تقاضای تجویز مجدد تعقیب متهمی که قرار منع تعقیب او صادر و قطعی شده است

تقاضای تجویز مجدد تعقیب

زمانی که قرار منع تعقیب متهمی در دادسرا به جهت فقدان یا عدم کفایت ادله صادر و پس از آن قطعیت یافته باشد، شاکی می تواند پس از کشف دلایل جدید، از دادستان تقاضای تعقیب مجدد متهم را به همان اتهام، نماید که در اینصورت پس از موافقت دادستان، این امر تنها برای یک مرتبه قابل انجام می باشد. بنابراین در صورتی که دادستان دلایل جدید را برای تعقیب مجدد متهم کافی دانست، می تواند تقاضای تجویز تعقیب مجدد را صادر نماید. اما اگر بعلت جرم نبودن عمل ارتکابی، قرار منع تعقیب متهم صادر شده و قطعی شود، شاکی دیگر به هیچ عنوان نمی تواند تقاضای تعقیب مجدد متهم به همان اتهام را مطرح نماید. به طور کلی در دو صورت قرار منع تعقیب صادر می شود: ۱) اگر موضوع و عمل ارتکابی جرم نباشد که در این صورت اگر قرار قطعی شود دیگر نمی توان مجدداً متهم را به همان اتهام تعقیب نمود. چراکه با ارائه دلیل جدید نمی توان رفتاری را که اساساً فاقد وصف مجرمانه است، جرم قلمداد نمود. ۲) زمانی که شاکی ادله کافی نداشته باشد و یا اینکه هیچ دلیلی جهت اثبات وجود نداشته باشد که در این صورت شاکی فقط یک بار دیگر می تواند با اجازه دادستان متهم را مجدداً تحت تعقیب قرار دهد. ناگفته نماند که صرف تجویز مجدد تعقیب به معنای محکومیت متهم نیست، بلکه بررسی و اعلام نظر مجدد با استناد به دلایل جدید را می طلبد. 

در صورت تجویز تعقیب از سوی دادستان، بازپرس حق مخالفت با نظر دادستان را نداشته و می بایست تحقیقات مجدد را انجام دهد. نکته مهم این است که تجویز تعقیب مجدد مشتکی عنه (متهم) از سوی دادستان، به معنای تبعیت بازپرس از نظر دادستان نمی باشد و برخلاف صدور قرار جلب به دادرسی از سوی دادگاه که بازپرس تکلیفی جز تفهیم اتهام ندارد (ماده 276 قانون آیین دادرسی کیفری)، در تجویز مجدد تعقیب درست مثل زمانی که برای اولین مرتبه شکایت با استناد به دلایلی مطرح شده بوده است، تمامی وظایف قانونی جهت رسیدگی به پرونده بر عهده بازپرس است و در قرار نهایی نیز هیچ تکلیفی به تبعیت از نظر دادستان و دادگاه ندارد و می ‎تواند مانند نظر سابق خود، مجدداً هم قرار منع تعقیب صادر نماید چراکه صرف تجویز مجدد تعقیب، به معنای محکومیت متهم نمی باشد. فی الواقع تجویز مجدد تعقیب به این معنا نیست که الزاماً بازپرس این بار قرار جلب به دادرسی صادر نماید بلکه اجازه رسیدگی مجدد داده شده که ممکن است قرار منع تعقیب صادر شود و یا جلب به دادرسی صادر گردد. ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری در ارتباط با تجویز تعقیب مجدد متهم، بیان نموده است:

"هرگاه به علت جرم نبودن عمل ارتکابی، قرار منع تعقیب صادر و به هر دلیل قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد. هرگاه به علت فقدان یا عدم کفایت دلیل، قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود، نمی توان بار دیگر متهم را به همان اتهام تعقیب کرد، مگر پس از کشف دلیل جدید که در این صورت، با نظر دادستان برای یک بار قابل تعقیب است و اگر این قرار در دادگاه قطعی شود، پس از کشف دلیل جدید به درخواست دادستان می توان او را برای یک بار با اجازه دادگاه صالح برای رسیدگی به اتهام، تعقیب کرد. در صورتی که دادگاه، تعقیب مجدد را تجویز کند، بازپرس مطابق مقررات رسیدگی می کند."

حکم این ماده نسبت به پرونده هایی که مستقیماً در دادگاه مطرح می شوند نیز جاری می باشد و چنانچه دادگاه در مرحله تحقیقات مقدماتی به جهت فقدان دلیل یا عدم کفایت ادله قرار منع تعقیب صادر نماید و قرار مذکور قطعی شده باشد، با کشف دلیل جدید، از قرار مذکور عدول و مجدداً اقدام به رسیدگی می نماید.

بیشتر بخوانید: نمونه شکواییه فروش مال غیر و قرار دادسرا و نیز رای دادگاه کیفری دو

مستندات قانونی مرتبط با تجویز مجدد تعقیب

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/97/311 شماره پرونده: 96-168/1-2509 تاریخ نظریه: 1397/02/26

چنانچه در پرونده ای به لحاظ فقد دلیل و یا عدم کفایت دلیل قرار منع تعقیب صادر و در دادسرا قطعی شود و شاکی با طرح شکایت مجدد اعلام نماید که دلیل جدید دارد و پرونده به شعبه دادیاری ارجاع ولی شاکی دلیل جدید را ارائه ندهد دادیار و دادستان چه تصمیم در این خصوص اتخاذ می نماید و به عبارت دیگر چه قراری صادر می گردد؟

مصونیت متهم از تعقیب مجدد به عنوان یک قاعده آمره پذیرفته شده است و استثنای آن کشف دلایل جدید است. اما منع مذکور تنها ناظر به تعقیب متهم است و شامل مواردی نظیر استماع اظهارات شاکی و جمع آوری ادله از جمله استعلام وجود یا عدم وجود دلایلی بر اثبات وقوع بزه، از مراجع ذی ربط نمی گردد که در واقع این اقدامات ملازمه با کشوف دلایل جدید دارد و به معنی تعقیب مجدد متهم نیست و منظور از تعقیب مجدد متهم که مورد نظر قانونگذار با وجود شرایط قانونی (یعنی کشف دلایل جدید و درخواست دادستان و تجویز دادگاه) قرار گرفته است، این است که مراجع قضائی نمی توانند نسبت به احضار، جلب، توقیف، صدور قرار تأمین، استنطاق و محاکمه وی و نظائر آنها اقدام نمایند. بنابراین در فرض استعلام با لحاظ ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 در غیر موارد تعقیب که فوقاً مذکور گردید، مقام قضائی ذیربط با ارجاع دادستان و بدون نیاز به تحصیل اجازه از دادگاه برای تعقیب مجدد متهم، نسبت به جمع آوری ادله اقدام می کند و سپس در صورتی که دادستان دلایل جدید را برای تعقیب مجدد متهم کافی دانست، تقاضای تجویز تعقیب مجدد را از دادگاه می نماید. در غیر این صورت چون تعقیبی صورت نپذیرفته است، صدور قرار منع تعقیب منتفی بوده و دادستان باید دستور بایگانی نمودن پرونده را صادر نماید. شایسته ذکر است درخواست تعقیب مجدد متهم به معنای تقدیم شکوائیه جدید نیست.

بیشتر بخوانید: اصل برائت چیست؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/1400/458 شماره پرونده: 1400-168-458 ک تاریخ نظریه: 1400/11/13

در صورت تایید قرار منع تعقیب توسط دادگاه، چنانچه دادستان بدون رعایت مقررات ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری، راساً مبادرت به تعقیب مجدد متهم کند و منتهی به کیفرخواست شود، دادگاه چه تصمیمی باید اتخاذ نماید؟

در فرض سوال، با عنایت به عدم رعایت تشریفات شکلی تعقیب مجدد متهم (اخذ اجازه از دادگاه) موضوع ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 که از قواعد آمره است، با استفاده از ملاک بند «الف» ماده 340 و مواد 341 و 383 قانون یاد شده، دادگاه قرار موقوفی تعقیب صادر می‌کند. شایسته ذکر است در فرض سؤال، متعاقب صدور قرار موقوفی تعقیب از طرف دادگاه، دادستان با منع قانونی مواجه نیست تا با لحاظ دلایل جدید، برابر تشریفات مقرر در ماده 278 یاد شده، از دادگاه درخواست کند تا مجوز تعقیب مجدد متهم را صادر کند.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/1400/653 شماره پرونده: 1400-168-653 ک تاریخ نظریه: 1400/06/14

در مورد جرائم درجه هفت یا هشت یا جرایمی که مستقیماً در دادگاه کیفری یک یا دو حوزه قضایی که دارای دادسرا است رسیدگی می‌شود، در صورت صدور قرار منع تعقیب از سوی دادگاه کیفری و کشف دلیل جدید با توجه به ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری، آیا رسیدگی به تجویز تعقیب به درخواست دادستان است یا رئیس دادگستری یا این که دادگاه کیفری می‌تواند بدون درخواست دادستان یا رئیس دادگستری نسبت به تجویز اقدام کند؟

با توجه به مواد 278 و 341 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، در صورتی که دادگاه کیفری دو قرار منع تعقیب به لحاظ فقد دلیل صادر کند و قرار مذکور در همان مرجع قطعی شود، با کشف ادله جدید، رسیدگی مجدد حسب مورد با نظر دادستان آن حوزه قضایی انجام می‌شود. در صورتی که قرار منع تعقیب در دادگاه تجدیدنظر استان قطعی شود، درخواست رسیدگی مجدد از طرف دادستان آن حوزه قضایی مطرح می شود و تجویز رسیدگی مجدد در صلاحیت دادگاه تجدیدنظر استان است.