خارج نمودن فرزند از کشور بدون رضایت طرف مقابل

آیا می توان بدون رضایت طرف مقابل، فرزند مشترک را از کشور خارج نمود؟

یکی از موضوعات مورد بحث در جامعه کنونی ما حضانت و موضوعات مرتبط با آن است. در این مقاله سعی داریم در مورد خارج نمودن فرزند از کشور بدون رضایت طرف مقابل بپردازیم. حضانت از نظر لغوی به معنای حفظ و نگهداری و پرورش دادن است. اما از نظر اصطلاحی حضانت به معنای نگهداری و تربیت فرزند است اعم از تربیت مادی و معنوی که شامل هر اقدامی که لازمه ادامه حیات و پرورش روح و جسم او باشد می شود. اگر چه بنظر میرسد حضانت بیشتر مربوط به وضعیت و تامین سلامت جسمی کودک است اما مراقبت روحی و اخلاقی و تربیتی او نیز باید در نظر گرفته شود چون شخصیت و ابعاد مختلف آن در دوران کودکی شکل می گیرد. در واقع حضانت اقتداری است که قانونگذار به منظور نگهداری و تربیت اطفال، به پدر و مادر آنان اعطا کرده است.

مطلب مرتبط: شرایط حضانت فرزند مشترک چیست؟

خارج نمودن فرزند از کشور بدون رضایت طرف مقابل

مطابق با قانون، هر یک از پدر یا مادر که حضانت فرزند مشترک برعهده اوست، نمی تواند و مجاز نمی باشد که بدون رضایت طرف مقابل، فرزند خود را از کشور خارج نماید. هم چنین پدر یا مادری که حضانت فرزند با اوست، نمی تواند فرزند خود را به شهر دیگری ببرد تا طرف مقابل که حق ملاقات دارد را دچار دردسر نماید. بر همین اساس ماده ٤٢ قانون حمایت خانواده مقرر نموده است:

"صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق این امر را اجازه دهد. دادگاه در صورت موافقت با خـارج کردن صغیر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌ نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تامین مناسبی اخذ می‌کند."

ذکر این نکته الزامی می باشد که اگر حضانت با پدر باشد، او می تواند بدون اجازه مادر، برای فرزند گذرنامه اخذ نماید اما مادر جهت جلوگیری از خروج فرزند از کشور، میتواند با مراجعه به اداره گذرنامه، فرزند را ممنوع الخروج نماید تا پدر نتواند فرزند را از کشور خارج نماید. اما اگر حضانت با مادر باشد، مطابق با قانون، برای فرزندان زیر ١٨ سال جهت خروج از کشور، اجازه ولی قهری لازم و ضروری می باشد.

بیشتر بخوانید: چگونگی انجام ملاقات فرزند مشترک بعد از وقوع طلاق

مستندات قانونی مرتبط با خارج نمودن فرزند از کشور بدون رضایت طرف مقابل

نظریه شماره ۱۹۶۷/۹۲/۷- ۱۳۹۲/۱۰/۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه

با توجه به ماده ۴۲ قانون حمایت از خانواده در خصوص اشخاص بالاتر از سن بلوغ تا سن ۱۸ سالگی آیا کماکان قانون گذرنامه در خصوص خروج از کشور حاکم است؟ در صورتی که پدر قصد خروج از کشور فرزندش را داشته باشد آیا مادر یا سایر اشخاص در ماده ۴۲ یاد شده حق ممنوع الخروج کردن طفل از کشور را دارند یا خیر؟

الف) در خصوص فرزندانی که به سن بلوغ شرعی رسیده اند ولی هنوز به سن رشد (هجده سالگی) نرسیده اند، مقررات قانون گذرنامه حاکمیت دارد.‬ ب) مادر یا شخص دیگری که به حکم دادگاه عهده دار حضانت فرزند است، می تواند نسبت به ممنوع الخروجی فرزند اقدام کند تا ولی قهری نتواند بدون رضایت ایشان، نسبت به خروج فرزند اقدام نماید.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/93/1159 شماره پرونده: 93-9/16-724 تاریخ نظریه: 1393/05/18

با توجه به ماده 42 قانون حمایت خانواده مصوب 01-12-1391 مجلس شورای اسلامی اولاً: اخذ تامین مناسب برای اجازه خروج از کشور در چه پرونده ای صورت می پذیرد؟ ثانیاً: چه نوع تامینی و چه نوع قراری و به چه نحوی اقدام شود و ضمانت اجرایی آن در صورت عدم برگشت صغیر و مجنون در مدت معینه از سوی دادگاه به چه نحوی باید باشد؟

اولاً: با توجه به ماده 42 قانون حمایت خانواده 91، امور مربوط به اجازه خروج فرزند صغیر یا محجور از کشور از جمله اخذ تامین موضوع ماده قانونی یاد شده در پرونده ای از دادگاه خانواده مورد رسیدگی قرار می گیرد که قبلاً نسبت به حضانت و به تبعیت آن، ملاقات فرزند مزبور تعیین تکلیف نموده است. ثانیاً: با توجه به سیاق عبارات بکار رفته در ماده قانونی صدر الذکر، به نظر می رسد «تامین» می تواند هر مالی اعم از منقول و غیرمنقول یا وجه نقد باشد. ثالثاً: احکام ناظر بر تامین ماخوذه از حیث ضمانت و نحوه اجرای آن، تابع قواعد عمومی حاکم بر تعهدات مدنی است و در صورت ادعای ذی نفع مبنی بر تخلف متعهد از حیث برگشت ندادن صغیر یا محجور در مدت تعیین شده توسط دادگاه، احراز آن نیازمند طرح دعوای جداگانه از سوی ذی نفع و اثبات مراتب در آن دادگاه است.