رای داوری در موارد زیر باطل است و قابلیت اجرایی ندارد:
1- رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد.
2- داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده است.
3- داور خارج از حدود اختیار خود رای صادر نموده باشد. در این‌صورت فقط آن قسمت از رای که خارج از اختیارات داور است ابطال می‌گردد.
4- رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد.
5- رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد.
6- رای به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور رای نبوده‌اند.
7- قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد.
تفسیر ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی:
1- در خصوص بند 1 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی هرگاه رای داور مخالف قوانین آمره یا قوانین موجد حق باشد، چنین رایی باطل است و در فرض عدم اعتراض محکوم‌علیه در مهلت مقرر، قابلیت اجرایی ندارد.
2- در خصوص بند 2 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر داور نسبت به موضوعی رای صادر نماید که موضوع داوری نبوده باشد، رای داوری باطل است مانند زمانی که متقاضی داوری، خواهان خلع ید بوده است اما داور به اجرت‌المثل ایام تصرف نیز رای داده است.
مطلب مرتبط: داوری چیست؟ شرایط تعیین داور کدام است؟
3- در خصوص بند 3 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، در خصوص زمانی است که داور خارج از حدود اختیارات خود رای صادر نموده است مانند وقتی که داور در خصوص اشخاص ثالث خارج از قرارداد داوری نیز رای صادر نموده است.
4- در خصوص بند 4 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر رای داور پس از تمام شدن مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد، رای داور باطل است اما اگر رای داور در مدت داوری صادر شده باشد اما پس از انقضای مدت تسلیم شده باشد، رای داور باطل نیست.
5- در ارتباط با بند 5 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، داور نمی‌تواند رایی صادر نماید که مخالف اسناد رسمی که دارای اعتبار قانونی هستند، باشد.
6- بند 6 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص صدور رای توسط داوران غیرمجاز است مانند موارد مندرج در ماده 470 قانون آیین دادرسی مدنی، در این حالت رای داور باطل است.
7- هرگاه موافقت‌نامه داوری بی‌اعتبار باشد، به دلالت بند 7 ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، رای داور باطل است.
8- در خصوص اینکه آیا دادگاه می‌تواند به جهتی غیر از جهات هفت‌گانه مندرج در ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی، رای داوری را ابطال نماید میان حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی معتقدند که دادگاه تنها در محدوده موارد مقرر در ماده مذکور رای داور را مورد بررسی قرار می‌دهد چراکه رای داور اثر انتقالی ندارد. اما برخی دیگر بر این باورند که دادگاه می‌تواند به جهات دیگر نیز توجه نماید مانند فرضی که محکوم‌علیه رای داور، جهت اعتراض خود به رای داور را این امر قرار دهد که رای داوری در جلسه‌ای صادر شده که وقت آن به آگاهی یکی از داوران نرسیده و داور مزبور غایب بوده است.
9- به موجب رای وحدت رویه 836 مورخه 28-06-1402 هیات عمومی دیوان عالی کشور، اعتراض به رای داور فارغ از مالی یا غیرمالی بودن موضوع آن، یک دعوای غیرمالی است.
10- جهات مذکور در ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی تمثیلی هستند. لذا محکوم‌علیه می‌تواند جهت اعتراض خود را غیر از موارد مصرح در ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی نیز قرار دهد مانند عدم ابلاغ وقت جلسه رسیدگی به محکوم‌علیه از سوی داور.
مطلب مرتبط: ابطال رای داوری به چه صورت است؟
11- هرگاه رای داور دارای حداقل یکی از موارد هفت‌گانه مندرج در ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی باشد، حتی در فرض عدم اعتراض محکوم‌علیه در مهلت مقرر بیست روزه، رای داور قابلیت اجرایی را ندارد؛ چراکه در زمان صدور اجرائیه، قاضی دادگاه رای داور را مطالعه می‌نماید و در صورت وجود ایراد از صدور اجرائیه خودداری می‌نماید. بنابراین اگر رایی مشمول ماده 489 بوده و باطل باشد، چنین رایی ولو اگر نسبت به آن در موعد مقرر شکایت نشده باشد، قابلیت اجرایی ندارد حتی اگر طرفین حق اعتراض به رای داور را اسقاط کرده باشند نیز باز هم اگر جهات ماده 489 باشد، می‌توان به آن اعتراض نمود.
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران