وکالت بلاعزل به چه معناست و چگونه میتوان آن را ابطال نمود؟

وکالت بلاعزل چیست؟

وکالت، نایب گرفتن شخص دیگر برای انجام امری است؛ به این معنا که موکل، اقدام وکیل را در مورد انجام عمل حقوقی به منزله اقدام خود دانسته و به او اختیار می دهد که به نام و حساب موکل تصرفاتی بنماید. با توجه به گسترش روابط اجتماعی و انجام معاملات گسترده میان مردم، اعطای وکالت بلاعزل بسیار مرسوم گردیده است. اما متاسفانه عدم آگاهی کامل در مورد این وکالت، ممکن است عواقب ناخوشایندی را در پی داشته باشد.

ماده ٦٥٦ قانون مدنی در تعریف وکالت بیان می دارد:

"وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می نماید."

بنابر این تعریف مشخص می گردد که وکالت به نوعی اعطای نمایندگی به وکیل است و وکیل واسطه انجام عمل حقوقی می شود. لازم به ذکر است که وکالت عقدی جایز می باشد به این معنا که با فوت یا جنون هر یک از طرفین و یا با استعفای وکیل یا عزل موکل، پایان می پذیرد.

مطلب مرتبط: ابطال سند رسمی انتقال مالکیت

ماده ٦٧٩ قانون مدنی در تعریف وکالت بلاعزل عنوان نموده است:

"موکل میتواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل با عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد."

توصیه می شود که وکالت بلاعزل در امور جزیی داده شود نه امور کلی، بدلیل آنکه اراده موکل از وی سلب می شود بنابراین بهتر است که وکالت بلاعزل مقید به زمان مشخصی باشد.

لازم به ذکر است که اسقاط حق عزل موکل، در صورتی معتبر است که خلاف نظم عمومی نباشد چرا که در اینصورت با آزادی و اراده افراد در تعارض می باشد. بطور مثال در وکالتی که بصورت عام بوده و شامل تمامی اختیارات می باشد، اسقاط حق عزل موکل بصورت دائمی باطل است.

موارد از بین رفتن وکالت بلاعزل

1. وکالت بلاعزل نیز با فوت یا جنون هر یک از طرفین از بین می رود و تنها تفاوت با وکالت عادی این می باشد که حق عزل وکیل برای مدت مشخصی از موکل ساقط می شود و یا اینکه حق استعفای وکیل از او سلب می گردد.
2. یکی دیگر از موارد از بین رفتن وکالت بلاعزل استعفا (انصراف) وکیل از مورد وکالت می باشد. به این معنا که وکیل هر زمان که بخواهد با اعلام استعفای خود وکالت بلاعزل را از بین می برد.
3. انجام مورد وکالت توسط موکل نیز از مواردی است که باعث از بین رفتن وکالت بلاعزل می شود مشروط بر آنکه انجام آن کار توسط موکل، با حقوق وکیل در تضاد و تعارض نباشد.

موارد استفاده از وکالت بلاعزل

وکالت زوجه در طلاق: مطابق با قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، حق طلاق با مرد می باشد اما زن میتواند در ضمن عقد نکاح، شرط نماید که وکالت در طلاق را از طرف مرد داشته باشد تا هر زمان که بخواهد بتواند اقدامات قانونی من باب طلاق را انجام دهد.

وکالت در معاملات (خرید و فروش): یکی دیگر از موارد استفاده از وکالت بلاعزل، ناظر به مواردی است که در اکثر معاملات مثل خرید و فروش خانه یا ماشین، فروشنده بعد از دریافت کل مبلغ، به خریدار وکالت بلاعزل می دهد که اقدامات قانونی در جهت تنظیم سند را انجام دهد.

نکته قابل توجه این است که وکالت بلاعزل نیز با فوت یا جنون هر یک از طرفین فسخ می شود. بنابراین با فوت فروشنده، خریدار می بایستی دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی را بطرفیت وراث فروشنده تقدیم دادگاه نماید.

مطلب مرتبط: نحوه طرح دعوای خلع ید ملک مشاعی

جهت تنظیم وکالت بلاعزل چه اقداماتی صورت می گیرد؟

وکیل و موکل در درجه اول می بایست به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و مدارک شناسایی خود را (شناسنامه و کارت ملی) جهت احراز هویت و تنظیم وکالت، به دفترخانه تقدیم نمایند. در وکالت بلاعزلی که مربوط به معاملات است می بایست مدارک مالکیت آن مال نیز تقدیم دفترخانه گردد.

توصیه می گردد جهت جلوگیری از ورود هرگونه ضرر و یا داشتن عواقب ناخوشایند، در تنظیم وکالت بلاعزل، مدت معینی قید شود تا در صورتیکه ظرف مهلت مقرر، وکیل نتوانست به هر دلیلی مورد وکالت را انجام دهد، وکالت بعد از آن مهلت مشخص، از بین برود. بنابراین با انجام احتیاط لازم و بررسی همه جانبه امور، میتوان از ورود ضرر جلوگیری نمود.

ضم وکیل در وکالت بلاعزل

در وکالت، ضم وکیل به این معنی می باشد که موکل علاوه بر وکیلی که اختیار کرده، یک وکیل دیگری نیز انتخاب می کند و به او متذکر می شود که برای انجام هرگونه اقدامی باید با وکیل نخست مشورت کند، به عبارتی هر اقدامی تنها با توافق هر دو وکیل و یا نظارت موکل انجام می گیرد، به چنین اقدامی که موکل دو وکیل برای خود برمی گزیند ضم وکیل می گویند.

به طور مثال در مواردی مرد به همسرش وکالت بلاعزل طلاق می دهد اما بعد از مدتی پشیمان شده و قصد دارد وکالت بلاعزل را بی اثر کند، در چنین شرایطی وی باید به دفترخانه مراجعه کرده و یک وکیل دیگری را ضمیمه پرونده کند، این حالت را ضم وکیل می گویند. در چنین وضعیتی وکالت استقلالی وکیل اول به وکالت اجتماعی تبدیل می شود.

با ضم وکیل، وکیل دوم در کنار وکیل نخست اقدام به وکالت می نماید که در عمل حدود اختیارات وکیل نخست کاهش می یابد.

البته ضم وکیل در مواردی ممکن است که موکل در وکالت بلاعزل حق ضم وکیل را از خود سلب نکرده باشد.