نحوه ابطال وصیت نامه در دادگاه

برای ابطال وصیت نامه انجام چه اقداماتی ضرورت دارد؟

وصیت در لغت به معنای توصیه و سفارش کردن است و در اصطلاح حقوقی، عمل حقوقی است که تاثیر آن معلق بر فوت انشاء کننده وصیت (موصی) است. لذا جوهر و ذات وصیت، تصرف پس از مرگ است. گاهی اوقات ممکن است که وصیت نامه ای که توسط متوفی در زمان حیات وی تنظیم شده است، دارای ایراداتی باشد که آن ایرادات در نهایت به ضرر ذینفع منتهی می گردد بنابراین در این شرایط تنها راه جلوگیری از ورود ضرر، تنظیم دادخواستی تحت عنوان "ابطال وصیت نامه" می باشد.

در مورد وصیت نامه اصل بر این است که وصیت نامه صحیح و نافذ تنظیم شده است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. بنابراین بر طبق اصل صحت، قاعده کلی بر این است که وصیت نامه بصورت صحیح تنظیم شده است و کسی که مدعی است که وصیت نامه بطور صحیح تنظیم نشده است باید خلاف آن را با ارائه دلیل و مدرک ثابت نماید.

مطلب مرتبط: نمونه وصیت نامه شرعی و قانونی

ابطال وصیت نامه شامل چه مواردی می شود؟

1- وصیت نامه ای که متوفی آن (=موصی)، در نتیجه خودکشی فوت کرده است، باطل می باشد. مطابق با ماده 836 قانون مدنی برای آنکه وصیت باطل شود وجود پنج شرط ذیل لازم است: (نظر دکتر صفایی)

الف- انگیزه موصی از اقدام مخاطره آمیز، خودکشی باشد. به عبارت دیگر مرگ باید عمدی باشد نه در اثر اشتباه.

ب- اقدام موصی نامشروع باشد؛ لذا چنانچه شخصی در جهت دفاع از ون خود در جنگ، بر روی مین برود و پیش مرگ وصیت کرده باشد، وصیت او صحیح است.

ج- وصیت پس از خودکشی انشاء شده باشد مانند آنکه موصی پس از خوردن زهر وصیت کند. لکن چنانچه اول وصیت کند و سپس خودکشی، وصیت صحیح است ولو هنگام انشاء وصیت، قصد خودکشی داشته است.

د- اقدام به خودکشی منتج به مرگ شود؛ لذا چنانچه موصی نمیرد و یا به دلیل دیگری مانند زلزله فوت شود، وصیت صحیح است.

ه- وصیت موصی مالی باشد.

2- مطابق با ماده 835 قانون مدنی، موصی باید نسبت به مورد وصیت جائز التصرف باشد. مراد از ماده 835 قانون مدنی این است که موصی اهلیت تمتع و استیفاء داشته باشد. همچنین موصی باید عاقل، بالغ و رشید باشد مگر در وصیت بر امور غیرمالی مانند تشریفات غسل و کفن و دفن موصی که وصیت سفیه معتبر است. ذکر این نکته الزامی است که اهلیت موصی در زمان انشاء وصیت کافی می باشد و نیازی نیست که تا زمان مرگ باقی بماند. لذا جنون موصی پس از وصیت، تاثیری در آن ندارد.

3- مطابق با ماده 838 قانون مدنی، اگر با تکیه بر ادله ای ثابت شود که متوفی از وصیت خود رجوع نموده است آن وصیت نامه باطل تلقی می گردد. رجوع از وصیت مستلزم رعایت تشریفات مربوط به تنظیم وصیت نامه نیست، اما موصی باید به نحوی اعم از صریح یا ضمنی رجوع خود را ابراز نماید. بطور مثال پاره کردن وصیت نامه خودنوشت یا سری، نشانه رجوع از آن است. همچنین مطابق با ماده 839 قانون مدنی: «اگر موصی ثانیاً وصیتی برخلاف وصیت اول نماید وصیت دوم صحیح است.» اگر موصی وصیتی متضاد با وصیت نخست خود انشاء نماید، وصیت اول باطل و وصیت دوم معتبر است (آخرین اراده). مگر آنکه موصی له (کسی که به نفع وی وصیت شده است) ثابت نماید که وصیت دوم (معارض)، بدون توجه به وصیت اول انشاء شده است.

4- وصیت به صرف مال در امر غیر مشروع باطل است. (ماده 840 قانن مدنی)

5- وصیت به مال غیر ولو با اجازه مالک باطل است. لذا وصیت به مال غیر و برای خود باطل است و امکان تنفیذ آن از سوی مالک وجود ندارد. بنابراین اگر شخصی به فرزندانش بگوید که پس از فوت من، ملک عمویتان برای شما باشد، چنین وصیتی باطل است. (وصیت به مال غیر) (ماده 841 قانون مدنی)

6- همچنین وصیت مردد و مجهول باطل است.

مطلب مرتبط: تایید بطلان معامله بدلیل صدور حکم حجر

چگونگی طرح دعوای ابطال وصیت نامه

فردی که بنا به دلایل محکمه پسند، خواهان ابطال وصیت نامه است، می بایست دادخواست خود را به پیوست دلایل، به طرفیت تمامی کسانی که نامشان در گواهی انحصار وراثت آمده است، از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت نماید. دادخواست به دادگاه حقوقی صالح ارجاع می گردد و بعد از آن توسط مدیر دفتر شعبه، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می گردد. در وقت رسیدگی تعیین شده، قاضی پس از استماع اظهارات طرفین و بررسی اسناد و مدارک تقدیمی، در صورت احراز ابطال وصیت نامه حکم به بطلان آن می دهد.