نحوه فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور

فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور

در قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۳۲۹ شرایطی مقرر گردیده بود که بموجب آن، دادستان کل (مدعی العموم) این حق را داشت که در راستای اعمال قانون، نسبت به احکام قطعی که برخلاف قانون صادر گردیده بودند، درخواست فرجام خواهی نماید. این نوع فرجام خواهی، مقید به مهلت نبود و اگر در راستای انجام آن، حکم صادره نقض می شد، نسبت به طرفین دعوا بلااثر بوده و نقض بلا ارجاع (بعد از نقض رای پرونده به دادگاه پایین ارسال نمی شد) شمرده می شد. در قانون سابق آیین دادرسی مدنی نیز مقرر گردیده بود که اگر رایی مخالف قانون صادر شود و هیچ کدام از اصحاب دعوا در فرجه مقرر قانونی نسبت به آن فرجام خواهی ننموده باشند، دادستان کل می تواند در راستای اعمال و حفاظت از قانون، نسبت به آن فرجام خواهی نماید (این نوع فرجام خواهی مقید به مهلت نبوده) و این فرجام خواهی در مورد اصحاب دعوا موثر نبودن و فقط در جهت حفظ قانون بوده است. در این مقاله به بیان نحوه انجام فرجام خواهی از طریق دادستان کل کشور مطابق با قانون جدید آیین دادرسی مدنی می پردازیم.

علت پیش بینی چنین امری از سوی مقنن این می باشد که گاهی اوقات ممکن است که محکوم علیه بنا به هر علتی در مهلت مقرر قانونی نسبت به رای، تقاضای فرجام خواهی ننماید مضاف بر اینکه علی الاصول گاهی اوقات، بخش قابل توجهی از آرای صادره از دادگاهها، غیر قابل فرجام خواهی می باشند و به همین علل، احتمال صدور آرایی خلاف قانون نیز وجود دارد بنابراین با پیش بینی این روش، قانونگذار به منظور حفظ حیثیت دستگاه قضایی، این مقررات را تدوین نموده تا در صورت صدور چنین رایی، امکان رسیدگی و نقض آن فراهم آید.

در قانون جدید آیین دادرسی مدنی نیز طریقه فرجام خواهی توسط دادستان کل کشور، پیش بینی گردیده است. بموجب مقررات این قانون، محکوم علیهی که در مهلت مقرر قانونی فرجام خواهی ننموده است، میتواند از طریق دادستان کل کشور تقاضای فرجام نماید. ماده ۳۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:

«هرگاه از رای قابل فرجام در مهلت مقرر قانونی فرجام خواهی نشده، یا به هر علتی در آن موارد قرار رد دادخواست فرجامی صادر و‌ قطعی شده باشد و ذی نفع مدعی خلاف شرع یا قانون بودن آن رای باشد، می تواند از طریق دادستان کل کشور تقاضای رسیدگی فرجامی بنماید.‌ تقاضای یاد شده مستلزم تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی فرجامی است.

‌تبصره- مهلت تقدیم دادخواست یک ماه حسب مورد از تاریخ انقضاء مهلت فرجام خواهی یا قطعی شدن قرار رد دادخواست فرجامی یا ابلاغ رای دیوان عالی کشور در خصوص تایید قرار رد دادخواست فرجامی می باشد.»

مطابق با ماده فوق مشخص می گردد که ذینفع درصورتیکه در مهلت مقرر قانونی فرجام خواهی ننموده باشد، می تواند ظرف یک ماه از تاریخ منقضی گردیدن مهلت فرجام خواهی و یا قطعی گردیدن قرار رد دادخواست فرجام و با ابلاغ رای دیوان عالی کشور، از طریق دادستان کل کشور تقاضای فرجام خواهی نماید. جهت انجام این امر، می بایست دادخواست تنظیم و هزینه دادرسی مرحله فرجام خواهی نیز پرداخت گردد. الف- جهت تنظیم چنین دادخواستی می بایست نکات ذیل رعایت گردد:

1. نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خواه و وکیل او در صورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.
2. نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات فرجام خوانده.
3. حکم یا قراری که از آن درخواست فرجام شده است.
4. دادگاه صادر کننده رای.
5. تاریخ ابلاغ رای.
6. دلایل فرجام خواهی. (مطابق با ماده 380 قانون آیین دادرسی مدنی)

مطلب مرتبط: آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی کدام اند؟

ب) به دادخواست فرجامی باید برگ های زیر پیوست شود:

1. رونوشت یا تصویر مصدق حکم یا قراری که از آن فرجام خواسته می شود.
2. لایحه متضمن اعتراضات فرجامی.
3. وکالتنامه وکیل یا مدرک مُثبِت سِمَت تقدیم کننده دادخواست فرجامی در صورتی که خود فرجام خواه دادخواست را نداده باشد. (مطابق با ماده 381 قانون آیین دادرسی مدنی)

ج) دادخواست و برگ های پیوست آن باید در دو نسخه و در صورت متعدد بودن طرف دعوا به تعداد آنها بعلاوه یک نسخه باشد، به استثنای مدرک مثبت سمت که فقط به نسخه اول ضمیمه می شود. (ماده 382 قانون آیین دادرسی مدنی)

محکوم علیه پس از تنظیم دادخواست بنابر کیفیت فوق، می بایست دادخواست خود را به دفتر دادستان کل کشور تقدیم نماید. نکته مهم آنکه اگر دادخواست، بنا به هر علتی خارج از مهلت یک ماهه مندرج در ماده 387 قانون آیین دادرسی مدنی، تقدیم گردد، به هیچ عنوان قابل ترتیب اثر نخواهد بود. مساله مهم دیگر آن است که علاوه بر تکلیف ذینفع مبنی بر طرح دادخواست ظرف یک ماه از انقضای مهلت فرجام خواهی، او مکلف می باشد خلاف شرع یا قانون بودن رای صادره را ارائه نموده که تشخیص صحت یا عدم صحت این موضوع با دادستان کل کشور خواهد بود.

نحوه رسیدگی در دیوان عالی کشور بدین صورت می باشد دفتر دادستان کل، دادخواست فرجامی را به پیوست پرونده اصلی به دادستان کل کشور ارائه نموده و چنانچه وی (معمولا این کار توسط دادیاران دادسرای کل انجام می گیرد) ادعای خلاف قانون یا شرع بودن رای صادره را بپذیرد، از دیوان عالی کشور تقاضای نقض رای فرجام خواسته را می‌ نماید.

اگر فرجام خواهی از طریق دادستان کل با موافقت او همراه شود، فرجام خوانده دعوا از اعتراضات فرجام خواهی مطلع نگشته و نمیتواند لایحه دفاعیه ای ارائه نماید. شایان ذکر است که پسندیده تر می باشد که امکان اطلاع فرجام خوانده به گونه ای میسر شود تا او بتواند لایحه دفاعیه ای ارائه نماید. همچنین مطابق با ماده ۳۸۹ همان قانون، پس از درخواست نقض از طرف دادستان کل، محکوم علیه رای یاد شده می تواند با ارائه گواهی لازم به دادگاه اجراء کننده رای، تقاضای توقف اجرای آن را بنماید. پس از ارائه گواهی به دفتر دادگاه، دادگاه مکلف است پس از اخذ تامین مناسب دستور توقف اجرا را تا پایان رسیدگی دیوان عالی کشور صادر نماید.