آیا طرح دعوای تقابل در مرحله تجدیدنظر امکان‌پذیر است؟

مفهوم دعوای تقابل

دعوای تقابل عبارت است از دعوای خوانده علیه خواهان. دعوای تقابل در زمره یکی از دعاوی طاری می‌باشد که بموجب آن، چنانچه خوانده قصد داشته باشد که علاوه بر دفاع در دعوای فعلی، خود نیز به خواسته‌ای برسد، می‌تواند در مقابل ادعای خواهان، جهت دفاع از خود، دعوای تقابل مطرح نماید. لذا دعوای تقابل الزاماً می‌بایست از سوی خوانده دعوی اقامه گردد. شرایط اختصاصی دعوای تقابل، اقامه آن از سوی خوانده، اتحاد منشأ و یا ارتباط کامل آن با دعوای اصلی (مستند به ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی) و نیز اقامه آن در مهلت مقرر (تا پایان جلسه اول دادرسی) می‌باشد. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است، سعی می‌گردد به بررسی امکان طرح دعوای تقابل در مرحله تجدیدنظر بپردازیم.

مطلب مرتبط: دعوای تقابل چیست؟ شرایط طرح آن کدام است؟

طرح دعوای تقابل در مرحله تجدیدنظر

یکی از اوصاف دعوای تقابل آن است که تنها در مرحله نخستین امکان طرح دعوای تقابل وحود دارد. لذا در خصوص امکان طرح دعوای تقابل در مرحله تجدیدنظر قابل ذکر است که مطابق با ماده 7 قانون آیین دادرسی مدنی، مادامی که به ادعایی در مرحله نخستین رسیدگی ماهیتی نشده باشد، دادگاه عالی امکان ورود و اظهارنظر در ماهیت آن دعوی را ندارد. لذا اگر دعوایی در مرحله تجدیدنظر مطرح گردد که دادگاه نخستین تاکنون در خصوص آن اظهارنظری نفیاً یا اثباتاً ننموده است، طرح این دعوی در مرحله تجدیدنظر ممکن نمی‌باشد. (مستنبط از ماده 349 قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع تجدیدنظر فقط به آنچه که مورد تجدیدنظر خواهی است و در مرحله نخستین مورد حکم قرار گرفته رسیدگی می‌نماید.)

همچنین در خصوص طرح دعوای تقابل از سوی واخواه (محکوم‌علیه غائب) در مرحله واخواهی میان حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد. آقای دکتر شمس در جلد نخست کتاب دوره پیشرفته آیین دادرسی مدنی، عنوان نموده‌اند که طرح دعوای تقابل در مرحله واخواهی ممکن نیست چراکه در این مرحله از رسیدگی، موضوع مورد رسیدگی، تنها در خصوص تایید یا فسخ حکم صادره غیابی می‌باشد و با توجه به اینکه قانون نیز در این مرحله ساکت است لذا امکان طرح دعوای تقابل از سوی واخواه وجود ندارد. در ارتباط با طرح دعوای تقابل در مرحله واخواهی، شعبه 32 دادگاه تجدیدنظر استان تهران طی دادنامه شماره 9209982160600136 مورخه 27-10-1394 بیان داشته است: «طرح دعوی تقابل در مرحله واخواهی مسموع نیست و انشاء رای با ورود در ماهیت فاقد مبنای قانونی است.»

اما برخلاف نظر ایشان، بنابر نظر برخی دیگر از حقوقدانان، بنظر می‌رسد که طرح دعوای تقابل در مرحله واخواهی نیز ممکن می‌باشد به جهت آنکه واخواهی ادامه همان مرحله بدوی است و واخواه برای مرتبه اول است که دفاعیات خود را در دادرسی مطرح می‌نماید پس او بعنوان مدعی می‌تواند ضمن واخواهی، از کلیه حقوق متصور برای خوانده، من‌جمله طرح دعوای تقابل، استفاده نماید. رویه قضایی محاکم، طرح دعوای تقابل در مرحله واخواهی را پذیرفته است.

مطلب مرتبط: تکلیف دادگاه در رسیدگی به دعوای تقابل چیست؟

تفاوت دعوای تقابل و دفاع ماهوی

چنانچه خوانده دعوی، صرفاً قصد دفاع از پرونده حاضر را داشته باشد، این دفاع ماهوی است اما اگر بخواهد علاوه بر دفاع در دعوای فعلی، خود نیز به خواسته‌ای برسد و خواهان را محکوم نماید، دعوی متقابل است. مستند به ماده 142 قانون آیین دادرسی مدنی، موارد ذیل صرفاً دفاع ماهوی است و نیازی به دادخواست تقابل ندارد:

1- هر دفاعی که دلالت بر سقوط تعهدات نماید، دفاع ماهوی است و نیازی به تقدیم دادخواست تقابل ندارد مانند ابراء، پرداخت، تبدیل تعهد و مالکیت مافی‌الذمه. (موضوع ماده 264 قانون مدنی)

2- هر دفاعی که دلالت بر انحلال عقد نماید مانند فسخ، انفساخ و تفاسخ. (به شرط آنکه محرز باشد)

3- هر دفاعی که دلالت بر صلح دعوی نماید.

4- احتساب (تبدیل تعهد، تهاتر). لازم به ذکر است که چنانچه ادعای تهاتر مسلم، مستند به سند رسمی و مورد قبول طرف مقابل باشد، تهاتر نیازی به تقدیم دادخواست تقابل ندارد.

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.