سند ذمه ای چیست؟

در تعریف سند ذمه ای، میتوان اینگونه بیان نمود که، سند ذمه ای سندی است که بر اساس آن، شخص متعهد در مقابل متعهدله، انجام تعهدی را بر عهده (ذمه) می گیرد. این تعهد می تواند پرداخت پول، پرداخت جنس، انجام عمل و … باشد. به دیگر سخن، سند ذمه ای، سند حاکی از تعهد مدیون به پرداخت وجه نقد یا پرداخت جنس یا تعهد به فعل معین است که در اصطلاحات ثبتی در معنی مقابل اسناد مربوط به معاملات با حق استرداد یا سند شرطی (سند وثیقه ای) به کار می رود.

در این نوع اسناد، اگر مدیون دین خود را ادا ننماید، توقیف اموال وی ممکن می باشد. طلبکار می تواند کلیه اموال بدهکار به جزء مستثنیات دین را توقیف و طلب خود را بطور کامل وصول نماید. در اسناد ذمه ای، بدهکار مکلف می باشد که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اجراییه، لیست اموال خود را اعلام نماید و یا در صورت نداشتن توانایی مالی لازم، دادخواست اعسار خود را مطرح نماید و صراحتا اعلام نماید که دارای هیچ اموالی نمی باشد.

شخص بدهکار که در مدت مذکور قادر به پرداخت دین نبوده باشد، مکلف است هر زمان که قادر بر پرداخت است، اقدام نماید. طلبکار نیز می تواند هر زمان که مالی از مدیون به دست آورد، اقدامات لازم جهت تعقیب اجراییه و گرفتن طلب خود را انجام دهد. نکته دیگر اینکه متعهد (بدهکار) می تواند به جای معرفی اموال خود، مطالبات خود را معرفی نماید به این شرط که متعهدله (طلبکار) آن را قبول نماید. در این صورت فرقی بین طلب حال و موجل نمی باشد. لازم به ذکر است که شخص ثالث نیز می تواند مال خود را جهت پرداخت دین مدیون، معرفی نماید در اینصورت نیز اجراییه از محل آن مال اجرا میشود و شخص ثالث حق انصراف نخواهد داشت. مدیون نیز می تواند مالی از شخص ثالث معرفی نماید بدین شرط که دارای اختیارات قانونی مانند داشتن وکالتنامه رسمی از سوی شخص ثالث باشد.

هم چنین نکته دیگر اینکه طلبکار نیز می تواند درخواست بازداشت و یا توقیف اموال دیگری از بدهکار را بنماید و معرفی مال از طرف بدهکار یا شخص ثالث مانع از این حق طلبکار نخواهد بود بدین شرط که مالی که طلبکار معرفی نموده است، سهل الوصول تر باشد. استفاده از این حق برای طلبکار تنها یک مرتبه و تا قبل از انتشار آگهی مزایده ممکن خواهد بود. در این صورت اجرای ثبت تقاضای طلبکار را پذیرفته و معادل آن از اموالی که قبلاً به معرفی مدیون یا شخص ثالث بازداشت گردیده است رفع بازداشت می نماید. اگر مالی که قبلاً بازداشت شده است به آسانی قابل فروش باشد تبدیل آن به مالی دیگر مجاز نیست مگر با رضایت ذینفع.

با توجه به توضیحات فوق در شرایط کلی دو نوع از اسناد وجود دارند که برای اجرای اسناد ذمه ای بکار می روند. این اسناد عبارتند از:

تمامی اسناد تنظیم گردیده در دفاتر اسناد رسمی و دفاتر ازدواج و طلاق که در بر دارنده تعهد منجز می باشند و هم چنین، مالی نیز به عنوان وثیقه نزد بستانکار یا متعهدله قرار داده نشده است. مانند مهریه مندرج در سند ازدواج
تمامی اسنادی که به موجب قوانین خاص در حکم اسناد لازم الاجرا می باشند. مانند چک

بیشتر بخوانید: نحوه مطالبه طلب در دادگاه حقوقی به چه صورت است؟

تفاوت سند ذمه ای با سند وثیقه ای

در سند ذمه ای، وصول طلب طلبکار از تمام اموال مدیون (به غیر از مستثنیات دین) صورت می پذیرد اما در سند وثیقه ای وصول طلب تنها از مالی که وثیقه طلب بوده صورت می پذیرد. نکته مهم اینکه در سند وثیقه ای حتی مستثنیات دین نیز مدنظر قرار می گیرند چرا که این امر ناشی از قاعده اقدام است بدین معنی که شخص مدیون (راهن) حاضر شده است که مال خود حتی مستثنیات دین را وثیقه طلب قرار دهد. اما در سند ذمه ای، مستثنیات دین قابل توقیف و مطالبه نمی باشند. نا گفته نماند که مستثنیات دین ناظر به زمان حیات بدهکار هستند یعنی اینکه پس از فوت او وصول طلب از محل آنها بعمل خواهد آمد. نکته دیگر اینکه در سند ذمه ای، مدیون می تواند درخواست اعسار نماید اما در سند وثیقه ای اعسار پذیرفته نیست و طلب از محل وثیقه برداشت می گردد.

بیشتر بخوانید: عقد رهن چیست؟

مستندات قانونی مرتبط با سند ذمه ای

صورت‌جلسه نشست قضائی استان گیلان/ شهر آستارا مورخ ۱۳۹۸/۰۱/۲۷

ماهیت اوراقی که موسسات مالی و اعتباری صادر و به عنوان حواله در اختیار مشتریانشان قرار می دهند چه می باشد؟ آیا ماهیت حواله دارد؟ در صورتی که ماهیت آن حواله باشد یا چک چه احکامی بر آن مترتب می باشد؟ در صورتی که چک تلقی شود آیا جنبه کیفری دارد؟

نظر هیئت عالی

حواله در زمره اسناد برواتی چون برات، سفته و چک نیست و از قواعد، احکام و شرایط و تشریفات حاکم بر اسناد بازرگانی از جمله چک تبعیت نمی‌کند؛ بلکه نوعی سند ذمه‌ای دایر بر مدیونیت صادرکننده محسوب می‌شود.

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.

سند ذمه ای چیست؟