می تواند ازدواج نماید. لذا چنانچه دختری به دلایلی غیر از مواقعه، بکارت خود را از دست داده باشد، در حکم باکره بوده و نکاح وی موقوف به اذن ولی قهری اوست.

۲) ازدواج مجدد دختری که طلاق گرفته یا همسرش فوت نموده باشد:

اگر دختری ازدواج نماید اما بعد از مدتی همسرش فوت کند و یا اینکه از همسر خود جدا شود، جهت ازدواج مجدد نیازمند کسب اجازه از پدر خود نمی باشد. در این خصوص ذکر این نکته الزامی می باشد که در صورتی که ازدواج دختر باکره، منحل شود و او همچنان باکره باشد، ازدواج مجدد او منوط به اذن ولی می باشد.

۳) اخذ اذن جد پدری:

زمانی که پدر دختر به وی اذن در ازدواج ندهد، دختر می تواند با اخذ اذن از جد پدری خود ازدواج کند. در این ارتباط ولایت پدر و جد پدری در عرض یکدیگر اند نه در طول هم. لذا چنانچه پدری مخالف ازدواج دختر بالغه باکره خود باشد لکن پدربزرگ با آن ازدواج موافق باشد، دختر دیگر نیازی به اجازه پدر ندارد و با اجازه پدربزرگ می تواند بدون مراجعه به دادگاه ازدواج کند.

۴) کسب اجازه ازدواج از دادگاه:

اگر پدری بدون علت موجه و منطقی، از دادن اجازه ازدواج به دختر بالغه باکره، مضایقه نماید، دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده پس از اخذ اجازه از دادگاه خانواده به دفاتر رسمی ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید. لذا حق ولی مطلق نبوده و مقید به عدم سوء استفاده او از این حق می باشد.

بیشتر بخوانید: شروطی برای ازدواج

ضرورت اخذ اذن پدر در ازدواج دختر باکره

نکته مهم اینکه در صورتی که دختر بالغه باکره باشد، هر زمانی که بخواهد ازدواج نماید، حتما می بایست رضایت پدر را در ازدواج خود اخذ نماید. بنابراین دختر باکره بدون اجازه پدر خود نمی تواند ازدواج نماید. مضاف بر اینکه اگر دختر باکره بعد از ازدواج نیز باکره بماند و طلاق بگیرد، باز هم جهت ازدواج مجدد، می بایست اذن پدر خود را اخذ نماید. در ارتباط با ضمانت اجرای عدم اذن پدر در نکاح دختر باکره، شعبه 24 دادگاه تجدیدنظر استان تهران طی دادنامه شماره 9409982660700428 مورخ 29-09-1394 بیان داشته است که: «عدم اذن و رضایت پدر نسبت به ازدواج دختر باکره، کاشف از بطلان عقد نکاح است.» لذا جنانچه دختر باکره ای بدون اجازه پدر یا پدربزرگ ازدواج کند، عقد غیرنافذ بوده و در صورت تنفیذ پدر یا جد پدری آن عقد نافذ می شود.

بیشتر بخوانید: نمونه رای کاربردی در باب تفکیک بین حق طلاق و وکالت در طلاق

آیا اذن پدر در ازدواج قابل رجوع است؟

پدر و یا جد پدری تا پیش از انعقاد نکاح، هر زمان که بخواهند بنابر دلایل معقول و منطقی می توانند از اذن خود رجوع نمایند و اگر دختر باکره ای بدون اخذ اجازه از پدر یا جد پدری خود ازدواج نماید، ازدواج او غیرنافذ است و موکول به تنفیذ یا رد پدرش می باشد. ناگفته نماند که اذن در ازدواج مختص پدر یا جد پدری است و آنان نمی توانند این اذن را به فرد دیگری واگذار نمایند (اذن ولی، قائم به شخص است و قابل واگذاری نمی باشد.).

بیشتر بخوانید: شرط تنصیف دارایی زوج در ازدواج

مستندات قانونی مرتبط با شرایط ازدواج دختر بدون اذن پدر

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/99/225 شماره پرونده: 99-9/8-225 ح تاریخ نظریه: 1399/02/31

آیا بالغه رشیده در شرایطی که پدر و جد پدری وی فوت نموده اند می تواند به اختیار خود ازدواج نماید و چنانچه پاسخ منفی است با اذن و اجازه چه کسی می تواند ازدواج نماید؟ خواهشمند است دستور فرمایید با طرح موضوع در کمیسیون های تخصصی مربوطه نظریه آن کمیسیون جهت ارشاد و بهره برداری به این حوزه قضایی اعلام و ارسال گردد.

لزوم استیذان از ولی برای نکاح دختر رشیده باکره موضوع ماده 1043 قانون مدنی خلاف اصل است و در اعمال این حکم باید به قدر متیقن اکتفاء شود؛ بنابراین در فرضی که پدر و جد ‌پدری فوت کرده اند، و با عنایت به اینکه اعمال این حکم فقط برای ولی قهری پیش بینی شده است و از طرفی اصل عدم لزوم استیذان است بنابراین در فرض سوال ازدواج دختر رشیده باکره نیاز به اذن شخص دیگری ندارد.

بیشتر بخوانید: مهریه دختر باکره چگونه محاسبه می شود؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/98/205 شماره پرونده: 98-76-205 ح تاریخ نظریه: 1398/03/13

در مواردی که مطابق مواد 1043 و 1044 قانون مدنی دادگاه اجازه ازدواج دختر باکره ای را می دهد آیا مقدار مهر را دادگاه باید تعیین کند یا اینکه دختر و پسری که می خواهند با یکدیگر ازدواج کنند به صورت توافقی می توانند به هر میزان که بخواهند مهر را تعیین کنند و دادگاه حق تغییر در مقدار مهر تعیین شده را ندارد؟

در فرضی که دختر باکره برای اخذ اجازه ازدواج در اجرای ماده 1043 قانون مدنی به دادگاه مراجعه می نماید، دادگاه در مورد میزان مهریه دخالتی نمی کند؛ زیرا بر اساس منطوق ماده 1043 قانون مدنی آنجا که اعلام گردیده: «... دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آن ها قرار داده شده...»، مشخص می گردد که مهریه مورد نظر، مهریه ای است که دختر و مردی که می خواهد با او ازدواج کند در مورد آن به توافق رسیده اند.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای اجازه ازدواج دختر باکره بدون اجازه پدر توسط دادگاه

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 1136/96/7 شماره پرونده: 69-9/1-951 تاریخ نظریه: 1396/05/18

در صورتی که دختر باکره قصد ازدواج داشته باشد و پدرش در دسترس نباشد طبق ماده 1044 قانون مدنی زوجه می تواند با هماهنگی دادگاه ازدواج کند سؤال: 1- آیا منظور از عدم دسترس بودن موقت است یا دائم آیا منظور عدم دسترسی به پدر در محل اقامتگاه دختر متقاضی ازدواج است و یا در محل اقامتگاه پدر و جد پدری؟ 2- دادگاه چگونه باید عدم دسترسی به ولی قهری را احراز کند آیا در رسیدگی قضایی به این دادخواست ابلاغ به پدر یا جد پدری ضروری است و یا اینکه ابلاغ به معنای خاص لازم نیست و به صرف یک تحقیق اجمالی دال بر عدم حضور ولی کفایت می کند؟ آیا در این تقاضا حضور دادستان برای دفاع از ولی غایب ضروری است یا خیر؟ اگر زوجه غیر مدخوله باشد و به صورت توافقی بنا به بذل مهریه طلاق بگیرد آیا دادگاه باید بر مبنای دو سبب ( بذل – غیر مدخوله بودن) نوع طلاق را خلع اعلام کند و یا اینکه با وجود سبب قوی تر ( غیر مدخوله بودن) نیازی به ذکر بذل مهر ندارد؟

الف (1) - دسترسی به ولی، موضوع ماده 1044 قانون مدنی مقید به مکان و زمان خاصی نیست و مدت مناسب عرفی برای جلب نظر موافق نسبت به ازدواج با توجه به شرایط مقرر در ماده یاد شده و لحاظ شرایط خاص هر فرد، حسب مورد به تشخیص مرجع رسیدگی کننده است. الف (2 و3) اولاً: احراز عدم دسترسی به ولی در فرض سؤال، همانند هر امر موضوعی دیگر، با توجه به مدارک و شرایط موجود صورت می‌پذیرد. ثانیاً: با توجه به ماده 1044 قانون مدنی، درصورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضرنباشند و استیذان از آنها نیز عادتاً غیرممکن بوده و دختر نیز احتیاج به ازدواج داشته باشد، می تواند اقدام به ازدواج کند؛ دراین صورت شرط اذن ولی برای نکاح باکره برداشته شده، النهایه براساس تبصره ماده یاد شده، ثبت ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد مزبور در دادگاه صالح است که این امر فاقد جنبه ترافعی است و نیاز به طرح دعوی به طرفیت کسی ندارد و متقاضی با مراجعه به دادگاه صالح، درخواست احراز موارد مزبور و اعلام آن به دفترخانه می نماید. ب) نظر به اینکه در فرض غیر مدخوله بودن زوجه، با توجه به ماده 1145 قانون مدنی، طلاق از نوع بائن است و بذل یا عدم بذل مهریه از این حیث مؤثر نیست، لیکن برای شفافیت روابط مالی طرفین با لحاظ ماده 29 قانون حمایت خانواده 1391، دادگاه باید در رأی صادره، تحقق یا عدم تحقق بذل مهر را منعکس نماید.