قرار سقوط دعوا چیست؟

قرار سقوط دعوا چیست؟

مفهوم دعوا از منظر حقوقی این است که منازعه و اختلافی در مرجع صالح مطرح گردد و مورد قضاوت قرار گیرد. در واقع طرح دعوا توانایی و حق قانونی کسی است که مدعی این امر می باشد که حقوق او تضییع یا مورد انکار واقع شده است. این حق، در اصل 34 قانون اساسی نیز عنوان گردیده است:

"دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید. همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد."

قرارها مانند احکام رای شمرده شده و قسمت عمدی تصمیمات دادگاه ها را تشکیل می دهند. در دادگاه از شروع دادرسی تا پایان آن معمولا قرارهای پرشمار و گوناگونی صادر می شود. قرار در لغت به معنای ثبات و استوار کردن، استحکام دادن و نیز حکم محکم تخلف ناپذیر است. قرارها انواع مختلفی دارند، گونه ای از قرارها قرارهای قاطع دعوا هستند که با صدور آنها پرونده از دادگاه رسیدگی کننده به دعوا خارج می شود (همانند حکم). چنانچه نسبت به پرونده ای قرار قاطع صادر گردد، طرح دوباره دعوا با محدودیتی مواجه نیست به جز قرار سقوط دعوا که از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار بوده و امکان طرح مجدد آن دعوا پس از صدور قرار سقوط دعوا وجود ندارد. فی الواقع قرار سقوط دعوا تنها قراری است که از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار است و امکان طرح مجدد همان دعوا را زائل می نماید.

به بیانی دیگر گاهی اوقات ممکن است که دعوا و پیگیری دعوا، به نوعی زایل گردیده باشد و حق اقامه دعوا از فرد ساقط شده باشد و اصطلاحا عنوان می گردد که قرار سقوط دعوا صادر شده است. قرار سقوط دعوا به معنای این است که محاکمه و دعوایی که خواهان شروع آن را درخواست نموده، زایل می گردد و قابل پیگیری و صدور رای نمی باشد. گاهی اوقات ممکن است که سقوط دعوا ناشی از زایل یا از بین رفتن حق اصلی بصورت قهری یا ارادی باشد. یکی دیگر از موارد سقوط دعوا بند ج ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد: "ج- استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا در موردی ممکن است که یا خوانده راضی باشد و یا خواهان از دعوای خود به کلی صرف نظر کند. در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوا صادر خواهد کرد."

بیشتر بخوانید: ابطال سند رسمی انتقال مالکیت 

عوامل صدور قرار سقوط دعوا عبارتند از:

صدور قرار سقوط دعوا بدلیل صدور حکم قطعی

با درخواست خواهان و تقدیم دادخواست، دادگاه با تشکیل جلسه دادرسی و بررسی و استماع اظهارات طرفین، موضوع پرونده را بررسی و رای مقتضی را صادر می نماید. با صدور دعوا و قطعیت آن، دیگر رسیدگی مجدد به دعوا مقدور نیست و اصطلاحاً دارای اعتبار امر قضاوت شده می باشد. توضیح اینکه رای صادره زمانی قطعی می گردد که یا تجدیدنظر خواهی شده و رای صادر گردد و یا اینکه در مرحله بدوی، با گذشت مهلت اعتراض، قطعی گردد و رای صادره قابلیت اجرا داشته باشد.

صدور قرار سقوط دعوا بدلیل از بین رفتن حق اصلی

گاهی اوقات صدور قرار سقوط دعوا بدلیل زایل شدن و از بین رفتن حق اصلی می باشد. اگر حق اصلی بدلیل ارادی یا قهری زایل شود و از بین برود، قرار سقوط دعوا صادر می گردد و نمی توان مجدد طرح دعوا نمود. اگر زوال حق بصورت ارادی باشد، مثل این است که صاحب حق با اختیار از حق خود بگذرد مانند اینکه دائن با اختیار از حق خود صرف نظر نماید. (ماده 289 قانون مدنی)

در زوال حق بصورت غیر ارادی یا قهری، شرایطی پیش می آید که بدون اراده صاحب حق، حق از بین می رود مانند زمانی که پدری از فرزند خود طلبکار است و با فوت پدر، صفت دائن و مدیون در فرزند جمع می شود و حق اصلی زایل می گردد. علی الاصول فوت صاحب حق یا طرف مقابل او موجب زوال حق نمی شود اما در مواردی استثنایی مانند تمکین و یا طلاق با فوت هر یک از طرفین، دعوا زایل می گردد.

صدور قرار سقوط دعوا بدلیل استرداد دعوا

اگر بعد از ختم مذاکرات طرفین، دعوای مطرح شده، مسترد گردد، یعنی درخواست استرداد دعوا داده شود اما خوانده راضی نباشد، خواهان میتواند بطور کلی از دعوای خود صرف نظر نماید که در اینصورت قرار سقوط دعوا صادر می شود در این شرایط صدور قرار سقوط دعوا به معنای این است که خواهان حق اقامه و طرح این دعوا را بطور کلی از خود سلب نماید. بنابراین مشمول اعتبار امر قضاوت شده می شود. (بند ج ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی)

بیشتر بخوانید: طرح ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا از سوی خوانده

مستندات قانونی مرتبط با قرار سقوط دعوا

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/96/2561 شماره پرونده: 69-721/1-724 تاریخ نظریه: 1396/10/25

1-اگر قبل از جلسه دادرسی خواهان از دعوی خود به کلی صرف نظر کند در این صورت محکمه باید قرار ابطال دادخواست صادر نماید؟ یا قرار سقوط دعوی؟ اگر بعد از جلسه اول دادرسی و قبل از اتمام دادرسی و پیش از ختم مذاکرات اصحاب دعوی خواهان از دعوی خود به کلی صرف نظر کند در این صورت محکمه باید قرار رد دعوی صادر کند؟ یا قرار سقوط دعوی؟

مقنن در ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی 1379 در خصوص موارد استرداد دادخواست یا دعوا یا انصراف کلی از آن مقاطع زمانی و قرارهای مربوط به هر یک، تعیین تکلیف کرده و در بند ج این ماده قرار سقوط دعوا را ناظر به زمانی دانسته که مذاکرات اصحاب دعوا ختم شده باشد. وقتی خواهان دعوای خود را قبل از جلسه اول یا بعد از آن و قبل از ختم مذاکرات مسترد نموده است از شمول بند ج یاد شده و موارد سقوط دعوا خارج است. ضمنا انصراف کلی از دعوا نیز نوعی استرداد دعوا در معنای اعم آن است.

مطلب مرتبط: ایراد امر مطروحه چیست و چه شرایطی دارد؟

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 7/96/2234 شماره پرونده: 96-127/1-1590 تاریخ نظریه: 1396/09/20

1 و 2- اگر حق، قائم به شخص باشد، مانند دعوای طلاق و الزام به تمکین و یکی از زوجین در حین رسیدگی فوت نماید، دعوی زایل می شود؛ چون امکان طرح مجدد آن نیز نمی باشد، بنابراین صدور قرار سقوط دعوا مناسب است.

3- دعوای الزام به تمکین از سوی ورثه زوج متوفی به طرفیت زوجه سابق متوفی بنا به دلایلی که ذکر شد قابلیت استماع ندارد؛ لیکن چنانچه زوجه مبادرت به طرح دعوای نفقه معوقه نسبت به ورثه زوج متوفی نماید، ورثه مزبور می توانند با استفاده از مدارک مضبوط در پرونده تمکین که به لحاظ فوت زوج منجر به صدور قرار سقوط دعوا شده و نیز سایر دلایل و مستندات، نسبت به دفاع از دعوای مطروحه اقدام نمایند.

صورتجلسه نشست قضائی استان اصفهان/ شهر شهرضا مورخ ۱۳۸۴/۰۵/۱۸

با توجه به بند (ج) ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی، اولا: چند فرض در این بند پیش بینی شده است؟ ثانیاً: حکم هر فرض چگونه است؟

نظر هیئت عالی

در بند (ج) از ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال 1379، نسبت به استرداد دعوا، بعد از ختم مذاکرات دو حالت پیش بینی شده است: حالت اول آنکه استرداد دعوا با رضایت خوانده باشد که در این صورت دادگاه قرار رد دعوای خواهان را صادر کند. حالت دوم زمانی است که خواهان به طور کلی از دعوای خود صرف نظر می کند، که در این شرایط دادگاه قرار سقوط دعوا را صادر می کند. قرار سقوط دعوا چون طرح ادعا را به طور ماهیتی در آینده اسقاط کرده، از اعتبار امر مختومه برخوردار است.