هر آنچه که لازم است در مورد قرارداد معاوضه ملک بدانید

قرارداد معاوضه چیست؟

با پیشرفت علم و تکنولوژی و به تبع آن پیشرفت جوامع، یکی از دستاوردهای جامعه بشری، مساله مالکیت خصوصی افراد بر اموال و دارایی شان می باشد. یکی از مهم ترین مسائل در زمینه مالکیت خصوصی، مساله داشتن سند و مدرک مالکیت افراد می باشد که ثابت می نماید، مالک مالی هستند که ادعای آن را دارند. در ارتباط با این مورد، عقود و قراردادهای مختلفی وجود دارد که یکی از آنها قرارداد معاوضه می باشد.

قرارداد معاوضه در معنای عرفی و عامیانه آن، در واقع همان مبادله کالا به کالا یا مبادله کالا با خدمات یا مبادله خدمات با خدمات می باشد.

قانون مدنی نیز به تعریف قرارداد معاوضه پرداخته است. در همین ارتباط ماده ٤٦٤ قانون مدنی مقرر نموده است:

"معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی میدهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ میکند بدون ملاحظه اینکه یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد."

بطور مثال میتوان اینگونه بیان نمود که یک صاحب باغ میتواند تمام یا بخشی از محصولات خود را در قبال اخذ مقداری گندم از فردی مبادله نماید. فی الواقع طرفین با انجام این کار اقدام به معاوضه نموده اند، یک طرف مالی به طرف مقابل می دهد در عوض مالی که از او دریافت می نماید و ارزش یکسان اموال در این نوع قرارداد، مطرح نمی باشد.

مطلب مرتبط: نمونه قرارداد معاوضه

همچنین در مورد املاک نیز این مساله صادق است وقتی که طرفین ملک های یکدیگر را مبادله می کنند در واقع معاوضه ملک انجام داده اند.

جهت انعقاد قرارداد معاوضه شرایط و ویژگی هایی لازم است که می بایست طرفین آن را رعایت نمایند. این موارد عبارتند از:

• قرارداد معاوضه در زمره عقود تملیکی است یعنی هر یک از طرفین در قبال مالی که از طرف دیگر دریافت می نماید، مالک می گردد مانند معاوضه ویلا با اتومبیل.
• قرارداد معاوضه، عقدی لازم است یعنی اینکه هیچ یک از طرفین به تنهایی نمی توانند آن را فسخ نمایند و حتما لازم است که جهت فسخ، هر دو طرف حضور داشته باشند و به انجام این امر رضایت دهند.
• معاوضه یک عقد معوض است یعنی اینکه باید حتما دو طرفه باشد و دو کالا وجود داشته باشد که در عوض یکدیگر مبادله شوند.

تفاوت قرارداد معاوضه و عقد بیع

یکی از مسائلی که به کرات در بین عموم مردم به چشم می خورد، این است که بعضی از افراد تصور می نمایند که قرارداد معاوضه همان عقد بیع است. درست است که عقد بیع با قرارداد معاوضه دارای شباهت هایی هستند اما این دو با یکدیگر دارای تفاوت های بنیادینی می باشند. در ابتدا لازم است که تعریفی از عقد بیع ارائه شود.

در ماده ٣٣٨ قانون مدنی آمده است: "بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم."

اگر بخواهیم به زبانی عامیانه و در اصطلاح عرفی، تعریفی از عقد بیع بیان کنیم همان قولنامه یا مبایعه نامه ای است که افراد در زمان خرید خانه، اتومبیل و ... فی مابین خود تنظیم می نمایند.

در واقع افراد با تنظیم قولنامه بین خود، به یکدیگر تعهد می نمایند که ظرف مدت مشخصی تعهدات خود را در مقابل طرف دیگر انجام دهند. بطور مثال فروشنده در مقابل خریدار متعهد میشود که ظرف مدت معینی مقدمات انتقال و تنظیم سند و ... را فراهم نماید و در مقابل خریدار نیز تعهد می نماید که کل ثمن معامله را در ظرف مهلت مقرر تسلیم فروشنده نماید.

بنا بر توضیحات فوق مشخص میگردد که عقد بیع در واقع مبادله کالا با پول است بکی از طرفین در قبال مبیع (کالای مورد معامله)، پول دریافت می نماید که این پول در واقع پول رایج است اما معاوضه، مبادله کالا با کالا یا با خدمات است.

یکی دیگر از تفاوت های چشم گیری که میان بیع و معاوضه وجود دارد این است که یکسری خیارات در عقد بیع وجود دارد که مختص عقد بیع است مانند خیار مجلس (یعنی شرایط فسخ قرارداد از جانب خریدار و فروشنده)، خیار حیوان (مربوط به قرارداد حیوانات است)، خیار تاخیر ثمن (اگر مشتری ظرف سه روز ثمن معامله را نپردازد، بایع میتواند قرارداد را فسخ نماید) اما در معاوضه، خیار وجود ندارد. خیار به معنای شرایط فسخ قرارداد می باشد.

مساله دیگری که می بایست مدنظر قرار گیرد این است که در عقد بیع، مبیع (مورد معامله) وجود دارد که با پرداخت ثمن (پول) ارزش گذاری میشود اما در معاوضه تعیین ارزش مطرح نیست و شرایط معامله را عوضین تعریف می نمایند.

یکی دیگر از مواردی که در عقد بیع وجود دارد و در عقد معاوضه جایی ندارد، حق شفعه است.

مطلب مرتبط: حق شفعه چیست؟

تعریف حق شفعه در ماده ٨٠٨ قانون مدنی آمده است:

"هرگاه مال غیرمنقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک حصه خود را به قصد بیع به شخص ثالثی منتقل کند ‌شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و حصه مبیعه را تملک کند. ‌این حق را حق شفعه و صاحب آن را شفیع می گویند."