شرایط درخواست فرزندخواندگی چگونه است؟

شرایط درخواست فرزندخواندگی

فرزندخواندگی به معنای این است که زن و شوهر و یا دختر یا زن مجرد، فرد دیگری را که فرزند واقعی آنها نیست، به سرپرستی قبول کنند و تمامی هزینه‌های تربیت، نگهداری و ... وی را بپردازند. مقنن در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب 1392، در خصوص این مورد، مقررات ویژه‌ای را وضع نموده است. در مقاله حاضر که توسط گروه وکلای عدالت سرا، تحریر یافته است سعی می‌گردد به تفصیل در خصوص شرایط درخواست فرزندخواندگی پرداخته شود.

فردی که خواهان طرح درخواست فرزندخواندگی است می‌بایست در وهله اول برای تشکیل پرونده، درخواست خود را به سازمان بهزیستی تقدیم نماید. سازمان بهزیستی مکلف است که وفق ماده 11 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، حداکثر ظرف دو ماه این درخواست را بانضمام نظریه کارشناسی خود، به دادگاه ارسال نماید، دادگاه با بررسی جمیع مدارک تصمیم مقتضی خود را مبنی بر قبول یا رد آن درخواست، اعلام می‌دارد. ناگفته نماند که مستند به بند 16 ماده 4 قانون حمایت خانواده و ماده 32 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، دادگاه خانواده محل اقامت درخواست‌کننده، صلاحیت ذاتی در رسیدگی به این دعوا را دارد. مورد دیگر آنکه مقنن شرایط ویژه‌ای را برای متقاضی درخواست فرزندخواندگی در نظر گرفته است که این شرایط عبارتند از:

1- اگر زن و شوهر متقاضی درخواست فرزندخواندگی باشند، یکی از آنها می‌بایست حداقل 30 سال سن داشته باشد. در خصوص دختر و زن مجرد نیز این شرط سنی وجود دارد. (دختر و زن مجرد فقط می‌توانند سرپرستی فرزند دختر را قبول نمایند.)

2- متقاضی یا متقاضیان درخواست فرزندخواندگی حتما می‌بایست از اتباع ایرانی باشند.

3- وفق ماده 14 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می‌نماید که درخواست‌کننده سرپرستی، بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست‌کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک یا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر و پس از قبول درخواست‌کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر می‌کند.

4- تقیّد به انجام واجبات و ترک محرمات

5- عدم محکومیت جزائی موثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی

6- تمکن مالی

7- عدم حجر

8- سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی

9- نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکی

10- صلاحیت اخلاقی

11- عدم ابتلاء به بیماری‌های واگیر و یا صعب‌العلاج

12- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

دادگاه رسیدگی‌کننده به درخواست فرزندخواندگی با بررسی تمامی موارد فوق، اگر متقاضی یا متقاضیان را واجد شرایط لازم تشخیص دهد، در وهله اول قرار سرپرستی آزمایشی شش ماهه را صادر نموده و این قرار را به متقاضی، سازمان بهزیستی و دادستان ابلاغ می‌کند. پس از این مدت، در صورت استمرار شرایط فوق، دادگاه مطابق با اعلام نظر سازمان بهزیستی و هم‌چنین مطابق با مواد 14 و 15 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، حکم سرپرستی را صادر می‌نماید.

مطلب مرتبط: آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست

نکات مهم در خصوص درخواست فرزندخواندگی

1- در پذیرش سرپرستی جهت فرزندخواندگی اولویت به ترتیب ذیل می‌باشد:

الف) در ابتدا اولویت با زن و شوهر بدون فرزند است و بعد از آنها اولویت با زنان و دختران بدون شوهر و فرزند و النهایه زن و شوهر دارای فرزند. (تبصره 3 ماده 5 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست)

ب) در مرتبه بعدی، کسانی که طفلی را یافته‌اند و ادعای آنها در دادگاه ثابت شده است، در اولویت واگذاری سرپرستی می‌باشند.

ج) در نهایت کسانی که با دلایل موجه سرپرستی کودک یا نوجوانی را حداقل یک سال قبل از سپردن به سازمان بهزیستی عهده‌دار بوده‌اند، دارای اولویت در سرپرستی آنها می‌باشند.

بیشتر بخوانید: نمونه رای صدور حکم فرزندخواندگی

2- پس از آنکه حکم قطعی سرپرستی صادر گردید، حکم صادره به اداره ثبت احوال و‌ اداره بهزیستی ابلاغ می‌شود. با ابلاغ این حکم، اداره ثبت احوال می‌بایست مندرجات موجود در حکم سرپرستی را در شناسنامه زوجین سرپرست یا سرپرست کودک یا نوجوان تحت سرپرستی وارد نماید مضاف بر آنکه می‌بایست شناسنامه جدیدی برای کودک یا نوجوان تحت سرپرستی با درج نمودن نام و‌ نام خانوادگی زوجین سرپرست یا سرپرست صادر نماید و هم‌چنین نام و نام خانوادگی والدین واقعی در صورت مشخص بودن و مفاد حکم سرپرستی در شناسنامه درج می‌گردد. (مطابق با ماده 22 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست)

لازم به توضیح است که کودک یا نوجوانی که به سرپرستی گرفته شده است، می‌تواند گذرنامه اخذ نموده و از کشور خارج شود به شرط آنکه موافقت سرپرست و دادستان اخذ شود. دادستان وفق ماده 23 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، بعد از اخذ نظریه کارشناس سازمان بهزیستی، با در نظر گرفتن مصلحت کودک یا نوجوان، تصمیم مقتضی را اتخاذ می‌نماید.

3- حکم فرزندخواندگی تحت شرایط ذیل از بین می‌رود:

الف) در صورتی که سرپرست منحصر یا سرپرستان این تقاضا را بدان جهت مطرح نمایند که سوء رفتار کودک یا نوجوان برای هر یک از آنان غیرقابل تحمل باشد.

ب) اگر کودک پس از رشید شدن با سرپرست منحصر یا سرپرستان خود توافق نماید.

ج) در صورت مشخص شدن پدر یا مادر یا جد پدری کودک یا نوجوان و یا وصی منصوب از سوی ولی قهری در صورتی که صلاحیت لازم برای سرپرستی را ولو با ضم امین یا ناظر از سوی دادگاه داشته باشند.

د) در صورتی که هر یک از شرایطی که برای درخواست فرزندخواندگی ذکر شد نیز از بین برود، حکم فرزندخواندگی زائل می‌شود. (مستنبط از ماده ۲۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست)

4- اگر سرپرست یا سرپرستان کودکی که حضانت وی با آنهاست، فوت نمایند یا طلاق گیرند، حضانت طفل به یکی از زوجین یا شخص ثالثی واگذار می‌شود. وفق ماده 20 قانون فوق‌الاشاره، در صورتی که کودک بالغ باشد، حتما می‌بایست نظر او در این خصوص اخذ شود.

مطلب مرتبط: آثار سرپرستی کودک یا نوجوان بی‌سرپرست چیست؟

5- مساله مهم دیگری که می‌توان در خصوص بحث درخواست فرزندخواندگی مطرح نمود آن است که آیا اساساً سرپرست می‌تواند با فرزندخوانده خود ازدواج کند یا خیر. در این مورد اتفاق نظری میان حقوقدانان و فقیهان وجود ندارد. مقنن در ماده 26 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، این مورد را ممنوع اعلام دانسته است مگر آنکه به مصلحت فرزندخوانده تشخیص داده شود اما در رویه قضایی، محاکم ازدواج سرپرست با فرزندخوانده را خلاف مصلحت فرزندخوانده می‌دانند.