نحوه اصلاح و‌ تصحیح رای دادگاه

مفهوم تصحیح رای

پس از طرح دعوا در مرجع صالح و تعیین وقت رسیدگی، قاضی رسیدگی‌کننده به دعوا، پس از استماع اظهارات طرفین و بررسی اسناد و مدارک ابرازی، اقدام به انشاء رای می‌نماید. علی‌الاصول دادرس در مقام تنظیم و نوشتن رای و پیش از امضای آن، به اندازه کافی دقت لازم را به عمل می‌آورد اما گاهی اوقات ممکن است که سهو قلم اتفاق افتد. بطور مثال ممکن است که نام و مشخصات طرفین دعوا به اشتباه نوشته شود و ... در این‌صورت بنا بر تجویز مقنن در ماده 309 قانون آیین دادرسی مدنی، در مواردی که سهو قلم اتفاق می‌افتد، دادگاه رأساً یا بنا بر تقاضای ذی‌نفع، تا زمانی که از حکم صادره، تقاضای تجدیدنظر نشده باشد، امکان تصحیح رای را خواهد داشت. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه اصلاح و‌ تصحیح رای دادگاه پرداخته شود.

نحوه تصحیح رای

در ارتباط با نحوه تصحیح رای همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، هرگاه در انشای رای صادره، اشتباهاتی مانند سهو قلم وجود داشته باشد، تا زمانی که از آن، تقاضای تجدیدنظر خواهی نشده باشد، امکان تصحیح رای وجود خواهد داشت که دادگاه بنابر اراده خود و یا تقاضای ذی‌نفع، اقدام به اصلاح رای نموده و هم‌چنین به اصحاب دعوا ابلاغ می‌نماید. نکات مهمی که می‌بایست بدان اشاره گردد آن است که اولاً تسلیم رای اصلی بدون رونوشت رای تصحیحی ممنوع می‌باشد. ثانیاً تصحیح رای شامل احکام و قرارهای قاطع دعوا می‌باشد و الباقی تصمیمات دادگاه مانند قرارهای کارشناسی و ... شامل تشریفات فوق‌الاشاره نخواهد شد. ثالثاً تصحیح رای فقط در موارد سهم قلم ممکن است و نمی‌تواند منجر به تغییر ماهیت رای شود.

بیشتر بخوانید: تجدیدنظر خواهی چیست؟ جهات تجدیدنظر خواهی کدام است؟

نکات مهم در خصوص تصحیح رای

1- چنانچه قسمتی از رای اشتباه صادر شده و دارای سهو قلم باشد اما قسمت دیگر آن صحیح صادر شده و دارای اشتباهی نباشد، اشتباه بودن قسمتی از رای مانع اجرای قسمتی که مورد اشتباه نبوده، در صورت قطعیت نخواهد شد.

2- در فرضی که اصل حکم یا قرار صادر شده توسط دادگاه قابل واخواهی، تجدیدنظر و فرجام باشد، تصحیح آن نیز در مدت قانونی واخواهی یا تجدیدنظر یا فرجام امکان‌پذیر خواهد بود. مساله مهم دیگر آن است که اگر نسبت به رایی که در خصوص آن، سهو قلم صورت گرفته، درخواست تجدیدنظر شده باشد، دادگاه بدوی حق تصحیح رای را نخواهد داشت (در این حالت دادگاه تجدیدنظر اقدام به تصحیح رای می‌نماید.). (به دلالت ماده 351 قانون آیین دادرسی مدنی)

3- در خصوص گزارش اصلاحی و دیگر تصمیمات شورای حل اختلاف، وفق ماده 24 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 22-06-1402، چنانچه در تنظیم یا نوشتن آنها سهو قلم رخ بدهد مانند از قلم افتادن یا اضافه شدن کلمه‌ای و یا در محاسبه، اصلاح آن گزارش یا تصمیمات رأساً و یا با درخواست ذی‏‌نفع توسط قاضی دادگاه صلح انجام و رای تصحیح شده به طرفین ابلاغ می‌شود. تسلیم رونوشت رای اصلی بدون رای تصحیح شده ممنوع می‌باشد.

4- با تصحیح یک رای، آن رای از حیث موضوعی و حکمی تغییر نمی‌کند چراکه رای پس از صدور، قابل تغییر نیست.

5- تصمیم دادگاه راجع به تصحیح رای یک تصمیم ساده قضایی است و قابل تجدیدنظر و اعتراض نیست.

6- رای تصحیحی به طرفین ابلاغ می‌شود و از تاریخ ابلاغ، آن بخش تصحیح شده قابل طرق شکایت از رای (حسب مورد تجدیدنظر، فرجام و ...) است.

7- در فرضی که رای توسط داور صادر شده باشد، تصحیح آن تا پیش از انقضای مدت داوری رأساً با داور یا داوران منتخب خواهد بود اما پس از انقضای مدت داوری، تا پایان مهلت اعتراض به رای داور بنا به درخواست هر یک از طرفین، تصحیح رای با داور یا داوران خواهد بود. داور یا داوران می‌بایست ظرف مدت بیست روز از تاریخ تقاضا، نسبت به تصحیح رای اقدام نموده و آن را به طرفین ابلاغ نمایند. (وفق ماده 487 قانون آیین دادرسی مدنی)

مستندات قانونی مرتبط با تصحیح رای

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/97/2305 شماره پرونده: 96-127/1-2317 تاریخ نظریه: 1397/08/15

دادگاه بدوی در محاسبه مهریه به نرخ روز اشتباه کرده دادگاه تجدیدنظر نیز رای را تایید کرده است آیا مورد از موارد اصلاح حکم از سوی دادگاه تجدیدنظر است یا نه؟

با عنایت به ماده 351 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، دادگاه تجدیدنظر ضمن رسیدگی و اظهارنظر ماهوی خود نسبت به رای نخستین وظیفه تصحیح اشتباه در اعداد و ارقام و امثال آن واقع در رای مزبور را هم بر عهده دارد. در فرض سوال دادگاه تجدیدنظر وظیفه اخیر را انجام نداده است، بنابراین تصحیح اشتباه مذکور با دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/1403/475 شماره پرونده: 1403-127-475ح تاریخ نظریه: 1403/08/20

چنانچه رای داوری در مهلت 3 ماهه موضوع تبصره ماده 484 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 یا مدت مدنظر طرفین صادر و ابلاغ شود؛ اما در خارج از مهلت‌های یاد شده، رای اصلاحی داوری صادر شود، خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید: 1- آیا رای اصلاحی داوری به دلیل خارج از مهلت بودن باطل است؟ 2- بر فرض بطلان رای اصلاحی داوری، رای اصلی که به دلایلی مانند ذکر اشتباه شماره چک و یا نام طرفین متضمن ایراد است، چگونه اجرا می‌شود؟ آیا رای اخیر نیز قابلیت اجرایی ندارد و باطل است؟

در مقررات داوری صدور هرگونه رای اصلاحی یا تکمیلی خارج از مهلت قانونی برای داور پیش‌بینی نشده است و چنین رایی به لحاظ خارج از مهلت بودن فاقد اعتبار است. همچنین ماده 487 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 در خصوص تصحیح رای داور، تعیین تکلیف کرده است که اجرای مفاد این ماده در موارد تصحیح رای داوری لازم‌الرعایه است.