نحوه توقیف اموال در مهریه چگونه است؟

توقیف اموال در مهریه

مطابق با قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، بعد از جاری شدن خطبه نکاح بین زن و شوهر، هر یک در مقابل دیگری دارای تکالیف و مسئولیت هایی میشوند که مطابق با قانون، ملزم به رعایت آنان می باشند. در این مقاله به بررسی نحوه توقیف اموال در مهریه می پردازیم.

یکی از این تکالیف، مساله پرداخت مهریه است که بعد از عقد، بر ذمه زوج می باشد. زوجه جهت مطالبه مهریه خود، اگر زوج دارای اموال باشد، میتواند از طریق واحد اجرای ثبت اسناد رسمی، اموال او را (به استثنای مستثنیات دین) توقیف نماید و چنانچه زوج دارای اموال نباشد، زوجه می تواند از طریق دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه خود را تقدیم نماید.

در واقع میتوان اینگونه بیان نمود که به محض جاری شدن خطبه ازدواج، زن میتواند هر زمان که اراده نماید، مهریه را مطالبه کند. نکته قابل توجه این است که برای مطالبه مهریه از سوی زوجه، هیچگونه شروطی مطرح نمی باشد و زوجه تحت هر شرایطی میتواند مهریه خود را مطالبه و دریافت نماید.

ماده ١٠٨٢ قانون مدنی در این خصوص عنوان داشته است:

"به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید."

مطلب مرتبط: شرایط و ویژگی های توقیف اموال غیرمنقول

اقدامات قانونی جهت توقیف اموال در مهریه

زوجه جهت مطالبه مهریه خود، میتواند در صورتی که همسر او دارای اموال باشد، به اجرای ثبت اسناد مراجعه نموده و با اجرا گذاشتن مهریه خود، درخواست توقیف اموال زوج را نماید. اجرای ثبت، با انجام استعلام، در صورتی که آن اموال بنام مرد باشد و جزء مستثنیات دین نباشد، اقدام به توقیف و در مرحله بعد فروش اموال، می نماید.

مطلب مرتبط: مستثنیات دین به چه معناست و شامل چه مواردی می شود؟

مستثنیات دین چیست؟

مطابق با قانون، یک قسمتی از اموال زوج، جزء مستثنیات دین به شمار میروند و زوجه تحت هیچ شرایطی نمیتواند آن اموال را توقیف نماید.

ماده ٢٤ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی در این خصوص بیان نموده است:

"مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است:

1. منزل مسکونی که عرفاً در شان محکوم ‌علیه در حالت اعسار او باشد.
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم ‌علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ‌ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها.
5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
6. تلفن مورد نیاز مدیون.
7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.

تبصره ۱ - چنانچه منزل مسکونی محکوم ‌علیه بیش از نیاز و شان عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و مشارٌالیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراء کننده رای نباشد به تقاضای محکوم ‌له به‌ وسیله مرجع اجراء کننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف تادیه دیون محکوم ‌ٌعلیه خواهد شد مگر اینکه استیفای محکوم ‌ٌبه به طریق سهل‌تری مانند استیفاء از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم علیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد که در اینصورت محکوم ‌به از طرق مذکور استیفاء خواهد شد.

تبصره ۲ - چنانچه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرحهای عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول محکوم به از آن امکان پذیر است مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد."

نحوه انجام تامین خواسته

نکته قابل ذکر این است که گاهی اوقات بیم آن میرود که زوج با جابجایی اموال خود، قصد این را داشته باشد که از پرداخت مهریه زوجه، استنکاف ورزد. در اینصورت زوجه میتواند در ابتدا به دادگاه خانواده مراجعه و تقاضای صدور فوری قرار تامین خواسته (توقیف اموال زوج) را نماید تا از هر گونه نقل و انتقال اموال، جلوگیری گردد.

ماده ١٠٨ قانون آیین دادرسی مدنی بیان نموده است:

"خواهان می تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن است:

1. دعوا مستند به سند رسمی باشد.
2. خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
3. در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد.
4. خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.

تبصره- تعیین میزان خسارت احتمالی، با در نظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که درخواست تامین را می پذیرد. صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود."

مستندات قانونی مرتبط با توقیف اموال در مهریه

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

شماره نظریه: 935/95/7 شماره پرونده: 59-3/1-655 تاریخ نظریه: 1395/04/23

در پرونده مطالبه طلب علیه یک خانم آیا طلبکار می تواند تقاضای اموال همسر خانم را به عنوان مهریه خانم (طلب خانم از همسرش) بنماید یا خیر؟ ماده 87 قانون اجرای احکام مدنی.

مستفاد از مواد 87 و 89 و 94 قانون اجرای احکام مدنی توقیف مهریه ای که بر ذمه زوج است در قبال بدهی زوجه به شخص ثالث جایز است. لکن چون دین زوج از این بابت زمانی قابل وصول است که زوجه آن را مطالبه نماید و طلبکار زوجه قائم مقام او در این مورد نیست تا بتواند آن را از زوج مطالبه کند، لذا تا قبل از مطالبه مهریه از ناحیه زوجه طلبکار وی حق وصول آن را از زوج ندارد.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

شماره نظریه: 754/95/7 شماره پرونده: 59-62-933 تاریخ نظریه: 1395/03/30

در جریان دادخواست مطالبه مهریه زوجه یک باب ساختمان مسکونی زوج توقیف شده و در مرحله اجرای احکام از طریق مزایده به فروش رسیده و چون خریداری وجود نداشته است محکومٌ له مالکیت آنرا در قبال قسمتی از مهریه قبول نموده زوج در راستای بند الف ماده 524 قانون آئین دادرسی که مسکن را مستثنیات دین برشمرده به توقیف و فروش آن معترض می باشد و محکومٌ له مدعی است ساختمان نیمه کاره بوده و از شمول مستثنیات دین خارج می باشد حال مستدعی این دادگاه در ما نحن فیه ارشاد فرمایید:

سوال: آیا نیمه کاره بودن ساختمان مسکونی آنرا از شمول مستثنیات دین خارج می نماید؟ و یا تمام ساختمان از جمله مستثنیات دین می باشد و نهایت اینکه با رعایت شان زوج می توان ساختمان مسکونی را از طریق مزایده به فروش رساند لازم به ذکر است طبق تحقیقات صورت گرفته زوج به غیر از ساختمان مورد اشاره هیچ گونه مال منقول و غیرمنقولی ندارد و اداره کل حقوقی قوه قضائیه در نظریه شماره 57/7 مورخه 03/02/1390 صرف عدم تصرفات فیزیکی یا به اجاره واگذار کردن مسکن را موجب خروج آن از شمول مستثنیات دین ندانسته است و ضمناً با عنایت به اینکه پرونده توسط رئیس وقت شعبه به جهت عدم تشخیص ساختمان نیمه کاره به عنوان مستثنیات دین مختومه اعلام شده آیا امکان ثبت مجدد و عدول از تصمیم قضایی برای رئیس شعبه حاضر وجود دارد یا خیر؟

1- مطابق بند الف ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394، منزل مسکونی در شأن محکوم ‌علیه در حالت اعسار، جزء مستثنیات دین است و منظور از منزل مسکونی، محلی است که قابلیت سکونت محکوم ‌علیه و افراد تحت تکفل او را داشته باشد؛ بنابراین ساختمان در حال ساخت که تکمیل نشده، منزل مسکونی تلقی نمی‌شود تا جزء مستثنیات دین باشد.

همچنین، اموال مشمول مستثنیات دین همانطور که در صدر ماده 24 این قانون تأکید شده، حصری و استثنایی بوده و قابل تسری به سایر اموال محکوم علیه نیست و با عنایت به اصل استیفای دین و محکوم به، مستثنیات دین را باید محدود و مضیق تفسیر نمود.

2- هرگاه متعاقب اعتراض محکومٌ علیه نسبت به توقیف مال و به طور کلی در مواردی که در مستثنیات بودن مال، اختلافی بروز نموده و دادگاه النهایه بنابر تشخیص خود در این مورد تصمیم اتخاذ کرده است، با توجه به ملاک ذیل ماده 75 قانون اجرای احکام مدنی و عنایت به ماده 525 قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 تشخیص دادگاه در این مورد ملاک عمل است و اعتراض بعدی و بررسی مجدد موضوع، فاقد وجاهت قانونی است اما هرگاه راجع به مستثنیات دین بودن، اعتراض و اختلافی مطرح نبوده و عملیات اجرایی بدون توجه و دقت کافی در مورد رعایت مستثنیات دین تعقیب و خاتمه یافته است و متعاقباً نسبت به آن اعتراض شود، در صورت احراز مستثنیات بودن، صدور سند انتقال به نام برنده مزایده، مانع عدول از دستور اشتباه قبلی نیست مشروط به این که موجه و مستدل باشد.