نحوه درخواست اجرای رای داور

نحوه درخواست اجرای رای داور

مستند به ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر محکوم علیه ظرف بیست روز پس از ابلاغ رای داوری، رای را اجرا ننماید، بنا به درخواست ذینفع، دادگاه ارجاع کننده دعوا به داوری یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، مکلف به اجرای رای داور می باشد. دادگاه با صدور اجرائیه پرونده را جهت اجرای حکم به واحد اجرای احکام ارسال می نماید. جهت طرح دادخواست مبنی بر درخواست اجرای رای داور، می بایست اولاً رای به محکوم علیه ابلاغ شده باشد (احراز ابلاغ رای به محکوم علیه ضرورت دارد). ثانیاً بیست روز از تاریخ ابلاغ رای داوری گذشته باشد. ثالثاً دادگاه رای صادر گردیده را مخالف بندهای مندرج در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی نداند. در مقاله حاضر سعی می گردد که تفصیل در خصوص نحوه درخواست اجرای رای داور پرداخته شود.

مطلب مرتبط: مهلت طرح دعوای ابطال رای داوری چند روز می باشد؟

درخواست اجرای رای داور

پس از آنکه رای داوری صادر و به طرفین ابلاغ می گردد، بحث اجرای آن و رعایت نکات قانونی لازم حائز اهمیت می باشد. جهت طرح دعوا مبنی بر درخواست اجرای رای داور می بایست نکات ذیل مدنظر قرار گیرد:

1- در خصوص مرجع صلاحیت دار جهت صدور اجرائیه می توان اینگونه بیان نمود که اگر داور با توافق طرفین و بدون تعیین دادگاه، داوری نموده باشد، مرجع صالح برای صدور اجرائیه، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد اما اگر تعیین داور از سوی دادگاه باشد، همان دادگاهی که موضوع را به داوری ارجاع داده است، صلاحیت صدور اجرائیه را نیز دارد. حال اگر در حین رسیدگی دادگاه، موضوع به داوری ارجاع داده شود، همان دادگاه ارجاع کننده دعوا به داوری، به اصل موضوع نیز رسیدگی می نماید. حال در فرضی که طرفین در مرحله تجدیدنظر خواهی توافق می نمایند که موضوع خود را به داوری ارجاع دهند، منطبق با ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع صدور اجرائیه نیز همان دادگاه تجدیدنظر خواهد بود ناگفته نماند که دکتر شمس در جلد سوم کتاب آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته)، عنوان نموده اند که وفق ماده ۵ قانون اجرای احکام مدنی، صدور اجرائیه با دادگاه بدوی است.

مطلب مرتبط: نمونه رای لزوم مشخص گردیدن زمان ابلاغ رای داور

2- مساله مهمی که در طرح دادخواست مبنی بر درخواست اجرای رای داوری می بایست مدنظر قرار گیرد آنست که محکوم له می بایست نتیجه ابلاغ رای داور به محکوم علیه را به نحو مقتضی ضمیمه دادخواست نماید چراکه دادگاه مکلف است احراز نماید که مهلت ۲۰ روز مندرج در ماده ۴۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی گذشته است یا خیر.

3- پس از ابلاغ رای داوری به محکوم علیه، اگر وی اعتراضی بدان داشته باشد، می بایست ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رای، دادخواست ابطال رای داوری را وفق مواد ۴۸۹ و ۴۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی، تقدیم دادگاه نماید. نکته مهم قابل توجه آن است که حتی اگر دادخواست ابطال رای داوری هم توسط محکوم علیه مطرح شده باشد، این امر منافاتی با اجرای رای داوری نخواهد داشت و اجرای رای داوری متوقف نمی شود مگر آنکه دلایل اعتراض محکوم علیه وفق ماده ۴۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی، قوی باشد. در این صورت دادگاه قرار توقف منع اجرای آن را تا پایان رسیدگی به اعتراض و صدور حکم قطعی صادر می نماید و در صورت اقتضاء تأمین مناسب نیز از معترض اخذ خواهد شد. حال اگر رای داوری خلاف قانون صادر شده باشد، مهلت مقرر فوق، منقضی شده باشد، در هر زمانی که درخواست اجرای رای داوری مطرح گردد، محکوم علیه می تواند بطلان ذاتی رای داوری را به دادگاه اعلام نماید. دادگاه با عنایت به ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر این موضوع را احراز نماید، از صدور دستور مبنی بر اجرای رای داوری امتناع می ورزد.

مطلب مرتبط: ابطال رای داوری چیست؟

4- مرجعی که رای داوری را اجرا می نماید، اجرای احکام دادگستری است نه شورای حل اختلاف. بنابراین حتی در فرضی که مبلغ محکوم به، زیر بیست میلیون تومان هم باشد، مرجع صالح اجرای احکام دادگستری است و اجرای رای داوری در صلاحیت شورای حل اختلاف نمی باشد.

5- مورد مهم دیگری که در خصوص درخواست اجرای رای داوری، قابل ذکر است آن است که آیا دادگاه به محض وصول دادخواست مبنی بر درخواست اجرای رای داوری، می بایست اجرائیه را صادر نماید و یا آنکه مکلف است به مفاد رای صادره توجه نماید که اگر رای صادره، مخالف قانون نباشد، اجرائیه را صادر نماید؟ در پاسخ به این پرسش میتوان اینگونه بیان نمود که با توجه به صراحت ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر از سوی هر یک از طرفین، درخواست اجرای رای داوری شده باشد، دادگاه می بایست بررسی نماید که آیا موضوع منطبق با یکی از موارد مندرج در ماده فوق الذکر است یا خیر؟ اگر رای صادره مشمول یکی از موارد مذکور در ماده فوق باشد، باطل بوده و قابلیت اجرایی ندارد. بنابراین در این حالت دادگاه می بایست تصمیم خود را مبنی بر غیرقابل اجرا بودن رای، بصورت مستدل به طرفین ابلاغ نماید. با رد شدن درخواست صدور اجرائیه، داوری منتفی شده و مدعی می بایست با مراجعه به دادگاه، طرح دعوا نماید. 

مطلب مرتبط: داوری چیست؟ شرایط تعیین داور کدام است؟

در خصوص آنکه آیا قرار رد درخواست صدور اجرائیه، قطعی است یا قابل تجدیدنظر خواهی است، میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد عده ای مانند دکتر کاتوزیان معتقدند که رد درخواست صدور اجرائیه، متضمن حکم قضایی بر بطلان رای داوری است و می بایست قابل تجدیدنظر خواهی باشد اما عده دیگر معتقدند که این تصمیم قطعی است و قابل اعتراض نمی باشد. اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در نظریه مشورتی مورخ ۱۶-۰۹-۱۳۹۸ به شماره ۷/۹۸/۱۲۲۲، اعلام نموده است که این تصمیم وفق ماده ۳۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، قطعی بوده و قابل اعتراض نیست چراکه در ماده ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی از آن صحبتی نشده است.

6- اگر محکوم علیه ظرف ۳۰ روز پس از صدور اجرائیه، نسبت به پرداخت محکوم به اقدامی نکند و یا آن که دادخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به را تقدیم نکند، امکان صدور برگ جلب و حبس وی وجود خواهد داشت. محکوم علیه جهت طرح دادخواست اعسار از پرداخت محکوم‌به، مکلف است که دادخواست خود را به دادگاه صادرکننده اجرائیه یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا دارد، تقدیم نماید.

7- اگر ابلاغ به محکوم علیه بصورت واقعی نبوده و به نحو قانونی ابلاغ صورت گرفته باشد، چنانچه وی خارج از مهلت ۲۰ روزه، مدعی عدم اطلاع از مفاد رای صادره بوده و دادخواست اعتراض به رای داوری را تقدیم نموده باشد، دادگاه در صورت احراز عذر موجه نسبت به بی اطلاعی، صورت جلسه کرده و دستور تعیین وقت جهت رسیدگی را صادر می نماید. نکته مهم آن است که ملاک دادگاه جهت مهلت اعتراض، اگر ابلاغ واقعی نباشد، از تاریخ اطلاع محاسبه می شود.