میزان سهم الارث زن و شوهر در صورت فوت هر یک از آنان

میزان سهم الارث زن و شوهر در صورت فوت هر یک از آنان

مطابق با مقررات قانون مدنی، زن و شوهر در عقد ازدواج دائم در صورت فوت هر یک از آنان، از یکدیگر ارث می برند. در این مقاله به بررسی میزان سهم الارث زن و شوهر و نحوه ارث بردن آنها از یکدیگر در شرایطی متفاوت می پردازیم.

نکته مهم این است که فقط در عقد ازدواج دائم زوج و زوجه از یکدیگر ارث می برند و در ازدواج موقت، شرط توارث وجود ندارد. مساله مهم این است که حتما لازم است که در زمان فوت، بین زن و شوهر رابطه زوجیت وجود داشته باشد. این مورد فقط یک استثنا دارد و آن هم زمان عده طلاق رجعی است که بدلیل آنکه در آن ایام هم هنوز زن و شوهر هستند و با پشیمانی مرد از طلاق در دوران عده، عقد ازدواج برقرار خواهد بود، بنابراین در این صورت از یکدیگر ارث می برند. بنابراین نکته مهم این است که اگر زن و مرد در زمان فوت دیگری، در عقد ازدواج دائم بوده باشند از یکدیگر ارث می برند و در صورت وقوع طلاق میان آنان (به جز طلاق رجعی) از یکدیگر ارث نمی برند.

ماده ۹۴۴ قانون مدنی بیان داشته است:

"اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه او ارث میبرد اگرچه ‌طلاق بائن باشد مشروط بر اینکه زن شوهر نکرده باشد."

مطابق با ماده فوق الذکر، قانونگذار مقرر نموده است که اگر مردی در زمان بیماری همسر خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق، به علت همان بیماری فوت نماید، حتی اگر طلاق صورت گرفته میان آنان از نوع طلاق بائن هم باشد، زن از مرد ارث می برد به این شرط که ازدواج نکرده باشد.

بیشتر بخوانید: تقسیم ارث میان وراث چگونه صورت می گیرد؟

میزان سهم الارث زن و شوهر چه مقدار می باشد؟

1. اگر مرد فوت کند و فرزندی نداشته باشد، زن یک چهارم اموال او را ارث می برد اما اگر مرد دارای فرزند یا نوه باشد، زن یک هشتم از اموال او را ارث میبرد. اگر زن بعد از فوت مرد و قبل از تقسیم سهم الارث فوت نماید، سهم الارث‌ او به وراث او می رسد.

2. اگر زن فوت نماید و فرزندی نداشته باشد، نصف اموال او به مرد می رسد و در صورت نبود وارث دیگر مانند پدر یا مادر، کل اموال او به مرد می رسد. اما اگر زن، فرزند یا نوه داشته باشد، یک چهارم اموال او سهم مرد خواهد بود.

3. ماده ۹۴۶ اصلاحی قانون مدنی بیان داشته است:

"زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.

تبصره (الحاقی ۱۳۸۹/۵/۲۶) - مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده ‌است نیز لازم‌الاجرا است."

4. اگر مرد، در زمان فوت خود دارای دو یا چند همسر دائمی باشد و عقد ازدواج دائم بین آنان برقرار باشد، یک هشتم بین آنان بطور مساوی تقسیم میشود. در این ارتباط ماده ۹۴۲ قانون مدنی بیان میدارد: "در صورت تعدد زوجات ربع یا ثمن ترکه که تعلق به زوجه دارد بین همه آنان بالسویه تقسیم می شود."

5. ماده ۹۴۸ قانون مدنی مقرر نموده است:

"هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند."

6. اگر مرد فوت نماید و هیچ فرزند و یا ورثه دیگری نداشته باشد، سهم زوجه یک چهارم اموال مرد می باشد. و الباقی ماترک در حکم مال بلاوارث بوده و متعلق به حاکم شرع می باشد.

در این ارتباط ماده ۹۴۹ قانون مدنی بیان میدارد: "در صورت نبودن هیچ وارث دیگر به غیر از زوج یا زوجه، شوهر تمام ترکه زن متوفی خود را میبرد لیکن زن فقط نصیب خود را و بقیه ترکه شوهر در حکم مال اشخاص بلاوارث و تابع ماده ۸۶۶ خواهد بود."

ماده ۸۶۶ قانون مدنی: "در صورت نبودن وارث امر ترکه متوفی راجع به حاکم است."

مطلب مرتبط: چگونگی مطالبه ارث در دادگاه

مستندات قانونی مرتبط با سهم الارث زن و شوهر

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه

شماره نظریه: 2701/95/7 شماره پرونده: 59-7/1-185 تاریخ نظریه: 1395/10/22

احتراماً با توجه به اینکه بر اساس مواد 946 و 948 قانون مدنی اصلاحی 87 زوجه از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد و هرگاه ورثه از ادای قیمت امتناع کنند زن می تواند حق خود را از همین اموال استیفاء کند حال چنانچه قبل از تقسیم ترکه و پرداخت قیمت اموال غیرمنقول به زوجه برخی از ورثه یا اشخاص ثالثی بدون رضایت زوجه اموال غیرمنقول ترکه را تصرف نمایند زوجه مستحق دریافت اجرت المثل منافع از متصرفین و یا حق درخواست خلع ید متصرفین را به اعتبار سهم الارث خود دارد یا خیر؟ مستدعی است که نظر مشورتی خود را جهت بهره برداری اعلام نمایند.

مطابق مادّه 946 (اصلاحی6/11/87) قانون مدنی «زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد». بنابراین زوجه از یک هشتم یا یک چهارم قیمت عرصه و اعیان ارث می برد و چون اجرت المثل به عرصه و اعیان تعلق می گیرد، لذا تا زمانی که زوجه مالک عین عرصه و اعیان نشده است و فقط مالک قیمت آن است، نمی تواند اجرت المثل مطالبه نماید. بدیهی است هر زمان سایر ورثه بخواهند قیمت یک هشتم یا یک چهارم عرصه و اعیان را به زوجه بدهند، باید قیمت روز آن را به زوجه پرداخت نمایند و در صورتی که ورثه از پرداخت قیمت سهام زوجه خودداری نمایند و یک هشتم یا یک چهارم عرصه و اعیان به زوجه تعلق گیرد، مستحق مطالبه اجرت المثل از تاریخ تعلق خواهد بود.