آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی کدام اند؟
آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی
نحوه رسیدگی در دیوان عالی کشور معمولا بدین صورت می باشد که پس از رسیدگی در مرحله بدوی و مرحله تجدیدنظر، دیوان عالی کشور یکبار دیگر موضوع پرونده را مورد رسیدگی قرار داده و بصورت دقیق تر بررسی می نمایند. اما در برخی از موارد مقنن شرایطی را وضع نموده است که بموجب آن محکوم علیه میتواند در صورتی که به رای صادره از دادگاه بدوی اعتراض ننموده و قطعی شده باشد، اعتراض خود را در دیوان عالی کشور مطرح نماید. در این مقاله به بررسی آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی می پردازیم. ماده ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی در این باره اشعار داشته است:
«آرای دادگاههای بدوی که به علت عدم درخواست تجدیدنظر قطعیت یافته قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:
الف- احکام:
۱- احکامی که خواسته آن بیش از مبلغ بیست میلیون (۲۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال باشد.
۲- احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت.
ب- قرارهای زیر مشروط به اینکه اصل حکم راجع به آنها قابل رسیدگی فرجامی باشد.
۱- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد.
۲- قرار سقوط دعوا یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا.»
مطابق با ماده فوق مشخص می گردد که احکام و قرارهای ذیل که در مرحله بدوی قطعی شده اند، قابل فرجام خواهی می باشند:
*احکام
۱) در دعاوی که خواسته آنان، بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد، اگر در فرجه مقرر قانونی، نسبت به آنان تجدیدنظر خواهی نگردیده و قطعی شده باشند، امکان رسیدگی در دیوان عالی کشور (فرجام خواهی) وجود دارد. نکته مهم آن است که اگر نسبت به رای صادره در دعوای مالی (بدون توجه به میزان خواسته) تجدیدنظر خواهی بعمل آید، دیگر قابلیت فرجام خواهی وجود نخواهد داشت. اما اگر خواسته دعوا بیشتر از ۲۰ میلیون ریال باشد و نسبت به آن تجدیدنظر خواهی نشود، محکوم علیه این حق را خواهد داشت تا ظرف مهلت مقرر، فرجام خواهی نماید حتی اگر محکوم به کمتر از این باشد.
مساله مهم دیگری که می بایست مورد توجه قرار گیرد آن است که ماده ۳۶۷ قانون فوق، تنها دعاوی مالی را مدنظر قرار داده که خواسته آنها وجه رایج کشور ایران بوده و بیش از بیست میلیون ریال باشند. بنابراین دعاوی مالی دیگر اعم از مال منقول یا غیرمنقول، پول خارجی و … حتی اگر به بیش از ۲۰ میلیون ریال هم تقویم شده باشند، به هیچ عنوان قابل فرجام خواهی نخواهند بود.
۲) احکام صادره در مرحله بدوی در ارتباط با دعاوی طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت که بعلت عدم تجدیدنظر خواهی قطعی شده اند، در مهلت مقرر، قابل فرجام خواهی خواهند بود. فی الواقع احکام صادره راجع به حبس، ثلث و تولیت که در مرحله بدوی صادر شده اند، اگر ظرف مهلت مقرر، مورد تجدیدنظر خواهی قرار گیرند، با استناد با ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی غیرقابل فرجام خواهند بود. نکته دیگر آنکه طبق بند الف ماده ۳۶۸ قانون فوق، احکام صادره از دادگاه تجدیدنظر در ارتباط با اصل نکاح و فسخ آن، نسب، حجر، وقف و طلاق که از دادگاه تجدیدنظر صادر شده اند، قابل فرجام خواهی می باشند. بند الف ماده 368 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر نموده است:
«آرای دادگاه های تجدیدنظر استان قابل فرجام خواهی نیست مگر در موارد زیر:
الف- احکام:
احکام راجع به اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.
...»
در ارتباط با قابلیت فرجام خواهی احکام غیابی صادره از دادگاه بدوی که خواسته آنان بیش از ۲۰ میلیون ریال است، با استناد به قوانین وضع گردیده از سوی قانونگذار می توان اینگونه بیان نمود که این احکام اگر در مهلت مقرر مورد واخواهی و تجدیدنظر خواهی قرار نگیرند، در مهلت مقرر قانونی، قابل فرجام خواهی خواهند بود.
مطلب مرتبط: آرای قابل فرجام صادره از دادگاه تجدیدنظر کدامند؟
*قرارها
قرارهای ابطال یا رد دادخواست و هم چنین قرارهای سقوط دعوا و یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا که از دادگاه بدوی صادر گردیده باشند اگر در مهلت مقرر نسبت به آنان تجدیدنظر خواهی نشده باشد، فرد متضرر از صدور قرار، می تواند تقاضای فرجام خواهی نماید. این قرارها مطابق با ماده ۳۶۷ قانون فوق، می بایست یا در دعاوی غیر مالی (اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت) صادر شده باشند و یا در دعاوی مالی که خواسته آن وجه رایج کشور به میزان بیش از بیست میلیون ریال باشد. (مستفاد از قسمت 1 و 2 بخش ب ماده 367 قانون آیین دادرسی مدنی)
با توجه به ماده فوق قرار عدم استماع دعوا و نیز قرار رد دعوا که از متداول ترین قرارهای صادره از محاکم هستند جزء قرارهای قابل فرجام مدنظر قانونگذار نمی باشند و بی دلیل مغفول مانده است.
مطلب مرتبط: فرجام خواهی چیست و چه احکامی قابلیت فرجام خواهی را دارند؟
مستندات قانونی مرتبط با آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
شماره نظریه: 7/97/68 شماره پرونده: 96-127/1-2422 تاریخ نظریه: 1397/01/22
با توجه به مواد 308 و 359 و 404 از قانون آئین دادرسی مدنی در صورتی که دعوا غیر قابل تجزیه باشد اولاً آیا دادنامه صادره حتما باید نسبت به کسانی که از آن واخواهی تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی نکرده اند نیز نقض شود و یا اینکه صرف نقض رای مورد واخواهی تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی کافی بوده و نیازی به نقض دادنامه مذکور نمی باشد ثانیاً در صورت عدم نیاز به نقض آیا باید در ذیل رای قید شود که مفاد رای به لحاظ غیر قابل تجزیه بودن به سایر محکوم علیهم نیز تسری می یابد تا طرفین پرونده از این موضوع مطلع شوند یا خیر؟
مطابق مواد 308، 359 و 404 قانون آئین دادرسی در امور مدنی، آرائی که در مراحل واخواهی و تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی صادر می شود، حسب مورد فقط نسبت به واخواه و واخوانده و تجدیدنظر خواه و تجدیدنظر خوانده یا فرجام خواه و فرجام خوانده موثر است و شامل اشخاصی که واخواهی، تجدیدنظر خواهی و یا فرجام خواهی نکرده اند، نمی گردد. ولی با توجه به قسمت اخیر مواد فوق الذکر، در صورتی که رای صادره قابل تجزیه و تفکیک نباشد، نسبت به کسانی که مشمول حکم صادره بوده ولی حسب مورد واخواهی، تجدیدنظر خواهی و یا فرجام خواهی نکرده اند، تسری خواهد داشت. بنابراین در فرض سوال در صورت نقض حکم اولیه یا تجدیدنظر خواسته یا فرجام خواسته، صدور رای به نفع همه محکوم علیهم در این موارد منتفی است، وگرنه تسری این رای به آنان فاقد معنا خواهد شد.
صورت جلسه نشست قضائی استان فارس/ شهر مرودشت مورخ 26-04-1399
آیا قرارهای عدم استماع و رد دعوای صادره از دادگاه (مشروط به آنکه اصل حکم راجع به آن ها قابل رسیدگی فرجامی باشد)، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور است؟
نظر هیئت عالی
مطابق مواد 367 و 368 قانون آیین دادرسی مدنی قرارهای رد و عدم استماع دعوا در زمره ی آرای قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نمی باشند.
امیدواریم مطالب برای شما مفید بوده باشد. لطفا مطالب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و با امتیاز دادن به مطالب، ما را در جهت بهبود و تولید هر چه بیشتر مطالب یاری فرمایید. همچنین می توانید نظرات یا سوالات خود را در بخش دیدگاه ها مطرح نمایید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده خواهد شد.
جهت اخذ مشاوره، می توانید به بخش مشاوره حقوقی مراجعه نمایید.
درخواست مشاوره
افزودن دیدگاه
دیدگاه کاربران