نحوه اصلاح و تصحیح رای دادگاه

تصحیح رای دادگاه

رویه قضایی موجود در ارتباط با رسیدگی به دعاوی در دادگستری، بدین نحو می باشد که قضات پس از رسیدگی و استماع اظهارات طرفین، نظر خود را در ارتباط با پرونده، در قالب دادنامه (رای) صادر می نمایند. گاهی اوقات ممکن است که رای صادره منطبق با موازین قانونی باشد اما در نگارش رای صادر گردیده اشتباهاتی رخ داده باشد. مانند آنکه نام اصحاب دعوا به اشتباه نوشته شود و یا اینکه اعداد و ارقام به اشتباه قید شود که در این شرایط بحث «تصحیح رای» مطرح می گردد. مساله حائز اهمیت در ارتباط با رای تصحیحی این است که اشتباهات موجود در رای می بایست غیر قابل اغماض باشد، هم چنین این اشتباهات محدود به موارد فوق الذکر می باشد و اگر قاضی در رای خود، استدلال صحیحی نداشته باشد، این مساله شامل تصحیح رای نمی باشد و می بایست نسبت به رای، تجدیدنظر خواهی شود.

ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:

"هرگاه در تنظیم و نوشتن رأی دادگاه سهو قلم رخ دهد مثل از قلم افتادن کلمه‌ای یا زیاد شدن آن و یا اشتباهی در محاسبه صورت گرفته باشد تا وقتی که از آن درخواست تجدیدنظر نشده، دادگاه رأساً یا به درخواست ذی‌نفع، رأی را تصحیح می‌نماید. رأی تصحیحی به طرفین ابلاغ خواهد شد. تسلیم رونوشت رأی اصلی بدون رونوشت رأی تصحیحی ممنوع است. ‌حکم دادگاه در قسمتی که مورد اشتباه نبوده در صورت قطعیت اجراء خواهد شد.

تبصره ۱– در مواردی که اصل حکم یا قرار دادگاه قابل واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام است تصحیح آن نیز در مدت قانونی قابل واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام خواهد بود.

‌تبصره ۲– چنانچه رأی مورد تصحیح به واسطه واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام نقض گردد رأی تصحیحی نیز از اعتبار خواهد افتاد."

در تمامی موارد فوق الذکر بنا به درخواست ذینفع و یا بوسیله دادگاه، رای صادره تصحیح می گردد و به طرفین نیز ابلاغ می شود. ناگفته نماند که اگر بخشی از رای صحیح صادر شده باشد، به قطعیت رسیده و اجرا می گردد. ماده ۸ قانون آیین دادرسی مدنی نیز بیان نموده است:

"هیچ مقام رسمی یا سازمان یا اداره دولتی نمی تواند حکم دادگاه را تغییر دهد و یا از اجرای آن جلوگیری کند مگر دادگاهی که حکم صادر نموده و یا مرجع بالاتر، آن هم در مواردی که قانون معین نموده باشد."

گاهی اوقات نیز ممکن است که اشتباه نگارشی در رای صادر گردیده توسط منشی دادگاه صورت بگیرد که دادنامه را تایپ نموده است در این مورد نیز می بایست رای تصحیح گردد و به طرفین مجددا ابلاغ شود. ماده ۳۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:

"چنانچه دادگاه تجدیدنظر در رای بدوی غیر از اشتباهاتی از قبیل اعداد، ارقام، سهو قلم، مشخصات طرفین و یا از قلم افتادگی در آن قسمت از خواسته که به اثبات رسیده اشکال دیگری ملاحظه نکند ضمن اصلاح رای آن را تایید خواهد کرد."

ماده ۴۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:

"اگر رای مورد درخواست فرجام از نظر احتساب محکوم به یا خسارات یا مشخصات طرفین دعوا و نظیر آن متضمن اشتباهی باشد که به اساس رای لطمه وارد نکند، دیوان عالی کشور آن را اصلاح و رای را ابرام می نماید. همچنین اگر رای دادگاه به صورت حکم صادر شود ولی از حیث استدلال و نتیجه منطبق با قرار بوده و متضمن اشکال دیگری نباشد، دیوان عالی کشور آن را قرار تلقی و تایید می نماید و نیز آن قسمت از رای دادگاه که خارج از خواسته خواهان صادر شده باشد، نقض بلا ارجاع خواهد شد.

تبصره- هرگاه سهو یا اشتباه یاد شده در این ماده در رای فرجامی واقع شود، تصحیح آن با دیوان عالی کشور خواهد بود."

ماده ۲ قانون نحوه وصول مطالبات بانکها نیز بیان نموده است:

"در خصوص دعاوی که قبلاً راجع به مطالبات بانکها نزد مراجع قضایی مطرح و مندرج به صدور حکم شده است و هزینه‌ها و متفرعات و جریمه تأخیر تادیه و جزاء تخلف از شرط متعلقه که وصول آن به نفع بانک مورد لحوق حکم واقع نشده است، بانکها می‌توانند تقاضای تصحیح حکم را از مرجع صادرکننده حکم بنمایند و مرجع صادرکننده حکم مکلف است وفق مقررات این قانون رسیدگی و احکام صادره را تصحیح نماید. مقررات این قانون در مورد دعاوی که در حال حاضر در محاکم مطرح رسیدگی است نیز اعمال می‌گردد."

بیشتر بخوانید: تقدیم دادخواست واخواهی خارج از مهلت

تصحیح رای داور

اگر رایی توسط داور صادر شده و دارای ایرادات نگارشی باشد، می توان اینگونه بیان نمود که تا قبل از اتمام مهلت داوری، تصحیح رای با داور خواهد بود و بعد از پایان این مدت، بنا به درخواست طرفین و ظرف مهلت بیست روز، رای تصحیح خواهد شد.

تصحیح رای صادره از شورای حل اختلاف

در خصوص آراء صادره از شورای حل اختلاف به نحو ذیل تعیین تکلیف شده است. ماده ۲۸ قانون شورای حل اختلاف بیان نموده است:

"هرگاه در تنظیم یا نوشتن رای سهو قلم رخ بدهد مانند از قلم افتادن کلمه ای یا اضافه شدن آن و یا اشتباه در محاسبه صورت گرفته باشد تا وقتی که نسبت به آرای مذکور اعتراض نشده است، قاضی شورا راساً یا با درخواست ذی‏نفع رای را تصحیح میکند و رای تصحیح‌شده به طرفین ابلاغ می‌شود. تسلیم رونوشت رای اصلی بدون رای تصحیح شده ممنوع است."

در ارتباط با آراء صادر گردیده از مراجع کیفری نیز به ترتیب مقرر در ماده ۳۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی تصحیح رای انجام می گیرد.

بیشتر بخوانید: نحوه انجام واخواهی در اجرای احکام

مستندات قانونی مرتبط با تصحیح رای

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/97/2305 شماره پرونده: 96-127/1-2317 تاریخ نظریه: 1397/08/15

دادگاه بدوی در محاسبه مهریه به نرخ روز اشتباه کرده دادگاه تجدیدنظر نیز رای را تایید کرده است آیا مورد از موارد اصلاح حکم از سوی دادگاه تجدیدنظر است یا نه؟

با عنایت به ماده 351 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، دادگاه تجدیدنظر ضمن رسیدگی و اظهارنظر ماهوی خود نسبت به رأی نخستین وظیفه تصحیح اشتباه در اعداد و ارقام و امثال آن واقع در رأی مزبور را هم بر عهده دارد. در فرض سئوال دادگاه تجدیدنظر وظیفه اخیر را انجام نداده است، بنابراین تصحیح اشتباه مذکور با دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/99/344 شماره پرونده: 99-168-344ک تاریخ نظریه: 1399/03/27

در پرونده‌ای دادگاه تجدیدنظر در مقام رسیدگی به اعتراض طرفین به پرونده رسیدگی و انشاء رای نموده ولکن تایپست در زمان تنظیم دادنامه چند سطر از آن را تایپ نکرده و به این صورت دادنامه ابلاغ شده است در این فرض تکلیف دادگاه تجدیدنظر چیست آیا می‌بایست رای اصلاحی صادر کند و یا اینکه مجددا رای را تایپ و ابلاغ کند؟ تکلیف رای ناقص قبلی چیست؟

با اتخاذ ملاک از ماده 381 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و لحاظ اینکه صدور حکم به تصحیح رأی از حیث اشتباهات شکلی و قلمی از خصایص دادگاه صادرکننده رأی قطعی یا قطعیت یافته است؛ در فرض استعلام که چند سطر از رأی دادگاه تجدیدنظر استان هنگام تایپ آن از قلم افتاده و دادنامه به همان شکل ابلاغ شده است، دادگاه تجدیدنظر باید رأی تصحیحی صادر کند. این رأی نیز ابلاغ می‌شود. تسلیم رونوشت یا تصویر هر یک از آراء جداگانه ممنوع است و فرض سؤال از حکم ماده 457 قانون پیش گفته موضوعاً خارج است.