کاهش خواسته چیست و چگونه انجام می گیرد؟

مفهوم کاهش خواسته 

با تقدیم دادخواست از سوی خواهان دعوا، رسیدگی در دادگاه حقوقی، آغاز می گردد. خواسته، محدوده رسیدگی دادگاه را مشخص نموده و در نهایت، دادگاه پس از استماع اظهارات طرفین و بررسی اسناد و مدارک ابرازی، مکلف به انشای رای در محدوده خواسته مندرج در دادخواست می باشد. یکی از حقوقی که قانونگذار برای خواهان دعوا مقرر نموده است بحث کاهش خواسته می باشد. این امر بدین معنا است که خواهان می تواند در تمامی مراحل دادرسی اقدام به کاهش خواسته نماید. بطور مثال خواهان، دادخواستی را تحت عنوان مطالبه وجه به میزان یک میلیارد تومان بطرفیت خوانده، مطرح نموده و در جریان دادرسی تصمیم می گیرد که مبلغ مندرج در خواسته را به هفتصد میلیون تومان کاهش دهد. در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص کاهش خواسته و شرایط انجام آن مطابق با ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته شود.

مطلب مرتبط: افزایش خواسته چیست و چگونه انجام می گیرد؟

شرایط کاهش خواسته 

کاهش خواسته در زمانی مصداق دارد که میزان خواسته معلوم باشد مانند مطالبه وجه نقد، سکه و ... مضاف بر آنکه در مواردی که خواسته عین معین است (مانند ۶ دانگ یک واحد آپارتمان) نیز امکان انجام کاهش خواسته وجود دارد. کم کردن یا کاهش خواسته در تمامی مراحل دادرسی، قابل انجام است و هیچ تفاوتی ندارد که پرونده در مرحله نخستین باشد یا مرحله تجدیدنظر. ناگفته نماند که در مرحله فرجام خواهی، امکان کاهش خواسته وجود ندارد چراکه وظیفه دیوان عالی کشور صرفاً ابرام یا نقض درخواست فرجام می باشد. ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص کاهش خواسته چنین مقرر نموده است:

«خواهان می تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده در تمام مراحل دادرسی کم کند ولی ...»

پر واضح است که حذف یکی از خواسته ها از ردیف خواسته های منعکس شده در دادخواست، به معنای این است که رسیدگی به آن کان لم یکن تلقی شده و اساساً درخواست نشده است بنابراین دادگاه هیچگونه تکلیفی ندارد که نسبت به آن خواسته اظهارنظر نماید. نکته مهم قابل توجه آن است که ابتدایی ترین اثر کاهش خواسته، کاهش در محدوده رسیدگی دادگاه تا حد خواسته جدید می باشد. این امر بدین معنا است که دادگاه نمی تواند به بیش از خواسته کاهش یافته، انشای رای نماید. یکی دیگر از آثار کاهش خواسته، امکان یا عدم امکان شکایت از رایی است که در آن، خواسته کاهش یافته است، با کاهش خواسته امکان اعتراض از رای صادره نیز در محدوده خواسته کاهش یافته خواهد بود و نه خواسته ای که از ابتدا در ستون خواسته دادخواست قید گردیده بوده است. 

حال ممکن است این سوال مطرح گردد که در صورت کاهش خواسته توسط خواهان، آیا او می تواند هزینه دادرسی را نسبت به مبلغی که کاهش یافته است، مسترد نماید؟ جهت پاسخ به این پرسش لازم است که بیان گردد خیر، خواهان به هیچ عنوان نمی تواند مبلغ کاهش یافته هزینه دادرسی را مطالبه کند چراکه هزینه دادرسی، علی القاعده به میزانی که در دادخواست قید شده است، باید در زمان تقدیم دادخواست، پرداخت شود و همانند شرایطی مانند استرداد دادخواست که هیچ حقی برای خواهان جهت مطالبه هزینه دادرسی پرداختی وجود ندارد، در کاهش خواسته نیز به همین ترتیب خواهد بود. 

نکته دیگر آنکه در فرض صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده، وی مکلف به پرداخت خسارات در محدوده خواسته کاهش یافته، می گردد نه خواسته ای که در ابتدا در دادخواست قید شده بوده است چراکه خواهان دعوا با کاهش خواسته، در واقع خود را محق در دریافت خواسته کاهش یافته، می داند نه بیش از آن مگر آنکه دلیلی وجود داشته باشد دال بر آنکه کاهش خواسته صرفاً بدلیل دریافت آن قسمت، پس از طرح دعوا است. 

شایان ذکر است که بهای خواسته از نظر هزینه دادرسی و امکان تجدیدنظر خواهی همان مبلغی است که در دادخواست قید شده است مگر اینکه قانون ترتیب دیگری مقرر نموده باشد. بطور مثال در دعاوی مالی غیرمنقول و خلع ید از اعیان غیرمنقول از نظر صلاحیت، ارزش خواسته همان است که خواهان در دادخواست خود تعیین می کند اما هزینه دادرسی باید مطابق ارزش معاملاتی املاک در هر منطقه تقویم و پرداخت شود. چنانچه نسبت به بهای خواسته بین طرفین دعوا اختلاف وجود داشته باشد، دادگاه قبل از شروع به رسیدگی با جلب نظر کارشناس، بهای خواسته را تعیین می نماید. بر اساس ماده ۹۸ خواهان می تواند بطور مثال خواسته خود را از خلع ید کل ملک به خلع ید قسمتی از اعیان ملک تقلیل دهد.