نکات اعسار از پرداخت محکوم به و هزینه دادرسی

نکات اعسار از پرداخت محکوم به

زمانی که فردی محکوم به پرداخت وجه می گردد، ممکن است که بنا به دلایل متعددی مانند ورشکستگی، مشکلات مالی و … توانایی و امکان پرداخت آن وجه (محکوم به) را نداشته باشد. در اینصورت او می تواند دادخواستی را تحت عنوان "اعسار از پرداخت محکوم به" تقدیم دادگاه نماید. اعسار در لغت بمعنای نیازمندی بوده و در اصطلاح حقوقی به معنای نداشتن دارایی و اموال می باشد. به فردی که تمکن مالی لازم را ندارد، معسر گفته می شود. متضاد کلمه اعسار، ایسار است. ایسار بمعنی داشتن مال و دارایی می باشد. در این مقاله به بررسی نکات اعسار از پرداخت محکوم به و هزینه دادرسی می پردازیم.

مطلب مرتبط: شرایط پذیرش تقاضای اعسار از سوی بدهکار

1) همانگونه که می دانید زمانی که فردی محکوم به پرداخت وجهی می شود، اگر ظرف مهلت مقرر قانونی، دین خود را ادا نکند و اموالی نیز از وی یافت نشود، حکم جلب او صادر و روانه زندان می شود و تا زمانی که ادای دین ننماید، در بازداشت خواهد بود. در این خصوص ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مقرر نموده است:

"اگر استیفای محکوم به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکوم علیه به تقاضای محکوم له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکوم له حبس می شود. چنانچه محکوم علیه تا سی روز پس از ابلاغ اجرائیه، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خویش را اقامه کرده ‌باشد حبس نمی شود، مگر اینکه دعوای اعسار مسترد یا به موجب حکم قطعی رد شود.

تبصره ۱- چنانچه محکوم علیه خارج از مهلت مقرر در این ماده، ضمن ارائه صورت کلیه اموال خود، دعوای اعسار خود را اقامه کند، هرگاه محکوم له آزادی وی را بدون اخذ تأمین بپذیرد یا محکوم علیه به تشخیص دادگاه کفیل یا وثیقه معتبر و معادل محکوم به ارائه نماید، دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفیل تا روشن شدن وضعیت اعسار از حبس محکوم علیه خودداری و در صورت حبس، او را آزاد می‌کند. در صورت ردّ دعوای اعسار به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه گذار ابلاغ می‌شود که ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ واقعی نسبت به تسلیم محکوم علیه اقدام کند. در صورت عدم تسلیم ظرف مهلت مذکور حسب مورد به دستور دادستان یا رئیس دادگاهی که حکم تحت نظر آن اجراء می‌شود نسبت به استیفای محکوم به و هزینه‌های اجرایی از محل وثیقه یا وجه الکفاله اقدام می‌شود. در این مورد دستور دادگاه ظرف مهلت ده روز پس از ابلاغ واقعی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. نحوه صدور قرارهای تأمینی مزبور، مقررات اعتراض نسبت به دستور دادستان و سایر مقررات مربوط به این دستورها تابع قانون آیین دادرسی کیفری است.

تبصره ۲- مقررات راجع به تعویق و موانع اجرای مجازات حبس در خصوص کسانی که به استناد این ماده حبس می‌شوند نیز مجری است."

مستفاد از ماده فوق، مشخص می گردد که اگر محکوم علیه (بدهکار) توانایی پرداخت مبلغ بدهی (محکوم به) را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار دهد، در صورتی که معسر بودن او ثابت شود، هم از حبس وی جلوگیری می شود و هم اینکه مبلغ بدهی تقسیط شده و او مکلف می شود تا آن مبلغ را طی اقساط مشخص پرداخت نماید.

2) در ارتباط با دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، قانونگذار مقرر نموده است که محکوم علیه می بایست ظرف سی روز از تاریخ صدور اجرائیه (اجرائیه برگه ای است که حاوی مشخصات محکوم له و محکوم علیه و مبلغ محکوم به بوده و مفاد رای در آن قید می گردد)، دادخواست اعسار خود را تقدیم دادگاه صادرکننده رای نماید. فردی که به پرداخت وجهی محکوم شده است، می تواند ظرف ده روز از تاریخ صدور اجرائیه در صورتی که تمکن مالی لازم را دارد، مبلغ محکومیت را پرداخت نماید در اینصورت از پرداخت نیم عشر دولتی معاف می گردد. در صورت عدم توان پرداخت، می بایست ظرف سی روز دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به را تقدیم دادگاه نماید.

در صورتی که بدهکار، ظرف مهلت مقرر دادخواست اعسار ندهد، پرونده به اجرای احکام ارسال و حتی ممکن است حکم جلب وی نیز صادر شود بنابراین اکیدا توصیه میگردد فردی که توان پرداخت محکوم به را ندهد ظرف مهلت مقرر، اقدامات فوق الذکر را انجام دهد.

3) مورد دیگری که می توان دادخواست اعسار را تقدیم دادگاه نمود، زمانی است که فردی مبلغی را از فرد دیگری طلبکار است و می خواهد اقدام قانونی نماید اما توان پرداخت هزینه دادرسی را ندارد، در اینصورت او می تواند طی دادخواست مطالبه وجه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را تقدیم دادگاه نماید. معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تادیه آن نیست. در مواد 504 الی 514 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی در ارتباط با اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، به تفصیل توضیح داده شده است.

بیشتر بخوانید: دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به

4) دادخواست اعسار فقط در ارتباط با اشخاص عادی است، تجار یا شرکت های تجاری در صورت عدم توان پرداخت محکوم به، می بایست اعلام ورشکستگی نمایند. در صورت اعلام ورشکستگی و پذیرش آن از سوی دادگاه، اگر فرد ورشکسته در بازداشت باشد، آزاد می شود.

5) در هنگام تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، حتما می بایست علاوه بر استشهادیه (شهادت حداقل دو نفر)، لیست اموال فرد بدهکار نیز ضمیمه دادخواست، ارائه شود به بیانی دیگر، ارائه لیست اموال از شرایط شکلی طرح این دادخواست می باشد و در صورتی که ارائه نشود، دادخواست رد می شود. اما در دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، ارائه لیست اموال ضروری نمی باشد و ضمیمه نمودن استشهادیه به دادخواست کفایت می نماید.

6) گاهی اوقات ممکن است بعضی از افراد جامعه، علی رغم داشتن تمکن مالی لازم، سعی در فرار از پرداخت و ادای دین داشته باشند و بر همین اساس اقدام به پنهان نمودن اموال و دارایی خود نمایند در اینصورت قانونگذار مجازات این افراد را طی قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی پیش بینی نموده است. ماده 16 قانون فوق الذکر مقرر نموده است:

"هرگاه محکوم علیه در صورت اموال خود موضوع مواد (3) و (8) این قانون، به منظور فرار از اجرای حکم از اعلام کامل اموال خود مطابق مقررات این قانون خودداری کند یا پس از صدور حکم اعسار معلوم شود برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کرده است دادگاه ضمن حکم به رفع اثر از حکم اعسار سابق محکوم علیه را به حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد کرد."

با توجه به ماده فوق مشخص می گردد که فردی که دارایی خود را در لیست اموال دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به، مخفی نماید، به حبس از سه تا شش ماه محکوم می شود.