آثار لعان چیست؟

آثار لعان کدام است؟

لعان در لغت به معنای ناسزا گفتن و نفرین کردن به یکدیگر است و در اصطلاح حقوقی آن است که زن و شوهر با سوگندهای ویژه ای یکدیگر را تخطئه (نسبت خطا به یکدیگر دادن) کنند. قانونگذار شرایطی را مقرر نموده است که بموجب آن اگر زن و شوهر همدیگر را لعان نمایند، از یکدیگر ارث نخواهند برد. ماده ۸۸۲ قانون مدنی بیان داشته است:

«بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و همچنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد ‌لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و همچنین مادر و خویشان مادری از او ارث می‌برند.»

همچنین ماده ۸۸۳ قانون مدنی مقرر نموده است:

«هر‌گاه پدر بعد از لعان رجوع کند پسر از او ارث می‌برد، لیکن از ارحام پدر و همچنین پدر و ارحام پدری از پسر ارث نمی‌برند.»

در مقاله حاضر در ارتباط با مفهوم لعان و آثار تحقق آن به تفصیل پرداخته می شود. 

بیشتر بخوانید: موانع ارث در قانون مدنی چیست؟

شرایط لعان 

جهت تحقق لعان جمیع شرایط ذیل لازم است:

لعان یک عمل تشریفاتی است که می بایست در نزد قاضی یا نماینده وی انجام شود. در ابتدا زن و شوهر به دادگاه مراجعه نموده و درخواست اجرای لعان را می نمایند. اگر دو‌ طرف خودسرانه عمل نمایند، لعان محسوب نخواهد شد. جهت اجرای لعان در ابتدا مرد چهار مرتبه سوگند یاد می کند و خدا را شاهد می گیرد که از راست گویان است و در مرتبه پنجم می‌گوید لعنت خدا بر من اگر از دروغ گویان باشم. چنانچه مرد این ترتیب را رعایت نکند، حد قذف می خورد. اگر بعد از اقدام شوهر، زن سکوت کند، حد زنا بر او جاری می شود. اما اگر زن نیز چهار مرتبه خدا را شاهد بگیرد که شوهرش در نسبتی که به او داده از دروغگویان است و مرتبه پنجم بگوید خشم خدا بر من اگر او در این نسبتی که به من داده از راستگویان باشد، لعان صورت پذیرفته و حد زنا از زوجه نیز ساقط می شود. جهت اجرای این کار، لازم است که شوهر، زنی را که لعان می کند، تعیین نماید. زن نیز می بایست مشخصات شوهر را تعیین کند. نکته دیگر آنکه زن و مرد باید هر دو عاقل و بالغ بوده باشند. اگر زوج لال باشد امکان اجرای لعان با الفاظ اشاره وجود دارد اما زوجه نبایست لال باشد.

*جهت اجرای لعان برای نفی ولد، یقین و اطمینان زوج بسیار ضرورت دارد و او در صورت تردید در انتساب کودک به خود، حتی در صورت اثبات زنای همسرش حق ندارد کودک را از خودش نفی نماید مگر اینکه در این مورد مطمئن باشد.

بعد از اجرای لعان، اگر لعان بدلیل نفی ولد بوده باشد، پدر و فرزند از یکدیگر ارث نخواهند برد اما لعان رابطه مادر و فرزند را منحل نمی نماید و آنها از یکدیگر ارث خواهند برد ناگفته نماند که پدر می تواند از لعان خود رجوع نماید در این راستا ماده ۸۸۳ قانون مدنی بیان داشته است:

«هر‌گاه پدر بعد از لعان رجوع کند پسر از او ارث می‌برد، لیکن از ارحام پدر و همچنین پدر و ارحام پدری از پسر ارث نمی‌برند.»

منظور از پسر در ماده 883، فرزند است؛ بنابراین هرگاه پدر پس از لعان رجوع کند، دختر از او ارث می برد. همچنین بعد از لعان، در هیچ صورتی فرزند از ارحام پدری و ارحام پدری از فرزند ارث نمی برد ولو پدر از لعان رجوع نماید.

آثار لعان

پس از انجام تشریفات فوق، آثار ذیل محقق می گردد:

۱) اگر مراسم لعان برای نفی ولد اجرا شده باشد، تنها رابطه نسب میان پدر و فرزند قطع می شود و آنها از یکدیگر ارث نمی برند. 

۲) اگر مراسم لعان برای نسبت زنا از طرف شوهر به زن اجرا شده باشد، حد قذف از شوهر و حد زنا از زن ساقط خواهد شد.

۳) پس از اجرای لعان، زن و شوهر از همدیگر ارث نخواهند برد چراکه بعد از انحلال نکاح مقتضای وراثت از بین خواهد رفت.

۴) با انجام مراسم لعان، رابطه زوجیت میان زن و مرد از بین می رود.

۵) بعد از اجرای لعان میان زن و مرد حرمت ابدی ایجاد شده و ازدواج آنها بعد از لعان، تا همیشه حرام خواهد بود. مطابق با ماده 1052 قانون مدنی تفریقی که با لعان حاصل می شود موجب حرمت ابدی است.