افزایش خواسته چیست و چگونه انجام می گیرد؟

تعریف خواسته

تعیین خواسته و بهای آن از شرایط دادخواست است. تقدیم دادخواست به منظور خاصی صورت می گیرد؛ خواهان ضرر و زیان می خواهد، اجرای شرطی قراردادی را درخواست می نماید، خلع ید از ملک یا رفع تصرف عدوانی از آن را هدف قرار داده است و … لذا، خواسته، جوهره اصلی دادرسی می باشد. به این معنی که آنچه خواهان را وادار می کند که در دادگاه حاضر شود و دادخواست تنظیم کند وجود حقی است که خواهان ادعای نقض آن را توسط خوانده دارد. به این ترتیب خواسته، گستره و هدف دادرسی را مشخص کرده و می تواند مالی مانند پول یا یک واحد مسکونی باشد یا غیر مالی مانند الزام به تمکین یا انجام عملی باشد.

بیشتر بخوانید: تهاتر به چه معناست؟

شرایط درخواست افزایش خواسته

افزایش خواسته این امکان را به خواهان میدهد در صورتی که پس از تقدیم دادخواست و تا پایان اولین جلسه دادرسی، خواسته خود را به شرطی که با موضوع دعوا هم منشا باشد، افزایش دهد و طی یک لایحه این موضوع را به دادگاه اعلام نماید. باید توجه نمود که افزایش خواسته فقط تا پایان اولین جلسه دادرسی امکان پذیر است پس اگر خواهان در جلسه دوم دادرسی این موضوع را مطرح نماید، دادگاه به درخواست او ترتیب اثر نخواهد داد.

مطابق با ماده ٩٨ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی:

"خواهان می تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده، در تمام مراحل دادرسی کم کند؛ ولی افزودن آن یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته یا درخواست در صورتی ممکن است که با دعوای طرح شده مرتبط بوده و منشا واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد."

نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه

منظور از افزایش خواسته در ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ تغییر دادن و اضافه کردن خواسته نخستین مندرج در دادخواست است. افزایش خواسته تا جلسه نخست دادرسی اشکالی ندارد ولی افزودن یا تغییر نحوه دعوی یا خواسته در دادخواست باید با خواسته نخستین دارای منشأ واحد باشد و افزایش خواسته موضوع این ماده غیر از افزایش بهای خواسته موضوع ماده ۶۳ همین قانون است؛

بنابراین افزایش خواسته چنانچه وجه نقد باشد؛ مثلاً از سه میلیون ریال به یکصد میلیون ریال و نیز افزودن مطالبه اجرت‌المثل به خواسته اولیه که خلع ید بوده و به لحاظ وحدت منشأ تا پایان جلسه دادرسی نخستین بلااشکال است. چنانچه خواهان طبق ماده ۹۸ قانون یاد شده خواسته خود را افزایش دهد مکلف است هزینه دادرسی را نسبت به مابه‌التفاوت نیز پرداخت کند عدم پرداخت هزینه دادرسی مذکور از موارد نقص دادخواست محسوب و در صورتیکه با اخطار رفع نقص، خواهان به تکلیف قانونی خود عمل نکند دادخواست به طور کلی رد می‌شود.

مطلب مرتبط: نحوه مطالبه طلب در دادگاه

نکات حقوقی مرتبط با خواسته دعوا

1. مستند به ماده 27 آئین ‏نامه آئین دادرسی دیوان، خواسته های متعدد با منشا متفاوت در دادخواست واحد قابل رسیدگی نبوده و محکوم به رد شکایت است.
2. اگر دادگاه بدوی در خصوص بخشی از خواسته اظهارنظر نکرده باشد، دادگاه تجدیدنظر پرونده را به بدوی اعاده می‌کند.
3. خواسته هم در ستون خواسته و شرح دادخواست باید به صورت منجز و یکسان ذکر گردد و در صورت مغایرت بین آنها دعوی به صورت شکلی رد می‌شود.
4. تغییر خواسته از خسارت عدم انجام تعهد قراردادی به الزام به ایفای تعهد همان قرارداد به علت برخورداری از ارتباط کامل و منشأ واحد بلامانع است.
5. اگر خواهان در قسمت خواسته‌ی دادخواست، خواسته خود را "تأیید تنفیذ فسخ قرارداد" اعلام اما در دادخواست خواسته را مبنی بر "تقاضای فسخ قرارداد فوق" اظهار کند دعوای فوق به علت مردد بودن خواسته قابل استماع نیست.
6. چنانچه خواسته اثبات مالکیت و در پرانتز جلوی آن اثبات صحت و اصالت مبایعه نامه ذکر شده باشد دادگاه باید از خواهان توضیح بخواهد تا یکی از خواسته‌ها را به‌ عنوان دعوای خود انتخاب کند.
7. چنانچه دادگاه بدوی درباره افزایش خواسته اظهارنظر نکرده باشد دادگاه تجدیدنظر تکلیفی درباره رسیدگی به موضوع افزایش خواسته ندارد و تنها به آنچه در دادگاه بدوی رسیدگی شده است رسیدگی می‌کند.
8. چنانچه چند خواسته مالی ضمن یک دادخواست مطرح شوند هر کدام مستقلاً باید تقویم و هزینه دادرسی آن پرداخته شود.
9. در دعوای مطالبه ارز خارجی که بهای آن به ریال تقویم شده باشد، آنچه می‌بایست مورد حکم قرار گیرد خواسته (ارز خارجی) است نه بهای ریالی آن.
10. فروش ملک مشاع غیرقابل افراز با دستور انجام می‌شود، نه حکم، لذا اگر خواهان خواسته خود را صدور حکم به فروش ملک اعلام کند، دعوا قابل استماع نیست.

بیشتر بخوانید: هزینه دادرسی و اعسار از هزینه دادرسی

مستندات قانونی مرتبط با افزایش خواسته در آیین دادرسی مدنی

ماده ۹۸- خواهان می‌تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح کرده در تمام مراحل دادرسی کم کند ولی افزودن آن یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته یا درخواست در صورتی ممکن است که با دعوای طرح شده مربوط بوده و منشأ واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد.

ماده ۱۰۳- اگر دعاوی دیگری که ارتباط کامل با دعوای طرح شده دارند در همان دادگاه مطرح باشد، دادگاه به تمامی آن‌ها یک‌جا رسیدگی می‌نماید و چنانچه در چند شعبه مطرح شده باشد در یکی از شعب با تعیین رئیس شعبه اول یک‌جا رسیدگی خواهد شد.

ماده ۶۱- بهای خواسته از نظر هزینه دادرسی و امکان تجدیدنظر خواهی همان مبلغی است که در دادخواست قید شده است، مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.

ماده ۶۲- بهای خواسته به ترتیب زیر تعیین می شود:

• اگر خواسته پول رایج ایران باشد، بهای آن عبارت است از مبلغ مورد مطالبه و اگر پول خارجی باشد، ارزیابی آن به نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ تقدیم دادخواست بهای خواسته محسوب می‌شود؛
• در دعوای چند خواهان که هر یک قسمتی از کل را مطالبه می‌نماید بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع تمام قسمت‌هایی که مطالبه می‌شود؛
• در دعاوی راجع به منافع و حقوقی که باید در مواعد معین استیفا و یا پرداخت شود، بهای خواسته عبارت است از حاصل جمع تمام اقساط و منافعی که خواهان خود را ذی‌حق در مطالبه آن می‌داند. در صورتی که حقّ نامبرده محدود به زمان معین نبوده و یا مادام‌العمر باشد بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع منافع ده سال یا آنچه را که ظرف ده سال باید استیفا کند؛
• در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست معین کرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نکرده مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.

ماده ۶۳- چنانچه نسبت به بهای خواسته بین اصحاب دعوا اختلاف حاصل شود و اختلاف مؤثر در مراحل بعدی رسیدگی باشد، دادگاه قبل از شروع رسیدگی با جلب نظر کارشناس، بهای خواسته را تعیین خواهد کرد.