نحوه استناد به شهادت شهود در دادگاه حقوقی چگونه است؟

مفهوم شهادت شهود

عبارت شهادت شهود به معنای گواهی دادن افراد در مقام شاهد، در خصوص یک اتفاق یا موضوع نزد مقام رسمی یا قضایی می‌باشد. یکی از شایع‌ترین و پرکاربردترین ادله اثبات دعوا، شهادت شهود می‌باشد که در بند 3 ماده 1258 قانون مدنی بدان اشاره شده است. همچنین مستند به بند 6 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواهان دعوا، جهت اثبات ادعای خود، بخواهد به شهادت شهود استناد نماید، می‌بایست اسامی شهود خویش را در دادخواست ارائه گردیده، قید نماید. به جهت اهمیت شهادت شهود و استناد به آن در دعاوی متعدد، قانونگذار در مواد 1306 الی 1320 قانون مدنی و هم‌چنین مواد 229 الی 247 قانون آیین دادرسی مدنی، بدین مبحث پرداخته است. جهت آنکه حسب مورد خواهان یا خوانده دعوا در جهت اثبات ادعای خود و یا رد ادعای مطروحه، تمایل داشته باشند که به شهادت شهود استناد نمایند، مکلف‌اند که موازین قانونی را در خصوص شرایط شاهد، زمان استناد به شهادت شهود و ... رعایت نمایند. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا تحریر یافته است سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص نحوه استناد به شهادت شهود در دادگاه حقوقی پرداخته شود.

بیشتر بخوانید: شهادت کذب چیست؟ شرایط تحقق آن کدام است؟

نحوه استناد به شهادت شهود در دادگاه حقوقی

در خصوص نحوه استناد به شهادت شهود در دادگاه حقوقی می‌بایست بیان گردد که این موضوع برحسب نوع دعوای مطرح شده، متفاوت می‌باشد. در دعاوی مانند اعسار از پرداخت محکوم‌به یا اعسار از هزینه دادرسی، چنانچه خواهان بخواهد ادعای معسر بودن خود را با شهادت شهود ثابت نماید، در ارتباط با اخذ و استماع شهادت شهود، دادگاه همزمان با صدور دستور تعیین وقت رسیدگی، می‌بایست قراری تحت عنوان «قرار استماع شهادت شهود» را نیز صادر نماید که در همان جلسه نخستین دادرسی، شهادت شهود استماع خواهد شد. اما بعضاً مشاهده می‌گردد که خواهان دعوا در اولین جلسه دادرسی، بیان می‌نماید که جهت اثبات ادعای خود و رد دفاعیات خوانده دعوا، حاضر به معرفی شهود می‌باشد یا آنکه خوانده در پاسخ به ادعای خواهان و رد آن، اعلام می‌دارد که شاهد داشته و تقاضای استماع شهادت شهود تعرفه شده خود را مطرح می‌نماید. بطور مثال خواهان دعوای مطالبه وجه را مطرح می‌نماید اما خوانده در دادگاه دفاع می‌کند که طلب خواهان را پرداخت نموده و جهت اثبات این امر، حاضر به معرفی شهود می‌باشد. بنابراین وی موظف است که اسامی شهود را نام برده تا در برگ صورت‌مجلس قید گردد. در این حالت، دادگاه جلسه دیگری را تعیین و قرار استماع شهادت شهود را صادر می‌نماید.

زمانی که خواهان دعوا به شهادت شهود استناد می‌نماید، مکلف است که نصاب مقرر قانونی در خصوص تعداد شهود را نیز رعایت نماید. به این موضوع (=تعداد شهود در دعاوی حقوقی) در ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی پرداخته شده است. بطور مثال در دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن، مال باشد، شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن لازم است یا در دعوای اصل نکاح، دعوا با شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن ثابت خواهد شد و ... .

بیشتر بخوانید: حقوق شهود و مطلعان در ادای شهادت مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری چیست؟

شرایط شاهد جهت ادای شهادت

هر یک از اصحاب دعوا زمانی می‌تواند به شهادت شهود استناد نماید، که شاهد یا شهود تعرفه شده وی، در زمان ادای شهادت دارای شرایط مقرر قانونی باشند. مقنن در ماده 233 قانون آیین دادرسی مدنی و هم‌چنین ما‌ده 177 قانون مجازات اسلامی، در خصوص شرایط شاهد و اینکه او می‌بایست دارای چه اوصاف و ویژگی‌هایی باشد، صحبت نموده است. مطابق با مواد فوق‌الاشاره، شرایط شاهد در زمان ادای شهادت عبارت است از:

عدالت، بلوغ، عقل، ایمان، طهارت مولد، عدم ذی‌نفعی در دعوا، عدم خصومت شخصی با طرفین دعوا یا یکی از آنها، ولگرد نبودن و عدم اشتغال به تکدی می‌باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که داشتن قرابت نسبی یا سببی شاهد با طرفین پرونده، بلااشکال است و شهادت این افراد، قابل استماع می‌باشد اما وفق ماده 241 قانون آیین دادرسی مدنی، تشخیص درجه ارزش و تاثیر گواهی با دادگاه خواهد بود.

مطلب مرتبط: دلیل چیست؟ اقسام آن کدام است؟

چگونگی جرح شاهد در دادگاه

همانگونه که در ابتدای مقاله عرض گردید، خواهان دعوا مستند به بند 6 ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی مکلف است که در زمان تقدیم دادخواست، اسامی شهود خود را در دادخواست قید نماید تا خوانده دعوا از اسامی شهود وی مطلع شود تا در صورت وجود جهات جرح، فرصت کافی جهت انجام این امر داشته باشد. اصطلاح حقوقی جرح شاهد به معنای آن است که صداقت کلام شاهد و یا اعتبار کلام او یا صلاحیت وی جهت ادای شهادت و ... توسط طرف مقابل دعوا، زیر سوال برده شود. بنابراین هر یک از طرفین دادگاه که معتقد باشند شاهد دارای صلاحیت قانونی لازم جهت ادای شهادت نمی‌باشد، می‌توانند اقدام به جرح شاهد نمایند. مستند به ماده 234 قانون آیین دادرسی مدنی، هر یک از طرفین دعوا می‌توانند گواهان خود را با ذکر علت، جرح نمایند. حال در فرضی که شهادت شهود استماع گردد و پس از صدور رای، برای دادگاه مسجل شود که پیش از ادای شهادت، جهات جرح شاهد وجود داشته است اما دادگاه بدان توجهی ننموده است و رای هم براساس شهادت شهود صادر شده است، این مورد از موارد نقض خواهد بود اما اگر جهات جرح شاهد بعد از صدور رای دادگاه ایجاد شده باشد، تاثیری در اعتبار رای دادگاه نخواهد داشت. ناگفته نماند که اگر یکی از طرفین دعوا برای جرح شاهد، از دادگاه تقاضای مهلت نماید، دادگاه وفق تبصره یک همان ماده حداکثر به مدت یک هفته به وی مهلت می‌دهد.

بعضاً مشاهده می‌گردد که خواهان دعوا در دادخواست اسامی چند تن را بعنوان شاهد قید می‌نماید اما در جلسه دادرسی، افراد دیگری بجای افراد معرفی شده در دادخواست، حاضر می‌نماید در این‌صورت از آنجایی که هدف مقنن از ذکر اسامی شهود، امکان جرح آنها توسط خواهان یا خوانده دعوا بوده است، بنابراین اگر خوانده نسبت به شهودی که خواهان در جلسه دادرسی حاضر نموده، ادعای جرح نماید، دادگاه این اختیار را خواهد داشت تا به خوانده مهلت کافی (یک هفته) جهت جرح شهود اعطاء نماید.

امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.