دعوای ظنی و احتمالی چیست؟

دعوای ظنی و احتمالی چیست؟

یکی از مهمترین مسائلی که می بایست در طرح دعوا در دادگاه، مد نظر قرار گیرد، مساله طرح صحیح و به نحو مطلوب دعوا می باشد. درست است که دادگاه و دادگستری، مرجع و نهاد تظلم خواهی و احقاق حقوق مردم می باشد اما جهت این امر می بایست دعوا، به کیفیت مطلوب مطرح گردد. در بسیاری از موارد به دلیل عدم آگاهی از قوانین، دعوای مطروحه بدلیل ظنی یا احتمالی بودن خواسته، رد می گردد. در این مقاله سعی میگردد در ارتباط با دعوای ظنی و احتمالی به تفصیل توضیح داده شود.

جهت اقامه دعوا به نحو صحیح و مطلوب می بایست شروط ذیل رعایت گردد:

1. اولین مساله ای که می بایست در طرح دعوا مشخص گردد، مساله منجز بودن خواسته دعوا است یعنی اینکه خواسته معلق و مشروط نباشد. قاعده کلی این است که حقی که مطالبه می گردد باید معلق و مشروط به هیچگونه شرطی نباشد یعنی اینکه منجز باشد.
2. خواهان دعوا می بایست در دعوا ذینفع باشد.
3. خواهان دعوا می بایست اهلیت داشته باشد. (صغیر، سفیه یا مجنون نباشد)
4. سمت خواهان دعوا می بایست مشخص باشد.

نکته مهم این است که هر دعوایی که مطرح میگردد می بایست دارای شرایط فوق الذکر باشد و هم چنین خواسته مطرح شده باید قطعی و منجز باشد و هیچ کسی نمیتواند به تصور اینکه شاید در آینده به حقی برسد، طرح دعوا نماید چرا که اگر این اتفاق رخ دهد، دعوا بدلیل ظنی یا احتمالی بودن رد می گردد.

جهت مورد قبول واقع گردیدن و پذیرش هر دعوا، شروط مد نظر قانونگذار می بایست رعایت گردد چرا که رعایت قواعد و اصول دادرسی از مهم ترین مسائل در روند رسیدگی می باشد. هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی که با شک و گمان مطرح میشود، رای دهد چرا که این دعوا قابلیت استماع را ندارد و نمی تواند مورد رسیدگی قرار گیرد. اما می بایست به وضوح مشخص گردد که محدوده ظنی یا احتمالی بوده خواسته دعوا تا چه حد می باشد چرا که می بایست روشی اتخاذ گردد تا از تضییع حقوق افراد جلوگیری گردد.

اصل ٣٤ قانون اساسی مقرر نموده است:

"دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می‌تواند به منظور دادخواهی به دادگاه‌های صالح رجوع نماید. همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه‌ها را در دسترس داشته باشند و هیچ‌کس را نمی‌توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد."

درست است که مطابق با اصل فوق الذکر دادخواهی حق مسلم هر انسانی است اما می بایست در طرح هر دعوایی اصول دادرسی رعایت گردد. بحث ایراداتی که از سوی خوانده می تواند در دادگاه مطرح گردد در ماده ٨٤ قانون آیین دادرسی مدنی مطرح شده است که در بند ٩ این ماده، به ظنی یا احتمالی بودن نیز اشاره گردیده است. این ماده مقرر نموده است:

"در موارد زیر خوانده می تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند:

1. دادگاه صلاحیت نداشته باشد.
2. دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلا اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد.
3. خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد.
4. ادعا متوجه شخص خوانده نباشد.
5. کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیمومت و سمت او محرز نباشد.
6. دعوای طرح شده سابقا بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد.
7. دعوا بر فرض ثبوت اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض.
8. مورد دعوا مشروع نباشد.
9. دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد.
10. خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد.
11. دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد."

مطلب مرتبط: افزایش خواسته چیست و چگونه انجام می گیرد؟

اقسام حق کدامند؟

* حق منجز

حق منجز، حقی است که به محض بوجود آمدن سبب، ایجاد گردد و وجود آن منوط به وجود یا عدم وجود مورد دیگری نباشد.

* حق معلق

حق معلق، حقی است که بوجود آمدن آن معلق به وجود یا عدم وجود شرط یا حادثه دیگری باشد. همانگونه که فوقاً ذکر شد، خواسته دعوا نباید معلق باشد.

چه تفاوتی میان حق غیر منجز با دعوای غیر منجز وجود دارد؟

یکی از موارد مهمی که می بایست مد نظر قرار گیرد، تفاوت میان حق غیر منجز با دعوای غیر منجز می باشد چرا که منجز بودن خواسته دعوا را نمی توان با منجز بودن حق مبنای اقامه یا طرح دعوا، مختلط نمود. بطور مثال اگر خواسته خواهان دعوا مطالبه مبلغ ٥٠ میلیون تومان باشد باید بصورت دقیق و منجز مبلغ مورد مطالبه قید گردد و اگر حق مورد ادعا که بر مبنای آن، آن مبلغ مورد درخواست گردیده است، بطور مثال عقد قرض باشد این حق مورد ادعا نیز می بایست بطور منجز مشخص باشد.

دعوای غیر منجز بمعنای این است که خواهان دعوا، هیچگونه تردیدی در مورد احقاق حق خود و محق بودن یا تضییع حق خود ندارد اما در قسمت ستون خواسته یا شرح دادخواست، خواسته خود را بصورت مردد اعلام نموده است. بطور مثال اگر مشخص باشد که در قرارداد در صورت بروز یک امری مشتری میتواند مثل یا قیمت کالا را مطالبه کند، اگر خواهان در دادخواست، خواسته خود را مطالبه مثل یا قیمت قید نماید و بدین نحو خواسته او مردد باشد، این دعوا غیر منجز است و رد می شود.

دعوای غیر جزمی یا ظنی و احتمالی به این معناست که خواهان در اصل خواسته خود تردید داشته باشد. ضمانت اجرای طرح دعوای غیر جزمی، قرار رد دعوا است و ضمانت اجرای طرح دعوای غیر منجز، مطابق با بندهای ٢ الی ٥ ماده ٥٣ قانون آیین دادرسی مدنی، صدور اخطار رفع نقص می باشد.

بیشتر بخوانید: نحوه تنظیم لایحه دفاعیه در دادگاه

نکات مرتبط با دعوای ظنی و احتمالی

• خواسته مطالبه خسارات عدم انجام تعهد بدون تعیین تعهد مورد نظر غیر منجز تلقی شده و قرار رد صادر می شود.
• در دعوای ابطال اسناد، باید مشخصات سندی که تقاضای ابطال آن شده است، بیان شود و گرنه خواسته منجز نبوده و دعوا غیر قابل استماع است.
• دعوای انحلال وکالت‌نامه، کلی بوده و شامل ابطال، فسخ، انفساخ و اقاله نیز هست بنابراین به دلیل منجز نبودن، دعوی غیر قابل استماع خواهد بود.
• چنانچه خواسته، منجز نباشد، دادگاه باید پرونده را به دفتر اعاده نماید تا مدیر دفتر شعبه، با ارسال اخطاریه ای برای خواهان، رفع نقص را خواستار شود. چنانچه در موعد مقرّر، رفع نقص صورت نگیرد، با قرار صادره از ناحیه دفتر شعبه، دادخواست مردود اعلام می‌گردد.
• طرفی که قصد فسخ قرارداد را دارد، ابتدا باید عمل فسخ را به نحو منجز و قابل اثبات در خارج انشاء کند و سپس اعمال حق فسخ را به طریق مقتضی به ‌طرف مقابل اعلام کند و در صورت بروز اختلاف در وقوع فسخ، اثبات و تأیید آن را از دادگاه درخواست نماید.
• در مواردی که خواسته غیر منجز است دادگاه باید از خواهان توضیح بخواهد و بعد وارد ماهیت دعوا شود.