نحوه دریافت خسارت ایام بازداشت از دولت

نحوه دریافت خسارت ایام بازداشت

قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که بموجب آن، افرادی که در مرحله دادسرا و در جریان تحقیقات مقدماتی، بازداشت می گردند اما در نهایت با صدور تصمیم قطعی در دادسرا یا دادگاه، بی گناهی آنان ثابت می گردد، می توانند خسارت ایام بازداشت را مطالبه نمایند. مقنن در ماده ۲۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری بدین موضوع پرداخته است: «اشخاصی که در جریان تحقیقات مقدماتی و دادرسی به هر علت بازداشت می شوند و از سوی مراجع قضایی، حکم برائت یا قرار منع تعقیب در مورد آنان صادر شود، می توانند با رعایت ماده (۱۴) این قانون خسارت ایام بازداشت را از دولت مطالبه کنند.» در مقاله حاضر سعی می گردد به تفصیل در خصوص نحوه دریافت خسارت ایام بازداشت از دولت پرداخته شود.

نکات مهم در خصوص نحوه دریافت خسارت ایام بازداشت

1- اولین مساله مهم در طرح دعوای مطالبه خسارت ایام بازداشت این است که حتما می بایست در مورد متهم پرونده، قرار منع تعقیب و یا حکم برائت صادر شده باشد پس صدور هر نوع تصمیم دیگر، مشمول ماده ۲۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری نخواهد شد. بطور مثال اگر در مورد متهمی که مدتی در بازداشت بوده، قرار موقوفی تعقیب یا قرار ترک تعقیب و ... صادر شده باشد، او به هیچ عنوان نمی تواند بدلیل در بازداشت بودن، مطالبه خسارت نماید چراکه صدور چنین قرارهایی بمعنای بی گناهی وی نمی باشد. 

2- متهمی که در جریان تحقیقات مقدماتی و در دادرسی، در بازداشت بوده و در مورد او قرار منع تعقیب یا حکم برائت صادر می شود، اگر بخواهد بابت ایامی که در بازداشت بوده، مطالبه خسارت نماید، مستند به ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری، می بایست ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی، تقاضای خود را در مرجع صالح مطرح نماید. 

3- متهمی که خواهان مطالبه خسارت و ضرر و زیان ایام بازداشت خویش است، مستفاد از ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی کیفری، می بایست درخواست جبران خسارت خود را تقدیم کمیسیون استانی متشکل از سه نفر از قضات دادگاه تجدیدنظر استان تهران به انتخاب رییس قوه قضاییه نماید. کمیسیون مربوطه پس از بررسی موضوع، در صورتی که فرد را واجد شرایط دریافت مطالبه خسارت تشخیص دهد، حکم به پرداخت خسارت صادر می نماید در غیر اینصورت، درخواست را رد نموده که فرد می تواند ظرف بیست روز پس از ابلاغ، وفق ماده ۲۵۸ قانون آیین دادرسی کیفری، اعتراض خود را در کمیسیون مربوطه بنام کمیسیون ملی جبران خسارت متشکل از رییس دیوانعالی کشور یا یکی از معاونان او و دو نفر از قضات دیوانعالی کشور به انتخاب رییس قوه قضاییه، مطرح نماید. هر رایی که این کمیسیون صادر نماید، قطعی و‌ غیرقابل اعتراض می باشد. 

نکته مهم و قابل توجه آن است که صلاحیت کمیسیون ملی فقط معطوف به زمانی است که کمیسیون استانی تقاضای متهم را رد نموده است و اگر متهم در خصوص میزان خسارت تعیینی، اعتراض داشته باشد، امکان اعتراض در این کمیسیون را ندارد. مساله قابل ذکر دیگر آن است که درخواست جبران خسارت و اعتراض به رای صادره از کمیسیون استانی، می بایست از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی مطرح گردیده و دارای امضاء یا معادل معتبر آن در سامانه باشد. 

4- جهت مطالبه خسارت ایام بازداشت نیازی به تقدیم دادخواست نیست و فرد می تواند خسارات خود را طی یک درخواست و بدون رعایت تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی، از دولت مطالبه نماید. 

5- وفق ماده ۲۵۹ قانون آیین دادرسی کیفری، دولت موظف به پرداخت خسارت ایام بازداشت می باشد. مضاف بر آنکه اگر بازداشت فرد به جهت شهادت کذب، اعلام خلاف واقع جرم و یا تقصیر مقامات قضایی بوده باشد، دولت بعد از جبران خسارت می تواند به مسئول اصلی مراجعه نماید. 

6- نکته مهم دیگر در طرح مطالبه خسارت ایام بازداشت این امر می باشد که بازداشت بدلیل تقصیر متهم نبوده باشد. چراکه گاهی اوقات ممکن است که متهم با انجام اموری از قبیل اقرار دروغ و ...، خود موجبات بازداشت خویش را فراهم نموده باشد بنابراین در چنین مواردی نمی تواند مطالبه خسارت نماید. 

مساله دیگر آنکه اگر متهم در آن زمان بخاطر اتهام دیگری در بازداشت بوده باشد و در خصوص آن اتهام، برای او قرار منع تعقیب یا حکم برائت صادر شده باشد نیز مستحق دریافت خسارت نمی باشد. (وفق بند ت ماده ۲۵۶ قانون آیین دادرسی کیفری)